Haén khoâng theå chaáp nhaän ñieàu aáî Haén tìm gaëp oâng Traàn, nhöng sao gaëp ñöôïc oâng. Haén vaãn tin raèng neáu gaëp ñöôïc oâng Traàn, moïi söï seõ ñöôïc giaûi quyeát. Haén baûo vôùi nhöõng ngöôøi thaân:.

 - Chính oâng Traàn ñaõ ñoàng yù cho toâi ñi laøm maø oâng Khuoång laïi baûo theá.

 Nhöng anh Thaân laéc ñaàu:

 - OÂng Traàn noùi vaäy thoâò Vieäc naøy laø do chính oâng Traàn.  Haén ngôù ra:

 - Sao. Anh baûo gì?

 Anh Thaân caém phaãn:

 - Boá thaèng Khuoång soáng laïi cuõng khoâng daùm laøm traùi yù oâng Traàn.

 - Nghóa laø...

 - Nghóa laø oâng Traàn noùi vôùi chuù theá thoâi, sau ñoù oâng Traàn chæ thò cho thaèng Khuoång nhöõng vieäc ngöôïc laïi ñeå noù laøm vôùi chuù.  Haén coá baùm vaøo moät daãn chöùng khaùc:

 - Cuõng coù theå chæ laø boïn trung gian. Nhö nhaø em ñang ñi hoïc bò boïn Quaûng, Lan goïi veà daáy, oâng Traàn coù bieát ñaâuï Em noùi, oâng aáy cöù ngôù ra

 Anh Thaân caøng caêm phaãn hôn:

 - Cuõng laø oâng Traàn heát. Khoâng coù leänh oâng Traàn, thaèng Quaûng sao daùm töï tieän goïi thím aáy veà. Boá baûo!

 Luùc baáy giôø haén chöa tin ngay lôøi anh Thaân. Haén chæ ngôø ngôï thoâò Nhöng khi bình tónh laïi, haén suy xeùt vaø thaáy anh Thaân ñuùng. Nhaát laø sau naøy khi oâng Böôïng ñaõ veà höu, oâng noùi vôùi haén heát. Ñuùng laø moïi ñieàu ñeàu ôû oâng Traàn. Sao oâng aùc theá Haén khoâng hieåu noåò aùc vaø xaûo quyeät. Haén chöa töøng gaëp moät ngöôøi nhö oâng.

 Nhöng vaäy sao oâng laïi gaëp haén, höùa heïn vôùi haén?

 Haén suy nghó vaø thöû ñi tìm nguyeân nhaân. Taïi oâng Hoaøng, neân oâng Traàn phaûi laøm ñoäng taùc giaû aáî Cuõng coù theå ñôn giaûn laø oâng muoán gaëp haén, nhìn con ngöôøi ñaõ bò oâng haïi, nhìn caùi xaùc cheát coøn muoán göôïng gaïo ngoài daäî Cuõng coù theå oâng muoán taïo moät dö luaän toát veà mình trong thaønh phoá, chuaån bò cho kyø ñaïi hoäi Ñaûng tôùò OÂng thaâm hieåm theá, naøo ai bieát ñöôïc vì sao oâng gaëp haén. Chæ coù ñieàu chaéc chaén laø oâng Khuoång khoâng thuø oaùn gì haén chaúng bao giôø laïi laøm moät vieäc ngu ngoác laø choáng laïi oâng Traàn, choáng laïi laõnh ñaïo thaønh phoá. Ñieàu aáy roõ raøng nhö oâng Khuoång khoâng laø moät ngöôøi ñieân vaäî

 Ñuùng nhö haén döï ñoaùn. OÂng Traàn leân nhö dieàuï Töø giaùm ñoác Sôû Coâng an oâng leân laøm bí thö thaønh uyû. Roài oâng leân trung öông, laøm thöù tröôûng. OÂng ñi thaêm caùc baùoï aûnh oâng in treân trang nhaát, ngay döôùi maêng-seùt. Haén hieåu ñôøi haén khoâng coøn chuùt hy voïng gì nöõaï Vaø haén buoàn raàu nghó: Nhöõng ngöôøi nhö oâng Traàn maø ñöôïc tín nhieäm nhö vaäy thì chaúng rieâng gì ñôøi haén, ñôøi bao ngöôøi khaùc cuõng khoâng hy voïng nhieàu nhaën gì ñaâu

 Haén khoâng thaáy veû böïc boäi treân khuoân maët nhaân haäu cuûa oâng, maëc duø roõ raøng nhö vaäy laø nhöõng ngöôøi caùn boä cuõ cuûa oâng gaây ra vieäc oan traùi nhöng khoâng chòu söûaï Hôn theá, hoï coøn quyeát choáng laïi oâng, tuyeân chieán vôùi oâng. Haén lo sôï, vì haén, oâng ñaõ bò xoâ ñaåy vaøo moät tình theá khoù xöû. Haén nhìn oâng nhö ngöôøi coù loãò  OÂng giôû caëp, laáy buùt giaáy ra vieát. Ñoù laø böùc thö göûi giaùm ñoác, bí thö ñaûng uyû xí nghieäp ñaùnh caù, nôi oâng ñaõ döï kieán cho haén veà laøm vieäc. Laø thuû tröôûng cuûa ngaønh, vieäc aáy vôùi oâng khoâng gaëp khoù khaên. Nhöng coøn caùi giaáy cuûa tieåu khuï OÂng hieåu chuyeän aáî Coù leõ chính oâng seõ phaûi xuaát töôùng ñeå giaûi quyeát caùi vieäc coûn con maø quan troïng naøî Ngöôøi ta ñi laøm maø cuõng khoâng choï Thaät khoâng theå hieåu ñöôïc. Cuoäc soáng seõ ra sao, cheá ñoä seõ ra sao, neáu nhöõng vieäc nhö vaäy tieáp dieãn, baát chaáp ñaïo lyù, dö luaän vaø lyù töôûng cuûa Ñaûng... Ñoàng chí Toång Bí thö noùi neáu nhìn moät phuï nöõ ñaåy xe boø maø trong loøng khoâng xuùc ñoäng thì khoâng coøn laø ngöôøi coäng saûn nöõaï OÂng nghó tôùi ñieàu aáy vì oâng boãng thaáy mình ñôn ñoäc. Loøng con ngöôøi vôùi con ngöôøi xô cöùng laïi roàò Ngöôøi ta döûng döng tröôùc nhöõng ñau khoå xaûy ra vôùi ngöôøi khaùc. Hoaëc ít nhaát, ngöôøi ta im laëng. Chaúng coù boä luaät xöû nhöõng ngöôøi im laëng tröôùc noãi ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc. Nhöng phaûi thaáy ñoù laø ñieàu ñaùng sôï ñoái vôùi xaõ hoäò "Ñoù laø söï ñoàng loaõ, laø moâi tröôøng ñeå cho caùi aùc phaùt trieån". "Thöông ngöôøi nhö theå thöông thaân". Caâu aáy khoâng thaáy nhaéc laïi nöõaï Vì noù khoâng mang tính giai caáp. Hay xaõ hoäi ta toát ñeïp, khoâng coù nhöõng con ngöôøi ñaùng thöông nöõa.

Ñoâi maét oâng ñöôïm buoàn, vaø haén bieát haén laø nguyeân nhaân noãi buoàn cuûa oâng. Haén ñôõ laù thö oâng vöøa vieát göûi laõnh ñaïo xí nghieäp ñaùnh caù, nghe oâng caên daën, ñoäng vieân. Haén muoán quì xuoáng caùm ôn oâng. Ra veà, haén nghó veà oâng. OÂng nhö moät noát nhaïc laïc loõng trông daøn nhaïc. Haún nhieàu luùc oâng thaáy mình raát coâ ñôn...

 Ngoïc khoâng noùi gì khi xem böùc thö cuûa oâng Hoaøng. Naøng laïi thaép höông. Beân caïnh caùi nhìn traàn theá giôø ñaây naøng coù caùi nhìn xa vaéng. Caùi nhìn höôùng veà moät nôi naøo ñoù xa vôøi, thaêm thaúm. Naøng baûo haén:

 - Mai anh xuoáng xí nghieäp, ñöa thö cuûa oâng Hoaøng ñò Ngaøy mai toát ngaøy ñaáî

 Giôø thì Ngoïc tính toaùn raát kyõ ngaøy toát ngaøy xaáuï Haén ñi veà phía cuoái thaønh phoá, nôi ñaët truï sôû cuûa xí nghieäp ñaùnh caù vôùi böùc thö cuûa oâng Hoaøng. Vaø nhöõng kyû nieäm laïi ñeán vôùi haén. Haøng phi lao, nôi ñaây moät laàn haén ñaõ mua maáy caân caù möïc vaøo dòp moàng hai thaùng Chín do anh thoâng tin vieân cuûa xí nghieäp ñaõ laøm saün hoaù ñôn. Haøng phi lao ñaõ to theá naøy, nhöng haén vaãn nhaän ra nhôø khuùc ñöôøng nhöïa löôïn cong vaø con laïch daãn nöôùc thaûi ñen chaûy veà phía bôø soâng. Haén caân möïc chính ôû choã naøy, choã coù caùi coáng naøî Vaø baõi suù boãng hieän raï Moät doøng soâng maûi mieát troâi xuoâò

 Nhöõng caùnh haûi aâu bay löôïn. Ñoù chính laø ñieàu haén vaãn nghó tôùi nhöõng trong ngaøy ñeâm bò nhoát ôû moät loøng chaûo giöõa röøng. Haén nhö ngöûi thaáy muøi thoaùng ñaõng cuûa bieån caû.

 Ñieàu ñoù chæ taêng theâm söï hoài hoäp khi haén tôùi gaëp oâng giaùm ñoác, oâng bí thö ñaûng uyû ñeå ñöa böùc thö cuûa oâng Hoaøng. ôû ñaây ngöôøi ta ñaõ bieát moïi chuyeän veà haén. OÂng Hoaøng ñaõ noùi chuyeän. Hoï nhìn haén döôùi goùc ñoä cuûa oâng Hoaøng. Thaät voâ cuøng thuaän lôïò

 OÂng tröôûng phoøng toå chöùc tieáp haén, toân troïng, côûi môû vaø thoâng caûm. Thaät khaùc vôùi nhöõng oâng tröôûng phoøng toå chöùc ñöôïc mieâu taû trong caùc saùch thôøi ñoù. Thôøi ñoù ngöôøi ta baét ñaàu chaùn kieåu vieát xuoâi chieàuï Ngöôøi ta vieát vaø cuõng muoán gai goùc trong nhöõng ñieàu mình vieát. Bí thö ñaûng uyû, giaùm ñoác thì khoâng daùm ñuïng ñeán vì giaùm ñoác ñaïi dieän cho chính quyeàn, bí thö ñaïi dieän cho Ñaûng. Ñuïng ñeán caùc oâng aáy laø ñuïng ñeán cheá ñoä, laø khoán khoå caû ñôøò Caùc oâng aáy khoâng theå coù khuyeát ñieåm nhaát laø khi ñaõ ñöôïc ñieån hình hoaù trong vaên hoïc. Neáu coù ñaùng pheâ bình thì chæ coù theå laø "ñoàng chí quaù thaúng thaén thaønh ra ñoâi khi hôi noùng naûy", hoaëc nhö Bình noùi: "Ñoàng chí laøm vieäc nhieàu quaù, khuya quaù, ít chuù yù giöõ gìn söùc khoeû ñeå laøm vieäc laâu daøò Söùc khoeû cuûa ñoàng chí khoâng coøn laø cuûa rieâng ñoàng chí. Noù thuoäc veà nhaân daân. Noù laø taøi saûn cuûa nhaân daân. Toâi thaúng thaén pheâ bình ñoàng chí. Duø ñoàng chí coù hieåu nhaàm toâi, nhöng toâi coù boån phaän..." Vaäy thì ñaønh loâi maáy oâng tröôûng phoøng toå chöùc ra haønh, vì oâng laø laõnh ñaïo, nhöng chæ ôû möùc ñoä naøo thoâò Treân oâng ñaõ coù nhöõng ngöôøi maãu veà ñaïo ñöùc, veà trí tueä, veà taùc phong. Ñoù laø giaùm ñoác, laø bí thö, nhöõng ngöôøi ñaïi dieän toaøn naêng cho cheá ñoä.

 OÂng tröôûng phoøng toå chöùc noùi raát thaønh thaät:

 - Coù chæ thò tröïc tieáp cuûa anh Hoaøng, chuùng toâi chaáp haønh thoâò Khoâng coù vaán ñeà gì ñaâuï Anh khoâng phaûi lo laéng gì caû. Anh veà laøm cho chuùng toâi caùi ñôn vaø giaáy giôùi thieäu cuûa phoøng lao ñoäng khu phoá. Haén cheát laëng. Haén ñaõ bieát ñoù laø thuû tuïc baét buoäc phaûi coù, nhöng vaãn hy voïng mình ñöôïc ngoaïi leä, vì oâng Hoaøng giôùi thieäu vaø ñaûm baûoï Haén caøng hieåu caùi ñoøn cuûa oâng Khuoång (thöïc ra laø cuûa oâng Traàn - OÂng Traàn ñaùnh chöôûng qua tay oâng Khuoång) laø hieåm. Ngoùn ñoøn haén khoâng theå naøo ñôõ ñöôïc. Ñöùng tröôùc ngoùn hieåm ñoù haén chæ coù thoå huyeát. Cuoäc ñaáu naøy giöõa haén vaø maáy oâng khoâng ñoàng caân ñoàng laïng. Haén ñaõ bò ño vaùn, khoâng göôïng daäy ñöôïc, maø maáy oâng coøn xuùm laïi chôi ñoøn hoäi chôï dieät cho ñeán cheát. Bieát raèng khoâng bao giôø oâng Traàn cho haén gaëp nöõa, nhöng haén vaãn ñeán Sôû, ñaêng kyù xin gaëp. Coøn bieát baáu víu vaøo ñaâuï Khi oâng Khuoång noùi: "Toâi chæ thò cho tieåu khu roàò Tieåu khu khoâng ñöôïc kyù giaáy cho anh ñi laøm", thì chæ coù oâng Traàn môùi giaûi ñöôïc caâu buøa chuù ñoù thoâò Haén khoâng ñöôïc gaëp oâng vaø haén nghe tin oâng ñi hoïc Nguyeãn aùi Quoác. Ñoù laø cöûa aûi oâng baét buoäc phaûi qua, laø Vuõ Moân ñeå caù cheùp hoaù roàng.

 Moät chuùt hy voïng mô hoà, moûng manh maø haén coá nhen nhoùm ñaõ taét lòm.

 Thoâò Ñaønh cheát trong cuoäc soáng.

 Toâi tin lôøi oâng baùc só naøo ñoù ñaõ noùi vôùi Chuûy, nhöng toâi nghó ñoù coøn laø vaán ñeà khaùc nöõaï Ñoù chính laø söï soáng ñaõ thaéng caùi cheát. Cuoäc soáng môùi ñuû söùc xoaù ñi nhöõng ñau khoå cuõ. Cuoäc soáng môùi tuy coøn caû lo aâu vaø nhöõng khoù khaên, nhöng coù raát nhieàu nieàm vui lôùn. 

 Haén ñoïc laïi moät laàn nöõa nhöõng caâu cuoái cuøng trong truyeän ngaén Vôï choàng ngöôøi thôï xoùm Chieâu Thöông cuûa haén. Truyeän keå veà moät chò coâng nhaân xi-maêng hoaït ñoäng bí maät bò Phaùp baét, tra taán daõ man. Ñeán luùc laáy choàng (moät anh thôï loø nung) moãi khi mang thai chò laïi bò ngaát vaø thai saåî Trong nhöõng laàn ngaát ñi aáy nhöõng veát giaøy ñinh phoøng nhì Phaùp giaãm leân chò naêm naøo laïi hieän veà roõ moàn moät, tím baàm treân ngöôøi chi nhöõng loã troøn nhoû cuûa ñaàu ñinh, caùi goùt hình vaønh cung coù caù saét vaø caùi muõi beø beø cuûa ñoâi giaøy lính. Nhöõng veát giaøy ñinh ôû baép tay, ôû löng, ôû coå, ôû ngöïc chò. Chieán tranh qua ñi nhöng caùi boùng daùng gheâ tôûm cuûa noù chöa chòu buoâng tha ngöôøi ta ngay ñaâuï Sau nhieàu laàn sa saûy, cuoái cuøng chò cuõng ñaõ vöôït qua ñöôïc taát caû, caùi maàm soáng trong ngöôøi chò cuõng vöôït qua ñöôïc taát caû. Chò sinh con. Meï troøn con vuoâng. Vaø töø aáy nhöõng veát giaøy ñinh treân ngöôøi chò bieán maát. Nhöõng côn ngaát baát thình lình bieán maát. OÂng baùc só baûo ñoù laø söï chuyeån hoaù trong cô theå ngöôøi phuï nöõ sau khi sinh ñeû. Nhöng haén nghó ñaáy laø söï soáng ñaõ thaéng caùi cheát, cuoäc soáng môùi ñuû söùc xoaù ñi nhöõng ñau khoå cuõ...

 Truyeän vieát laáy yù töø moät coâ gaùi Laâm Ñoäng, bí thö chi ñoaøn khi haén töø baùo T veà Laâm Ñoäng vieát baøi cho soá baùo xuaân. Caùi chi tieát nhöõng veát giaøy ñinh tuoàng nhö bòa ñaët, nhöng laïi laø söï thaät vôùi coâ bí thö chi ñoaøn, coâ gaùi cuøng queâ, baïn haén. Thôøi aáy cöù cuøng löùa tuoåi cuøng chí höôùng gaëp nhau laø beø baïn...

 Haén nhìn laïi doøng ngaøy thaùng haén ñaõ ghi khi hoaøn thaønh truyeän  ngaén. Naêm thaùng aáy chaúng gôïi moät yù nieäm gì. Moät ngaøy naéng hay moät ngaøy möaï Luùc vieát xong laø chieàu, saùng hay ñeâm khuyaï Chaúng laøm sao nhôù ñöôïc.

 Ngoài mô maøng moät luùc, haén gaáp maáy tôø giaáy ñaùnh maùy laïi, cho vaøo tuùi ni-loâng ñöïng thö töø. Ñoù laø nhöõng trang baûn thaûo cuûa haén coøn giöõ laïi ñöôïc trong soá treân moät ngaøn trang ñaõ bò tòch thuï Nhôù Phöôïng. Phöôïng ñaùnh maùy theâm moät baûn maø khoâng ngôø ñoù laø baûn duy nhaát coøn laïi ñoál vôùi chính ngöôøi ñaõ vieát ra noù.

 Haén ñoïc Vôï choàng ngöôøi thôï xoùm Chieâu Thöông laàn naøy laø laàn thöù baï Ba laàn ñoïc. Moãi laàn moät yù nghó khaùc nhauï Ñaõ ñaønh "vaên mình, vôï ngöôøi", nhöng haén ñoïc laïi khoâng phaãi ñeå thöôûng thöùc, nhaám nhaùp vaên chöông cuûa haén. Haén ñoïc ñeå trôû veà quaù khöù. Ñôøi haén baây giôø chæ coøn quaù khöù. Truyeän ngaén aáy nhö haén nghó, noùi ñöôïc haén. (Vieát bao giôø cuõng laø söï töï theå hieän mình, duø vieát veà ai, veà ñieàu gì. Haén luùc naøo cuõng tin nhö vaäy). Noù noùi ñöôïc khaùt voïng cuûa haén, cuûa moïi ngöôøi veà moät cuoäc soáng toát ñeïp hôn, nieàm tin vaøo cuoäc soáng môùi ñoù. Khi hoûi cung, caùc oâng coâng an coù vaën veïo haén veà quan dieåm, laäp tröôøng, nhìn ñôøi den toái, keâu ca, baát maõn... haén ñaõ daãn chöùng phaûn baùc laïi baèng nhöõng trang vieát cuûa haén maø caùc oâng aáy ñaõ tòch thu, trong ñoù coù "Vôï choàng ngöôøi thôï xoùm Chieâu Thöông". (Haén raát muoán noùi thaúng vôùi caùc oâng aáy raèng, haén coù quyeàn baát maõn vôùi nhöõng caùi xaáu vaø söï baát maõn ñoù laø tích cöïc, laø caùch maïng, nhöng khoâng daùm. Thoâi, ñöøng khieâu khích caùc oâng aáy laøm gì).  "Cuoäc soáng môùi tuy coøn caû lo aâu vaø nhöõng khoù khaên, nhöng coù raát nhieàu nieàm vui lôùn". Ngaøy xöa haén thaønh thaät tin nhö vaäî Baây giôø ñoïc laïi haén thaáy mình quaù ngaây thôï Noãi ñau coøn quaù nhieàuï Noãi ñau coøn quaù lôùn. Noù chæ thay ñoåi veû maët, thay ñoåi y phuïc maø thoâò Nhieàu ngöôøi ñaõ nhaän ra ñieàu aáy, trong ñoù coù haén. Nhöng coøn raát nhieàu ngöôøi chöa nhìn thaáî Laïi coù vaán ñeà "ñoâi maét".

 "Ñoâi maét ngaøy aáy coøn laø ñoâi maét treû thô maø ñaõ bò qui laø phaûn ñoäng roàò Vaø ñoù chính laø caùi maøy goïi laø cuoäc soáng môùi". Haén chua chaùt nghó. Haén laåm baåm raèng chính boïn haén phaûi chòu traùch nhieäm veà nhöõng gì ñang xaûy ra traùi vôùi nhöõng muïc tieâu cuûa caùch maïng. Haén cuøng bao ngöôøi ñaõ thaønh thaät ca ngôïi caùch maïng. Ñaåy leân thaønh söï toâ hoàng. Roài ñaåy quaù nhanh toác ñoä cuûa söï toâ hoàng maø thaønh thaät tin raèng mình chæ noùi söï thaät hoaëc baùo tröôùc söï thaät. Ñeå sau naøy nhìn ra thì khoâng haõm ñöôïc nöõaï Toác ñoä aáy cuoán theo caû nhöõng ngöôøi ñaõ taïo ra noù. Boïn haén vöøa laø thuû phaïm vöøa laø naïn nhaân. Vaø haén laïi thaáy ñoå vôõ, troáng roãng. Moät loã saâu hoaùc, khoâng ñaùî Caûm giaùc troáng roãng cuûa thaát voïng, cuûa nieàm tin suïp ñoå. Thaø cöù ñöôïc laø con chieân loaù maét tröôùc Chuùa, tröôùc nöôùc thieân ñaøng, coøn hôn boãng nhieân chaúng thaáy aûo aûnh ñaâu maø chæ coù thöïc teá traàn truïò Vaø haén boãng nhôù tôùi Döï. Haún Döï cuõng ñaõ traûi qua nhöõng caûm giaùc aáî Cho duø coù ñôn giaûn hôn, nhöng vaãn laø nhöõng caûm giaùc aáî  Ñoù laø nhöõng gì haén nghó khi ñoïc laïi truyeän haén vieát laàn thöù nhaát... 

 Laàn thöù hai haén ñoïc ñeå roài ñem ñoát ñò Sau khi xuoáng xí nghieäp ñaùnh caù trôû veà, haén ra phoøng lao ñoäng gaëp oâng Thöôûng, hoûi oâng veà caùi giaáy giôùi thieäu ñi laøm. OÂng Thöôûng noùi nhö ngöôøi coù loãi:

 - Thaèng Khuoång hieåm quaù. Noù raát caùoï Noù khoâng daùm ñaët vaán ñeà vôùi toâi, maø noù noùi vôùi tieåu khu chuùng toâi khoâng theå laøm ñöôïc hoà sô cho anh. Ñoù laø nguyeân taéc.

 Roài oâng tieáp:

 - Toâi cuõng ñaõ xuoáng tieåu khuï Ñuùng laø thaèng Khuoång ñaõ chæ thò cho hoï nhö vaäy, nhaân danh khu uyû. Baäy baï theá chöù. Toâi cuõng ôû trong khu uyû . Khu uyû naøo coù nghò quyeát nhö vaäî

  Haén cuõng ñaõ laøm ñôn leân tieåu khu, xin ñöôïc ñi laøm. OÂng phuï traùch tieåu khu nhìn haén vöøa nhö aùi ngaïi, vöøa nhö khinh bæ:

 - Hieän nay chöa coù vieäc gi cho anh ñi laøm ñaâu
ï 
 Haén noùi roõ laø coù nôi nhaän haén. OÂng tieåu khu nhö ñaõ bieát moïi chuyeän:

 - Ñaâu theá maø ñöôïc. Cô quan, xí nghieäp naøo caàn ngöôøi phaûi coù chæ tieâu veà phoøng lao ñoäng. Phoøng lao ñoäng phaân boå cho caùc tieåu khuï Treân cô sôû aáy tieåu khu môùi tuyeån. Anh hieåu khoâng? Khoâng theå laøm sai nguyeân taéc ñöôïc.

 Haén laïi xuoáng xí nghieäp, chaàu chöïc gaëp oâng tröôûng phoøng toå chöùc. OÂng tröôûng phoøng toå chöùc khaúng ñònh moät caùch raát voâ tö raèng khoâng coù giaáy cuûa phoøng lao ñoäng thì khoâng theå tieáp nhaän  haén duø coù chæ thò tröïc tieáp cuûa Toång cuïc tröôûng.

 - Vôùi laïi toâi cuõng khoâng giaáu anh laøm gì. Beân an ninh hoï can thieäp vaøo chuyeän cuûa anh döõ laém. Chöa ñaâu vaøo ñaâu, hoï ñaõ xuoáng ñaây hoûi han, doø xeùt vaø noùi döùt khoaùt anh chæ ñöïôïc ñi lao ñoäng.

 Haén chaân tình noùi vôùi oâng Thöôûng:

 - Toâi bieát anh ñoái vôùi toâi raát toát, nhöng vieäc naøy ngoaøi yù muoán cuûa anh. Toâi chaúng bao giôø queân ñöôïc tình caûm cuûa anh daønh cho toâò

 Haén hoaøn toaøn tuyeät voïng. Nguyeàn ruûa cuoäc ñôøi, nguyeàn ruûa soá phaän, nguyeàn ruûa nhöõng ngöôøi röôït theo ñaùnh haén khi haén ñaõ ngaõ guïc, haén quyeát laøm laïi töø ñaàuï Haén phaûi queân haén ñò Phaûi chính mình cuõng khoâng bieát mình laø ai nhö giaø Ñoâ ñaõ laøm. Caøi traùi cöûa, haén laáy boä quaàn aùo tuø ra ngaém nghía, maëc vaøo ngöôøi vaø ñöùng tröôùc göông. Taám göông taây vuoâng vaén maø thaèng Hieäp ñaùnh vôõ hoài noù leân ba, haén giöõ laïi maûnh to nhaát, vaãn döïng treân beä loø söôûò Trong maûnh göông vôõ, moät anh tuø CR 880 vieát baèng sôn ñoû treân ngöïc. Chieác quaàn daûi ruùt xaùm, soá ñoû ngang ñuøi CR 880. Ñaây môùi thaät laø haén. Laø caùi cuoäc ñôøi daønh cho haén. Laø caùi ñaõ toàn taïi, ñang toàn taïi vaø seõ toàn taïi cuøng vôùi haén. Thaønh thaät thuù heát toäi loãi coøn giaáu gieám hoaëc chöa noùi heát. Thaät thaø toá caùo toäi loãi cuûa ñoàng phaïm vaø boïn phaûn caùch maïng maø mình bieát duø chuùng ñaõ bò baét vaøo traïi hay coøn ôû ngoaøi xaõ hoäò..

 Noäi quy ñaáî Naøoï Thöû xem coøn thuoäc noäi qui khoâng. Haén laåm nhaåm trong oùc vaø laåm nhaåm thaønh lôøi luùc naøo chính haén cuõng khoâng bieát.

 Ñieàu 8. Khoâng ñöôïc trao ñoåi toäi loãi caûa mình vôùi ngöôøi cuøng giam. Khoâng ñöôïc trao ñoåi khi ñi khai cung veà hoaëc noùi nhöõng ñieàu ñaõ khai cho ngöôøi khaùc bieát.

 Ñieàu 9. Caám mang vaøo traïi nhöõng loaïi kim khí, dao, que saét, vaät nhoïn saéc, gaïch ñaù, daây thöøng, thuoác noå, daây chaùy chaäm, mìn, kíp mìn, caùc loaïi chaát ñoäc nöôùc hay boät, quaàn aùo boä ñoäi, caûnh saùt, röôïu, thuoác phieän. Khoâng mang vaøo buoàng giam nhöõng loaïi giaáy buùt, saùch vôû, dieâm, baät löûa, dao caïo raâu neáu khoâng ñöôïc pheùp cuûa ban giaùm thò.

 Ñieàu 10. Khoâng ñöôïc leùn luùt mang giaáy thoâng haønh, chöùng minh thö, caùc loaïi giaáy chöùng nhaän khaùc, tieàn nong vaøng baïc vaøo traïò Ai coù tieàn, vaøng baïc phaûi ghi löu kyù, laáy bieân laò Neâuù coù theå thì cho göûi veà gia ñình.

 Ñieàu 11. Khoâng ñöôïc töï yù ñoåi choã naèm vaø ñi quaù phaïm vi ñöôøng caám qui ñònh ôû trong traïò Khoâng ñöôïc sang khu vöïc khaùc, buoàng khaùc. Khoâng ñöôïc ñöùng haùt, noùi chuyeän, goïi teân ngöôøi khaùc cuøng giam ôû khu vöïc khaùc trong traïò Khoâng ñöôïc töï yù môû cöûa soå con ôû buoàng giam rieâng (xaø lim).

 Ñieàu 12. Khoâng ñöôïc duøng baát cöû hình thöùc gì ñeå thoâng cung lieân laïc giöõa ngöôøi noï vôùi ngöôøi kia ôû trong vaø ngoaøi traïò  Ñieàu 13. Khoâng ñöôïc chuyeån thö töø ñoà vaät cho baát cöù aò..  Hoaù ra haén vaãn nhôù raát roõ töøng ñieàu trong baûn noäi quò Thì ñaõ bao ñeâm maát nguû, haén cöù ñöùng ôû buoàng giam, tröôùc caùi beå ñöïng nöôùc uoáng, caïnh choã nhoùin trung taâm naèm, nôi saïch nhaát, xa nhaø meùt nhaát, thoaùng ñaõng nhaát, hoïc 37 ñieàu noäi qui ghi kín moät böùc töôøng. Khoâng phaûi moät mình haén. Nhieàu ngöôøi nöõaï Ñöùng im laëng trong ñeâm khuya döôùi aùnh ñieän vaøng voït laàm raàm nhö ngöôøi caàu nguyeän. Ñöùng im laëng ôû loái ñi giöõa hai saøn goã, hai beân laø hai daõy maøn thaáp sít nhauï Luùc thì taát caû buoàng nhö thieáp ñò Luùc roä leân nhöõng tieáng meâ saûng: "Kheùo ngaõ! Kheùo ngaõ! Con!". "oái giôøi ôi! Laïy caùc oâng. Ñau quaù! öï. öï". "Meï ôi! Con aên nheù!". Laï nhaát laø moïi ngöôøi cuøng thi nhau noùi meâ moät luùc. Roài nhöõng tieáng laàu baàu, tieáng nghieán raêng, tieáng thôû daøi, choùp cheùp moàm khi trôû mình. Vaø laïi im baët cuøng moät luùc. Nhöõng khi tuø vaøo nhieàu (thöôøng laø tröôùc Teát) phaûi naèm nguû döôùi neàn xi-maêng aåm öôùt gaàm saøn, chaân thoø ra caû choã ngöôøi ñöùng hoïc noäi quy, nôi aáy coù moät raõnh nöôùc chaïy doïc buoàng giam.

 Choã tröôùc beå nöôùc aáy luùc naøo cuõng coù nhieàu ngöôøi ñöùng. Ñöùng moät luùc teâ chaân laïi veà choã, chui vaøo maøn. Naèm eâ aåm laïi ra ñaáy ñöùng. Ñöùng ñoù khi ñaõ coù keûng caám laø phaïm noäi quî Nhöng ñöùng ñoù hoïc noäi quy thì ñöôïc, thì khoâng phaûi laø vi phaïm noäi quî Vaø duø baát kyø luùc naøo daäy ra ñaáy laåm nhaåm "soâi kinh naáu söû" cuõng thaáy hai aûnh tuø tröïc ca ngoài giöõa buoàng giam. Caïnh caùi soït ñöïng ñieáu caøy, guïc ñaàu xuoáng goái im laëng. Haén queân nhieàu thöù. Trí oùc haén muï mò, nhöng nhöõng ñieàu trong baûn noäi quy haén vaãn nhôù raønh raønh vì noù nhaäp taâm roài! Haén coøn nhôù nhöõng ñieàu aáy ñöôïc vieát nhö theá naøo treân töôøng, ñeán chöõ naøo thì xuoáng doøng, chöõ naøo ñaõ troùc sôn. Heät nhö haén vaãn nhôù caû tranh veõ minh hoaï ñi keøm theo nhöõng baøi hoïc trong caùc saùch "Ñoàng aáu", lôùp Döï Bò khi haén môùi leân baûy, leân taùm ñi hoïc ôû tröôøng laøng vaø giôø ñaây vaãn coù theå ñoïc thoâng moät maïch: "Naêm nay toâi leân baûî Toâi ñaõ lôùn. Toâi khoâng chôi ñuøa leâu loång nhö nhöõng naêm coøn beù..." "Thaày baûo anh Xuaân ñoïc. Anh ñöùng daäy, hai tay caàm quyeån saùch..." Hay Nhaø gaï "Nhaø ga laø nôi xe löûa ñaäu ñeå cho khaùch leân xuoáng. Ga naøo cuõng coù choã baùn veù, choã caân haøng..."

 Haén phaán khôûi vì trí nhôù haén vaãn khaù, duø chæ khaù ôû maët nhôù noäi quy nhaø tuø. Vaø haén laïi tìm caùch thöû trí nhôù moät laàn nöõaï Haén töï baûo: Khoâng ñoïc thöù töï Ñoïc thöù töï thì ai chaû thuoäc. Ñoïc ngay ñieàu 25 Caám aên nhöõng thöùc aên thiu, soáng, rau soáng quaû xanh vaø caùc thöù maø ban giaùm thò caám. Ñuùng! Ñieàu 18 Caám khoâng ñöôïc töï yù söûa chöõa quaàn aùo cuûa traïi phaùt hoaëc cho möôïn. Ñuùng roàò Nhaân ñoâi leân xem naøo 18 nhaân 2 laø 36. Ñieàu 36! Bò can laø phaïm nhaân naøo vi phaïm noäi quy naøy tuyø theo möùc doä naëng nheï maø xöû lyù theo caùc hình thöùc sau:

 - Caûnh caùo ghi hoà sô

 - Ñình chæ vieát thö, nhaän quaø coù thôøi haïn.

 -Phaït giam buoàng rieâng. Cuøm moät chaân töø l ñeán 7 ngaøî

 - Truy toá tröôùc phaùp luaät.

 Ñoïc luoân ñieàu 37 ñò Ñieàu 37. Ñieàu cuoái cuøng. Chính doøng naøy chöõ M hoa ôû ñaàu caâu bò troùc sôn ñaâî Moãi bò can vaø phaïm nhaân ñöôïc vaøo traïi trong voøng hai ngaøy phaûi hoïc taäp noäi quy naøy ñeå nghieâm chænh chaáp haønh, tuaân theo

ï  Roõ raøng thöøa chöõ ñöôïc. Ñöôïc bò baét. Ñöôïc vaøo traïi giam. Ñöôïc ñoùng thueá. Ñöôïc ñi daân coâng. Nhöng ñöùng ôû goùc ñoä naøo maø phaân tích thì chöõ ñöôïc duøng ñuùng, chöù khoâng sai ñaâu, khoâng thöøa ñaâuï Ñöôïc vaøo traïi giam nghóa laø ñöôïc cöùu vôùt, ñöôïc ngaên chaën. Ñeå khoûi maéc nhöõng toäi to hôn, khoûi phaûi tuø laâu hôn. Ñoù laø vì lôïi ích chính mình. Ñöôïc ñoùng thueá xaây döïng ñaát nöôùc. Ñaát nöôùc cuûa aæ Cuûa mình. Ñoùng thueá laø xaây döïng cuoäc soáng cho chính mình. Ñaây laø vaán ñeà choã ñöùng. Laø laäp tröôøng. Coù laäp tröôøng ñuùng môùi phaân bieät ñöôïc hieän töôïng vôùi baûn chaát. Cuøng laø hieän töôïng ñoùng thueá nhöng khaùc nhau veà baûn chaát. Cuøng laø vieäc ñi phu, nhöng vôùi ta laø nghóa vuï coâng daân. Cuõng laø hieän töôïng ñi tuø. nhöng khaùc nhau veà baûn chaát. Mình ñi tuø cho chính mình. Vì töông lai cuûa mình. Maø cuõng khoâng phaûi laø ñi tuø. Ñaáy laø ñi caûi taïoï Chính xaùc laém. Khoâng caõi vaøo ñaâu ñöôïc. ôû nöôùc ta ai cuõng laø nhaø ngoân ngöõ hoïc.

 Töï tra khaûo mình veà baûn noäi quy, lan man sang chuyeän chöõ nghóa, haén laïi laáy thö ra ñoïc. Thö con Nguyeät naêm noù leân 6 tuoåò Thö ñaàu tieân cuûa Ngoïc göûi vaøo xaø lim 76 baùo tin Ngoïc mang baàu thaèng Döông. Thö oâng Chaân göûi vaøo traïi cho haén. Vaø ñoïc laïi Vôï choàng ngöôøi thôï xoùm Chieâu Thöông moät laàn nöõaï Roài ñoát. Phaûi chaët baèng ñöôïc quaõng ñôøi tröôùc quaêng ñò Queân ñò Ñöøng luyeán tieác laøm gì. Haén ñöa xeáp giaáy ñaùnh maùy baûn thaûo vaøo gaàn ngoïn ñeøn khoâng coù thoâng phong. Tay haén run laåy baåî Moät goùc giaáy baét löûaï Haén nhìn ngoïn löûa vaøng ñang lieám vaøo goùc giaáy maø thaáy ngöôøi boûng raùt leân nhö chính haén ñang bò ñoát chaùî Moà hoâi ñaàm ñìa, haén voäi vaøng laáy - caû baøn tay aáp leân löûaï Haén guïc ñaàu im laëng.

 Hoâm ñoù nhaø vaéng. Ngoïc ñi laøm. Luõ treû ñi hoïc. Beù Döông veà queâ vôùi oâng baø töø tuaàn tröôùc. Haén xem laïi nhöõng trang baûn thaûoï Ngoïn löûa môùi baét vaøo phaàn leà. Cuõng coù trang maát ít chöõ.  Haén hieåu raèng haén vaãn cöù laø haén. Chaúng theå naøo khaùc ñöôïc. Chaúng theå naøo ñoát chaùy quaù khöù thaønh troï Chaúng theå naøo thay heát maùu trong ngöôøi, thay caû tim, caû oùc. Khoâng theå ñaàu haøng. Haén boãng nhôù ñeán giaø Ñoâ vaø nghó: Khoâng bieát giaø coù ñaàu haøng khoâng? Hay chæ thua thoâò Ñi treân ñöôøng phoá haén ñeå yù tìm boùng daùng quen thuoäc cuûa giaø, nhöng khoâng thaáî Haén ñau xoùt nghó: Coù theå giaø ñaõ cheát roàò Ñaùm ma giaø coù nhöõng aæ Coù ñoâng baèng ñaùm ma Xìn Caém, ñaùm ma OÂtenloâ khoâng?

 Haén ñang ñònh baøn vôùi Ngoïc, baùn maáy caân mì laáy tieàn ñi Haø Noäi gaëp oâng Hoaøng, thì Bình tôùò Bình baûo Bình nhaän cho haén moät suaát hôïp ñoàng vôùi nhaø xuaát baûn veà taäp saùch nhöõng ñieån hình tieân tieán, maø trong ñoù khoâng theå thieáu ñöôïc ngöôøi gaùc ñeøn bieån. Haén vieát caùi buùt kyù veà ngöôøi gaùc ñeøn. Haén ñoïc Vôï choàng ngöôøi thôï xoùm Chieâu Thöông moät laàn nöõa ñeå tìm laïi caùi hôi vaên ñaõ queân ñò

 "Kyû nieäm veà bieån, kyû nieäm veà ngöôøi". Anh Leä Bình xuyùt xoa vôùi caùi tít." Khaù quaù. Maøy vaãn laø thaèng ñaët tít voâ ñòch". Khoâng phaûi ngaãu nhieân coù caùi teân aáy ñaâu Bình ôò Bieån chæ coøn laø kyû nieäm. Ngöôøi cuõng chæ coøn laø kyû nieäm. Kyû nieäm xa vôøi vaø ñaõ cheát haún roàò Haén vieát. Say meä Doàn neùn. Khoâng gioáng caùi truyeän kyù tröôùc cuõng vieát veà ngöôøi gaùc ñeøn, naëng veà thuaät thaønh tích, ñaây laø nhöõng khao khaùt khi coøn ñang trong loø löûa luyeän ñan theøm moät ngoïn gioù maùt röôïi hôi nöôùc töø chaân trôøi thoåi ñeán. Laø hoâm ñi laáy than trong röøng ôû traïi QN, nhìn thaáy hai coâ gaùi Maùn vaùy aùo hoa vaên saëc sôõ, voøng baïc saùng loaù, loâng maøy caïo nhaøn nöôùc da vaøng voït, boãng nhieân thaáy xao xuyeán, hieåu raèng moät nöûa theá giôùi laø phaùi ñeïp vaø mình ñaõ ñaùnh maát cuoäc ñôøò Laø hoâm laáy phaân xanh ôû VQ, töï nhieân nghó tôùi con caù moøi khoâ vaø ao öôùc nhaët ñöôïc noù treân ñöôøng. Baøi vieát coù con chim haûi aâu bò cheùm caùnh bay ñeán thaû mình caïnh nhaø ñeøn. Anh gaùc ñeøn nhaän ra noù giöõa haøng traêm nghìn con haûi aâu khaùc. Coù noãi nhôù coàn caøo moät baøn tay baät coâng-taéc ñieän nhöõng luùc nhaù nhem ñeå caên buoàng saùng böøng leân... Haén vieát vaø bieát raèng ñaây laø laàn cuoái cuøng haén coøn vieát ñöôïc, vieát haî Haén nhö bò huùt vaøo trang giaáî

 Vaø cuõng trong moät ñeâm khuya ngoài vieát, haén boãng caûm thaáy Ngoïc ñöùng sau löng. Haén ngöûa ngöôøi veà phía sau, chaïm ñaàu vaøo ngöïc naøng. Naøng oâm laáy ñaàu haén. Haén noùi nhö ngöôøi bò baét quaû tang ñang laøm moät vieäc xaáu xa:

 - Anh chæ vieát laàn naøy nöõa thoâò

 Ngoïc noùi, thöông xoùt:

 - Khoâng hay gì caùi ngheà naøy ñaâuï Noù ñaõ laøm chuùng ta khoå caû ñôøi roàò

 Haén vieát raát nhanh. Chöa ñaày moät tuaàn leã. Vöøa nhaùp vöøa cheùp laïò Bình keâu leân:

 - Trong saùng quaù. Tao khoâng ngôø maøy vaãn trong saùng nhö vaäî  Bình ôi! Loøng chuùng ta coù bao giôø khoâng trong saùng. Coù bao giôø chuùng ta khoâng yeâu meán con ngöôøò Coù bao giôø chuùng ta caêm gheùt cuoäc ñôøi naøî Coù bao giôø chuùng ta thuø gheùt ca dao Bình nhìn teân taùc giaû: Anh Leä Anh baûo:

 - Ñeán moät luùc naøo ñoù phaûi coâng boá ñaây laø saùng taùc cuûa maøî Phaûi traû cho Xeâda nhöõng caùi gì cuûa Xeâdaï

 Coù bieát bao Xeâda treân cuoäc ñôøi naøî Haén phaûi vieát vaên chui, ñoäi caùi teân phaûi ñoåi cuûa Bình. Bình phaûi ñoåi teân. Anh Leä Vaø Leâ Baøn thì ñang coá laøm cho teân mình xuaát hieän ôû moïi nôi ñeå noù trôû thaønh quen thuoäc. Baùo töôøng ôû tieåu khuï Vaøi doøng löôïm laët gaàn xa ñaêng ôû goùc trang veà nhöõng ai beùo nhaát theá giôùi, ai nhoå nöôùc boït xa nhaát theá giôùò Bình ñöôïc noùi roõ: Vaãn ñöôïc in nhöng phaûi ñoåi teân. Coøn Baøn thì khoâng ai noùi gì. Ngöôøi ta chæ khoâng in cuûa anh thoâò Töùc laø moät aùn treo lô löûng. aùn treo coù caùi nguy hieåm laø ngöôøi ta laûng traùnh anh nhö ngaøy nay ngöôøi ta xa laùnh ngöôøi bò beänh AIDS nhöng cuõng coù caùi lôïi laø khoâng chính thöùc tuyeân aùn. Anh taän duïng ñieàu naøî "Nuï cöôøi", "Löïôïm laët gaàn xa", yù kieán baïn ñoïc yeâu caàu khoâng vöùt chuoät cheát ra ñöôøng. Kyù Leâ Baøn. Tieán leân vieát nhöõng baøi neáp soáng vaên hoaù môùi treân ñaøi phaùt thanh. Caùi loa Ngaõ Baûy thænh thoaûng laïi vang leân nhöõng baøi cuûa Leâ Baøn daïy moïi ngöôøi caùch chaøo hoûi, caùch caûm ôn, caùch xin löûa huùt thuoác laù, caùch vaøo beänh vieän thaêm beänh nhaân. Duø ñang khoán naïn nhöng vì caùi tính haøi höôùc chöa cheát haún, haén baûo Ngoïc vaø luõ treû:

 - Im. Nghe baùc Leâ Baøn daïy moïi ngöôøi caùch hoûi thaêm ñöôøng...

 Chöông trình "Phuïc hoài nhaân phaåm"cuûa Leâ Baøn coøn keùo daøi kieân trì, dai daúng.

 Phaûi noùi Leâ Baøn coù moät khaû naêng voâ taän veà maët naøî Tieán leân moät böôùc cao hôn, anh vieát baøi döï thi do Maët traän Toå quoác toå chöùc. Giöõa nhöõng baøi vieát cuûa caùc vò hoaø thöôïng, linh muïc, caùc nhaân só, vaøn chöông anh cöù laáp laùnh leân. Anh truùng giaûi vaø so vôùi caùc vò cai quaûn caùc xöù ñaïo caùc thöôïng thö trieàu Nguyeãn, anh coøn laø con nít. Anh aên theâm moät giaûi nöõa, giaûi daønh cho nhöõng ngöôøi vieát vaên treû vì anh chöa ñeán saùu möôi haò Trong thôøi gian aáy anh vaãn vieát chui, ñöùng teân nhöõng ngöôøi môùi vieát. Giao dòch vôùi nhaø xuaát baûn laø hoï, lónh nhuaän buùt laø hoï, anh ñöôïc moät phaàn hoï ñöa choï Ñaõ coù ngöôøi nhôø anh maø trôû thaønh taùc giaû quen thuoäc, nhöõng uyû vieân chaáp haønh chi hoäi vaên ngheä ñòa phöông. Laøm thueâ cho nhöõng taùc giaû môùi, anh coù gioïng vaên cuûa ngöôøi môùi vieát, anh bieát phaûi vieát nhö theá naøo trong moät ñoaïn ñeå nhaø xuaát baûn coù theå goùp yù yeâu caàu söûa chöõaï  Haún laø coù nhieàu Xeâdaï Nhöõng gì phaûi traû cho Xeâda haún laø khoâng ít. Nhöng ñeán bao giôø ñieàu aáy ñöôïc thöïc hieän? Noù quaù xa vôøi, noù huyeàn vieãn theo caùch noùi cuûa boá.

 Bình ñaùnh giaù cao saùng taùc môùi cuûa haén, nhöng haén laïi coi laø moät thöù taàm phaøoï Ai cuõng vieát ñöôïc caùi haén vöøa vieát xong. Haén vaãn coù taät aáî Suy nghó veà nhöõng ñieàu ñaõ vieát vaø theå hieän noù treân giaáy gioáng nhö moät troø thi ñaáu theå thaoï Thích thuù. Say söaï Vaø nhö meâ muï ñò Nhöng tôùi khi vieát xong thì chaùn. (Khi in xong laïi caøng chaùn nöõa). Chaùn mình vì mình chæ laøm ñöôïc coù vaäî Thaáy roõ khaû naêng haïn cheá cuûa mình. (Roåi ñi tuyeân boá seõ beû buùt, khoâng vieát nöõa ñeå bò keát luaän laø baát maõn vaø bieán thaønh toäi phaïm).

 Ñöa baûn thaûo cho Bình, haén coi nhö vieäc aáy ñaõ keát thuùc. Giôø ñaây coù mong laø mong saùch in ra ñeå ñöôïc ít ñoàng nhuaän buùt. Baøi naøy nhaø xuaát baûn coù tính maït haïng cuõng phaûi treân traêm ñoàng. yù nghó aáy ñoäng vieân haén nhieàu hôn.