Trong tuø haén laø ngöôøi khoeû maïnh. Haén caûm ôn boá meï ñaõ cho haén höôûng khí huyeát aáy cuûa caùc cuï. Tieâu hoaù toát, khoâng bò ñöôøng ruoät, gaùnh goàng ñöôïc... Khoâng oám vaët.

 Chæ coù chöùng ñau ñaàuï Moät naêm röôõi giam cöùu laøm gì khoâng ñauï Trong xaø lim coù maø ñaàu theùp cuõng ñauï Trong xaø lim, sôï nhaát laø luùc tröa, töø möôøi hai giôø trôû ñò Anh tuø naøo chaúng thöùc giaác töø sôùm. Ba boán giôø saùng ñaõ thöùc roàò Naøm chôø trôøi saùng. Nghó. Nhôù. Loï Ai vaøo ñaây cuõng loï Khoâng coù toäi cuõng loï Lo thoùt ruoät. Lo sao thoaùt ñöôïc caûnh tuø toäò Lo coù nhöõng keû haïi mình, nhöõng keû ngaäm maùu phun ngöôøò Thieáu gì nhöõng keû khoâng baèng loøng mình, nhöõng keû ghen gheùt. Vaø baây giôø thì giaäu ñoå, bìm leoï Roài töï vaán laïi mình. Thaáy mình cuõng coù nhieàu caâu noùi baäy baï, caàn phaûi chaán chænh. Nhö noùi veà noâng thoân ñang xuaát hieän boïn cöôøng haøo môùi, nhö noùi raèng nhöõng ngöôøi coù naêng löïc, soáng baèng söï laøm vieäc cuûa mình, khoâng soáng baèng ñaàu goáò Ñaûng thì baän gì ñeán maøy maø maøy laïi noùi: Neáu cöù ñaûng vieân môùi ñöôïc ñeà baït vaøo cöông vò laõnh ñaïo, thì taát yeáu coù moät loaït ñaûng vieân cô hoäi, quaàn chuùng cô hoäi saün saøng laøm moïi vieäc ñeå ñöôïc vaøo Ñaûng. Roài laïi noùi: Baây giôø neáu coù vôï baùn gaïo, ngöôøi yeâu baùn thòt, moät "dì" nöõa baùn baùch hoaù thì khoâng phaûi lo nghó gì.

 Nhöõng caâu noùi ñoù coù khi raûi raùc caùch nhau haøng naêm trôøi, trong luùc nhieät huyeát baøn theá söï vôùi anh em beø baïn nay ñöôïc gom laïi, ñeå caïnh nhau thì roõ raøng mình laø keû baát maõn, choáng ñoái thaät roài, khoâng cöïa quaäy ñi ñaâu ñöôïc. Cuõng gioáng nhö nhöõng hoaù chaát bình thöôøng ñeå caïnh nhau seõ noå tung vaø bieán thaønh moät chaát hoaøn toaøn môùò Maø caùc vò coâng an, taùc giaû vuï aùn cuûa haén haún khoâng theå bao giôø maéc sai laàm baét nhaàm ngöôøò Hoï voán laø nhöõng nhaø hoaù hoïc ñaày taøi naêng. Khoâng nhö nhöõng ngöôøi khaùc, caùc oâng aáy ruùt ngaén, caét boû moïi khoaûng caùch thôøi gian ñeå nhöõng caâu noùi, nhöõng hieän töôïng baát maõn raûi raùc aáy lieàn keà nhauï Theá laø noåi leân baûn chaát cuûa hieän töôïng. Theá laø toång hôïp ñöôïc ñieàu coát loõi töø nhöõng söï vieäc bình thöôøng nhaát. Boä maët thaät vaãn nguïy trang che giaáu boãng hieän ra nhö tôø giaáy aûnh ngaâm vaøo thuoác hieän hình. Theá laø nhìn vaán ñeà döôùi con maét nghieäp vuï, ñöôïc nhaõn quan caûnh giaùc caùch maïng chieáu saùng, vaïch traàn ñöôïc moät keû baát maõn, moät keû bieán chaát,, hoaït ñoäng choáng phaù tinh vò Heát ñöôøng choái caõò Coù ai khieán anh taâm huyeát. Coù ai khieán anh choõ vaøo nhöõng coâng vieäc khoâng phaûi cuûa anh. Anh laøm nhö anh saùng suoát hôn caû Ñaûng. Khoan haõy noùi ñeán ñuùng sai, neáu anh nhieät tình, neáu anh xaây döïng sao anh khoâng noùi coù toå chöùc? Sao anh khoâng noùi trong cuoäc hoïp? Sao anh khoâng kieán nghò vôùi Ñaûng? Ñaûng laø cuûa daân. Do daân. Vì daân. Khoâng lyù gì coù lôïi cho daân maø Ñaûng khoâng laøm. Toâi noùi coù ñuùng khoâng?

 Thaät daïi doät. Caùi troø chính trò xoù beáp. Vaø cuõng ñaùng ñôøi thoâi, khi maøy laø moät teá baøo cuûa cuoäc soáng bình thöôøng. Hieåu noù. Thôû hôi thôû cuûa noù. Maøy hieåu söï thaät ôû nhaø maùy cô khí noåi tieáng toaøn quoác ñoát phaùo möøng coâng hoaøn thaønh 110% keá hoaïch naêm tröôùc hai ngaøy (vaø maøy coù ñöôïc môøi döï tieäc lieân hoan cuøng vôùi bao nhieâu chöùc saéc trong thaønh phoá taïi taàng hai maäu dòch Ngaõ Baûy), nhöng sau ñoù laïi coù haøng ñoaøn thôï bí maät ra baõi ñeå maùy, söûa chöõa, laép theâm chi tieát cho maùy loâ-coâ, vieäc laøm aáy keùo daøi heát thaùng Gieâng, vì phaàn lôùn chöa thaønh thöông phaåm. Soá maùy aáy coøn naèm han gæ ôû baõi cho ñeán giöõa naêm sau, do chaúng coù nôi naøo caàn, hôn nöõa chaát löôïng quaù toàò Maøy hieåu chò Chaân nguyeàn ruûa hôïp taùc xaõ khi ba laàn chò ñi nhaän raï, chaàu chöïc caû toái, goïi teân töøng ngöôøi, caân töøng caân raï chæ ñöôïc toøn ten moät quaåy khoâng ñuû doïi maùi nhaø bò doät, khoâng baèng chò vô moät luùc raï rôi doïc ñöôøng. Maøy hieåu noãi ñau cuûa nhöõng con ñó ngöïa moãi khi mang töø cöûa haøng maäu dòch veà ba laïng thòt baïc nhaïc Vaø maøy khaúng ñònh Baùch khoâng ñuû tö caùch laø moät ñaûng vieân bình thöôøng, ñöøng noùi laø bí thö, laø bieân uyû...

 Cuõng taïi maøy thoâò Taïi maøy coù caùi ñaàu cöù bieát toång hôïp, suy nghó, khoâng chòu ñeå ngöôøi khaùc suy nghó hoä. Nhöng caùi ñaàu suy nghó cuõng chaúng vieäc gì, neáu caùi moàm maøy khoâng noùi raï Chæ taïi caùi moàm. Hoaï töï khaåu xuaát. Beänh toøng khaåu nhaäp. Boá vaãn thöôøng daën nhö vaäî Leõ ra khoâng ñöôïc noùi nhöõng ñieàu mình nghó vôùi baát cöù ai, keå caû vôï. Ngöôøi thöù hai bieát ñaõ khoâng laø bí maät nöõa roàò Chuyeän oâng vua coù tai löøa  haún maøy coøn nhôù. Roài laïi coøn beø baïn xa gaàn cöù ñeán aên nguû ôû nhaø. Hoaøn toaøn khoâng neân. Söï lui tôùi cuûa beø baïn töøng laøm maøy yeâu ñôøi, yeâu ngheà, kích thích maøy laøm vieäc ñaõ gieát maøî Söï quyù meán cuûa beø baïn ñaõ gieát maøî aên. Uoáng. Chuyeän. Cöôøò Noùò Vaên chöông. Theá söï. Caùi giaù phaûi traû cho söï laøm vieäc, cho ngheà nghieäp, cho thaønh coâng ñaét quaù. Bôûi vì ñaõ vieát vaên laø phaûi suy nghó. Ñaõ coù tí chuùt thaønh coâng vaø coøn höùa heïn moät ñieàu gì nöõa, ñaõ côûi môû chaân thaønh laïi coi saùng taùc laø leõ soáng cuûa cuoäc ñôøi, thì baïn beø seõ ñeán vôùi mình thoâò Cheát laø ôû choã aáî "Nhaø anh ngaøy naøo cuõng moät khay baõ cheø cô maø". Hoï bieát heát. Khoâng theå giaáu hoï ñieàu gì. Baøi hoïc naøy cay ñaéng quaù. Leõ ra khoâng neân coù baïn. Khoâng neân noùò Khoâng neân suy nghó. Nhöng ñaõ laø con ngöôøi phaûi coù baïn beø. Coù caùi ñaàu phaûi suy nghó. Vaø khoâng theå khoâng noùi nhöõng ñieàu suy nghó vôùi baïn. Ñöøng nguïy bieän. Theá coøn bao ngöôøi khaùc, hoï khoâng coù beø baïn hay saoï Hoï khoâng noùi hay saoï Hoï khoâng suy nghó hay saoï Chæ coù ñieàu hoï khoâng noùi nhö anh. Khoâng suy nghó nhö anh. Khoâng keát baïn nhö anh. Ngöu taàm ngöuï Maõ taàm maõ. Boïn baát maõn caùc anh chôi vôùi nhau, caâu keát vôùi nhauï Khoâng ai ñöùng ra tuyeân boá thaønh laäp toå chöùc, nhöng thöïc söï laø toå chöùc ñaáî Theá laø coù toå chöùc maø khoâng coù toå chöùc. Khoâng coù toå chöùc maø vaãn coù toå chöùc. Tinh vi laém. Nhöng khoâng thoaùt khoûi con maét nhaân daân ñaâuï Khoâng che giaáu ñöôïc ai ñaâu

 Khoù maø caõi ñöôïc nhöõng toäi sôø sôø ra nhö theá. Chuùt loøng trung thöïc töø sau xin chöøaï Ñeán bao giôø ñöôïc raï oâi! Quaõng ñôøi tröôùc thaät laø haïnh phuùc, thaät laø töôi ñeïp. Chaúng bao giôø coøn quay laïi nöõa
ï 
 Cöù theá maø nghó. Maø chôø trôøi saùng. Chôø oâng quaûn giaùo tôùi môû cöûa ñeå ñi ñoå boä Roài laïi vaøoï Laïi nghó. Di quanh quaån, naêm xuoáng, roài laïi nhoûm daäî Ñöùng leân, roài laïi naèm xuoáng. Chôø quaûn giaùo môû cöûa, laáy côm. An xong, khoaûng hôn 10 giôø chöù maáî Naèm. Roài laïi ngoài daäî Ñöùng leân. Söïc nhôù ñeán maáy con reäp nhoát trong tuùi giaáy boùng kính bao thuoác laù Beratò Laïi ñem ra chôi duø hoâm qua ñaõ chôi roàò

 Hoïc Ñoã, laøm thí nghieäm xem reäp nhòn ñoùi ñöôïc bao laâuï Ñoã baûo nhoát ba thaùng noù vaãn chöa cheát. Chaúng bieát coù ñuùng khoâng. Haén môùi nhoát con reäp ñöôïc ñuùng taùm tuaàn leã thì buoàn quaù, khoâng chôø ñöôïc, ñaõ dem con reäp ra cho noù huùt maùuï Taùm tuaàn leã nhòn ñoùi, con reäp gaàn nhö khoâ ñò Moûng vaø trong vaät vôø nhö tôø giaáy boùng. Nhöng khi baét ra ñeå treân coå tay choã maïch ñaäp, choã caùc oâng lang hay baét maïch, ngöûi hôi maùu, ngöûi hôi ngöôøi, cu caäu tænh ngay, boø, xoay xoay vaø choång ñít leân caén da huùt maùuï Ñau, nhöng coá chòu ñeå xem noù huùt maùu nhö theá naøoï Say söa laøm. Ñöùng im moät choã. Chaân gaïi gaïi treân da buoàn buoàn. Choã noù caén khoâng ñau nöõa maø ngöùaï Cöù bình tónh, khoâng ñi ñaâu maø voäò Cho maøy huùt ñaãy baàu ñaáî Haún laø moät böõa ñaïi tieäc. Cu caäu lòm ñò Nhìn roõ veät maùu ñoû töôi chaûy xuoáng buïng leàp keïp moûng tang cuûa noù nhö doøng maùu khi tieâm ven chaûy vaøo xi-ranh. Theá roài nhöõng laàn sau ñoù chaúng tính thôøi gian ñeå kieåm tra thí nghieäm cuûa Ñoã nöøa, moãi khi buoån quaù laïi baét noù ra cho huùt maùuï Khi moät tuaàn. Khi nöûa thaùng. Laïi coøn xeáp nhöõng que dieâm soùng haøng baét ba boán con reäp chaïy qua que dieâm, nhö kieåu chaïy vuôït raøoï Chaân beù xíu maø chaïy raát nhanh, vöôït qua que dieâm raát nhanh. Cuõng loàng leân nhö ngöïaï

 Thuù vò. Nhöng chôi laâu cuõng chaùn. Nhaát laø nhöõng con reäp cöù reõ ngang, ñònh chui vaøo keõ vaùn. Caùi gioáng reäp soáng cuoäc ñôøi taêm toái aâm thaàm quaù.

 Laïi nhoát reäp vaøo tuùi giaáy boùng Beratò Laïi ñöùng leân. Laïi ngoài xo roù moät mình. Laïi naèm. Laïi nghó. Laïi nhìn veát oá ôû treân töôøng gaàn cöûa xaø lim, nôi vaãn ñöùng lom khom noùi chuyeän vôùi Ñoã. Veát oá gioáng heät caùi ñaàu Dostoiepskò Cuõng caùi soï to, ñoâi maù hoùp, caëp maét saâu vaø choøm raâu daøò Buoàn baõ. Khaéc khoå. Kieân nghò. Chòu ñöïng Nhaãn naïò Caøng nhìn caøng gioáng Ñoát. Roài nhìn chöõ "Khaùnh" khaéc treân töôøng xaø lim. Khaùnh naøo nhæ. Coù phaûi Khaùnh cöôùp cuûa gieát ngöôøi treân thuyeàn aàm caû thaønh phoá daïo haén coøn laøm baùo khoâng? oâng Tri vieän kieåm saùt ngaøy aáy ñaõ noùi vôùi haén laø vuï Khaùnh khoâng xöû ñöôïc, vì Khaùnh treo coå töï töû.  Khaùnh xeù maøn buoäc vaøo gioùng saét chaén cöûa soå thoâng hôi, roài treo coå cheát, chaân vaãn chaïm vaøo saøn. Neáu laø Khaùnh aáy thì Khaùnh ñaõ cheát ôû ñaây, trong xaø lim naøî Cöûa soå treo coå Khaùnh, caùi cöûa soå töø khi laép ñeán nay chöa moät laàn ñöôïc môû. Mình ñaõ beû moät nan chôùp, ñu ngöôøi leân, nhìn thaáy B lao ñoäng, thaáy anh tuø ñoäng kinh ñang aên côm boãng ngaõ vaät xuoáng ñaát, roài laïi boø daäy nhaët baùt xuùc côm aên tieáp. Nhöng Khaùnh laáy gì khaéc vaøo töôøng beâ-toâng nhæ? Phaûi laø moät caùi ñinh toï Mình thì chaúng theå coù caùi gì. Maûnh saét taây gieát reäp cuõng laø cuûa anh tuø tröôùc ñeå laïò Anh ta giaáu raát kheùoï Ngay döôùi caùi cuøm. Anh ta laø aæ Maéc toäi gì? Haún anh ta chaúng bieát ai sau anh ta seõ duøng con dao töï cheá naøî Cuõng nhö mình chaúng bieát ai seõ duøng con dao naøy sau mình. Chæ caàn mình yeåm kheùoï Vaø ngöôøi aáy tìm thaáî Nhöng ngöôøi aáy laø aæ Moät teân gieát ngöôøæ Moät phaàn töû choáng ñoáæ Hay moät keû buoân thuoác phieän laäuû Coøn nhöõng ai seõ ñeán ñaâî Caùi xaø lim naøy coøn nhoát nhöõng aæ Ñuùng toäi Oan khuaát? Ngöôøi aáy chöa ñöôïc sinh raï Chöa laø moät teá baøo treân cuoäc ñôøi naøî Giaø roàò Hay ñang laø moät em beù laãm chaãm bieát ñi vaø saø vaøo loøng meï.

 Bôûi vì ñaõ coù xaø lim laø phaûi coù ngöôøi bò nhoát. Bôûi vì ñaõ laø cuoäc ñôøi thì phaûi coù nhöõng ngöôøi lao tuø vaø nhöõng ngöôøi cao sang quyeàn quí, nhöõng toäi phaïm vaø nhöõng ngöôøi canh giöõ toäi phaïm. Mình ñeán sau Khaùnh ba naêm. Ba naêm tröôùc, chaúng bao giôø mình laïi nghó phaûi vaøo xaø lim nhö Khaùnh vaø mình kinh tôûm Khaùnh. Baây giôø minh vaãn kinh tôûm Khaùnh, nhöng mình hieåu nhöõng gì Khaùnh ñaõ chòu, bôûi Khaùnh ñaõ soáng gioáng heät mình ôû ñaây, ngay trong caùi nhaø moà naøî Khaùnh töï töû chaân vaãn chaïm saøn thì gheâ thaät. Haún Khaùnh raát quyeát taâm vaø ñaõ hoaøn toaøn tuyeät voïng. Vaäy laø ngöôøi ta ñaõ gôõ Khaùnh xuoáng, ñaët Khaùnh naèm treân mieáng vaùn goã naøî

 Haén ôùn laïnh, vaø gaït ngay nhöõng yù nghó khuûng khieáp tieáp theo veà chuyeän löng haén vaãn ñaët leân nhöõng mieáng vaùn lim ñaõ ñaët xaùc Khaùnh, veà chuyeän haén soáng chung vôùi moät caùi xaùc trong xaø lim toái taêm nhö moät naám moà. Haén caûm thaáy Khaùnh vaãn coù maët ôû ñaây Vaãn im laëng ñi laïi nhö haén vaãn im laëng ñi laïò Vaø vì caùi xaø lim quaù heïp, quaù toái, Khaùnh cöù phaûi neù traùnh haén, nhöng seõ ñeán moät luùc haén vaø Khaùnh ñaâm saàm vaøo nhauï  Haén töï baûo: Thoâò Khoâng nghó ñeán chuyeän aáy nöõaï Haõy nhìn Ñoát. Gioáng quaù. Khi khom löng noùi chuyeän vôùi Ñoã, cuùi xuoáng vöøa troâng thaáy veát voâi troùc treân töôøng, mình ñaõ nhaän ra ngay laø Ñoát. Ñoát coù maët trong xaø lim vôùi mình vì Ñoát bieát mình ñau khoå. Theá kyû tröôùc Ñoát bò löu ñaøî Ñeán theá kyû naøy mình bò löu ñaøy Raát nhieàu ngöôøi ñaõ bò löu ñaøî Ñoát ñeán vôùi mình, ñoäng vieân mình soáng. Vaø Ñoát haún cuõng ñaõ ñoäng vieân Khaùnh treo coå. Toâi khoâng muoán cheát Ñoát aï, tuy soáng theá naøy coøn khoå cöïc hôn cheát. Toâi vaãn muoán soáng duø bieát raèng cuoäc ñôøi theá laø heát roàò Nhöng coøn vôï, coøn con, coøn boá meï, anh em, beø baïn. Phaûi soáng duø khoán naïn ñeán ñaâuï Nhöng ñaõ soáng thì phaûi soáng dai, soáng laâuï Ñeå thaáy cuoäc ñôøi naøy thay ñoåò Toâi tin laø seõ phaûi thay ñoåò Nhöng laâuï Raát laâuï Chæ sôï toâi khoâng coøn soáng ñeán luùc aáî  Haén ao öôùc ñöôïc soáng ñeán luùc aáî Ñeå ñöôïc "coâ ñôn ngoài beân giaáy traéng" keå laïi nhöõng gì ñaõ traûò Keå laïi cuoäc ñoái thoaïi vôùi Ñoát. Ngaøy xöa haén thöông Ñostoiepski tuø ñaày, nôï naàn, ngheøo tuùng. Vaø baây giôø haén nghó haén khoå hôn Ñoát veà moïi maët: Nôï naàn, ngheøo tuùng, tuø ñaàî Nhaát laø Ñoát ñaõ heát haïn löu ñaàî Haén chæ môùi baét ñaàuï. OÂng Lan ñaõ baûo laø oâng coù ñuû kieân nhaãn. Ñoù laø phaåm chaát cuûa oâng, maø duø khieâm toán oâng vaãn cöù noùi ra, vì oâng buoäc loøng phaûi noùò Coøn caâu noùi naøo taùng taän löông taâm hôn, ñeåu hôn, khuûng khieáp hôn. Haún laø haén seõ phaûi ôû ñaây cho ñeán cheát. Nhöng haén khoâng theå nhaän nhöõng ñieàu haén khoâng coù. Cho duø oâng Lan coù kieân nhaãn ñeán ñaâu chaêng nöõaï Cho duø haén phaûi huùc ñaàu vaøo theùp. Cuoäc ñoái ñaàu giöõa hai yù chí. Haén quyeát khoâng ñeå bò beû gaãî

 Theá laø moïi yù nghó laïi quay laïi thöïc teá xaø lim, thöïc teá haén bò baét, mong ñôïi ñöôïc hoûi cung. Vaø khoâng bieát ôû ngoaøi kia ngöôøi ta ñang goïi hoûi nhöõng ai, tìm nhöõng toäi loãi gì veà haén. Ngöôøi ta coù ñuû moïi lôïi theá. Ngöôøi ta laïi coù caû moät taäp theå tinh thoâng nghieäp vuï, trí tueä saéc saûo, ñang tìm kieám vaø khoâng boû qua nhöõng sai soùt nhoû nhaát cuûa haén. Coøn haén bò töôùc ñoaït moïi thöù, coâ ñôn taïi ñaâî Buoåi hoûi cung tôùi seõ laø nhöõng vaán ñeà gì. Haén seõ phaûi traû lôøi ra saoï Baét ngöôøi deã. Tha ngöôøi khoù. Roõ raøng caùc oâng aáy khoâng coù yù ñònh tha mình.

 Laïi boàn choàn. Laïi coá neùn moät caùi gì ñoù trong loøng. Laïi naèm xuoáng. Laïi ñöùng leân. Thôøi gian cöùa töøng nhaùt vaøo thaân theå, vaøo trí naõo, vaøo thaàn kinh nhö vaät chaát cuøn, raén vaø gaò Cho tôùi moät hai giôø tröa thì ñaõ thöùc, ñaõ suy nghó, daèn vaët, quanh quaån hôn möôøi tieáng ñoàng hoà lieàn. Thaàn kinh bò keùo caøng heát côõ. Haén ñaäp ñaàu vaøo töôøng vaåy caùch aâm. Haén ñaäp thaùi döông, ñaäp traùn, daäp gaùy ñeå caùi voøng ñaàu haén ñöôïc höôûng söï voã veà cuûa nhöõng con oác xi-maêng nhoïn hoaét treân töôøng xaø lim. Ñaàu oùc teâ ñò Daïi ñò Dòu ñò Haén ñaõ ñaäp theá bao laàn. Haøng tyû teá baøo thaàn kinh ñaõ cheát. Maø caùi gioáng aáy ñaõ cheát laø khoâng sinh laïò Thaûo naøo vôï haén baûo haén muï mò ñi, baûo haén nhö ngöôøi ngôù ngaån. Ñaïi loaïi khi thaáy ña rau muoáng luoäc xanh non vaø baùt nöôùc rau ñaùnh giaám chua laø haén keâu leân:

 - Rau ngon nhæ! Xanh quaù!

 Trong tuø coù theå aên thòt traâu nhöng khoâng theå coù rau muoáng luoäc. Boïn nhaø beáp noù baûo luoäc moät böõa rau muoáng vaát vaû baèng maáy gieát traâuï Vì phaûi luoäc töøng meû, ñöôïc meû naøo vôùt ra nong. Maáy meû laïi phaûi thay nöôùc. Neáu khoâng nöôùc rau ñaëc thaønh cao maát. Luoäc cho haøng nghìn ngöôøi thì ñeán bao giôø. Theá maø ngoïn rau cuõng cöù ñen sì. Naøm naêm tuø chæ ñöôïc aên moãi böõa rau muoáng luoäc.

 Ngoïc mang veà caây nöùa laøm saøo phôi laø haén laïi noùi:

 - Ñi röøng ñaün nöùa laø khoå nhaát. Nöùa moïc thaønh khoùm, nhöõng caây beân ngoaøi ñaõ chaët roài, mình phaûi chaët caây beân trong, goác nöùa xoùc vaøo taî Sôï laém.

 Vaø khoâng coù gì kìm haõm ñöôïc haén, haén tieáp:

 - Laïi coøn caùi ngoïn nöùa môùi khoán naïn côï Cao phaûi ñeán saùu baûy meùt, luoàn vaøo caønh caây coå thuï, daây nhôï 6. 5 chaèng chòt. Co ngöôøi maø giaät, roài ñu ngöôøi keùo xuoáng. Boïn ñi röøng quen hoï cheùm nöùa ñeå ñaàu maët laïò Mình chöa coù kinh nghieäm cheùm maát ñaàu maët, khi ñu leân, caây nöùa bò tay boùp maïnh giaäp ñaùnh "roáp" suoát vaøo loøng baøn taî..

 Vaø haén xoeø baøn tay ra, nhöõng veát seïo caét ngang loøng baøn tay haén. Ngoïc vaø luõ treû phaûi nhaém maét laïò Ngoïc gaét:

 - Thoâi, anh ñöøng noùi nöõa, kinh laém.

 Nhöng haén khoâng theå khoâng noùò Caùi gì cuõng gôïi nhöõng ngaøy tuø. Caùi hoâm moãi soå ñöôïc mua moät ki-loâ baùnh mì tröø vaøo tieâu chuaån gaïo, haén vöøa aên vöøa noùi:

 - Coù nhöõng caùi baùnh mì ñoû hoàng. Nhö thaét löng caùc cuï ngaøy xöaï Moït noù thoâi ra ñaáî Toaøn moït, nhöng vaãn phaûi aên. Chaúng leõ vaát ñò

 Ngoïc nhìn haén van xin:

 - Em laïy anh. Anh ñöøng noùi nhöõng chuyeän aáy nöõa
ï 
 Haén bieát Ngoïc khoâng mnoán nghe "nhöõng chuyeän aáy". Ngoaøi Bình ra, haén chaúng coøn ai taâm söï. Maø Bình coøn baän coâng vieäc, thænh thoaûng môùi ñeán.

 Thì haén taâm söï moät mình. Haén ngoài laâm baåm moät mình:

 - Khoâng phaûi aên rau naáu chaûo gang. Cöùt cuûa mình khoâng ñen sì nhö cöùt lôïn nöõa

 - Caùi raêng hoâm nay laïi ñau môùi cheát chöù.

 Theá laø moät chuoãi lieân töôûng: Min ñaâuû Coøn ñi vôùi Döï hay moãi ngöôøi moät phöông roàæ Giang saép ñöôïc ra roài ñaâî aên ñuû ôû ñuû cuõng chæ thaùng sau thoâò

 Haén coù haøm raêng chaéc. Khoâng ñeïp nhöng chaéc vaø toát. Khi haén naèm xaø lim 76, moät caùi raêng haøm baét ñaàu bò ñauï Ñoù laø caùi thöù hai töø trong ra, haøm döôùi, beân phaûò Haén aên baùnh mì vaø moät chuùt baùnh mì giaét ôû maët nhaò Moãi böõa moät tí. Maët nhai thuûng. Thænh thoaûng laïi ñauï Xoùi leân oùc. Ñau ñeán vaõ moà hoâò Ngoïc göûi vaøo loï daàu cao sao vaøng, haén laáy taêm chaám cao vaøo loã ñau cho teâ ñò Nhöng cuõng chæ ñöôïc moät luùc. Theá roài haén leân QN. Hoâm aáy ñuùng ngaøy sinh nhaät haén, haén ñang gaùnh nöôùc töôùi thì Sôn ñeán. Sôn duùi cho haén chieác ngoâ nöôùng. Moät baép ngoâ daøi, ñaãy, vöøa nöôùng xong: "Quaø sinh nhaät anh ñaáy". Moùn quaø sang troïng cuûa ngöôøi baïn chí tình. Noù chöùng toû mình vaãn laø moät con ngöôøò Daïo aáy Sôn chöa nhìn hoa ñen, Sôn chöa ñöùng ôû cöûa nhaø meùt nhö moät caây coät môùi troàng. Sôn chæ gaày thoâi, traùn cao boùng loïng, da maët boùng loïng.

 Haén giaét voäi caùi baép ngoâ vaøo caïp quaàn. Noùng boûng. Cöù phaûi luoàn tay vaøo laên töø choã noï sang choã kia khoâng thì chín thòt buïng maát. Noùng khoâng chòu ñöôïc. Töôùi heát gaùnh nöôùc, caùi baép ngoâ ñaõ nguoài nguoäi, haén quaåy thuøng ñeán tröôùc oâng vuõ trang:

 - Baùo caùo oâng, toâi xin pheùp oâng toâi ñi ngoaøò (Roõ raøng thöøa moät chöõ toâi nhöng ñoù laø caùch ñaït caâu cuûa anh em tuø ñeå taêng cöôøng söï leã pheùp. Caùch ñaët caâu aáy sau naøy khi ñi laøm haén vaãn duøng ñeå noùi vôùi caùc seáp).

 OÂng vuõ trang phaåy tay nhö coù yù baûo: Ñi ñò Haén quaåy thuøng xuoáng suoáò Ñaët thuøng ôû bôø suoái, röûa chaân tay, roài loäi qua suoái sang beân kia, vaøo trong moät buïi raäm, tuït quaàn vaø... leõ ra æa thì haén laïi aên. Haén caàm baép ngoâ ñöa leân mieäng. Khoâng ñöôïc chuû quan vôùi caùc oâng aáî Tuø hay æa non ñaùi eùp. Coù anh ngaøy xin ñi æa maáy laàn, nhöng chaúng æa ra tí phaân naøo, maø cöù ngoài lì haøng nöûa tieáng ñoàng hoà trong röøng. Theá laø caùc oâng aáy moø tôùi taän nôi kieåm traï Tuït quaàn, thoø ñít ra laø yeân taâm duø coù bò muoãi ñoùi xoâ ñeán ñoát, ngöùa gaõi maån ñoû caû hai moâng. Caùc oâng aáy töø xa thaáy vaäy laø khoâng ñi ñeán nöõa
ï
 Caùi baép ngoâ thôm löøng duø ñaõ nguoäi haún. Haén gaëm moät mieáng vaø nhaò Raéc. Chieác raêng haøm bò saâu vôõ ñoâò Hoaù ra laø baép ngoâ giaø, khi nguoäi cöùng nhö ñaù. Hoaù ra caùi raêng haøm cuûa haén ñaõ ruoãng heát beân trong. Caùi raêng haøm gaãî Adieu un dent.

 Noù gaãy cuõng ñöôïc thoâi, nhöng noù coøn laïi moät nöûa nhoïn hoaét nhö löôõi maùc. Khi noùi choã raøng nhoïn aáy caøo vaøo löôõò. Löôõi nhieãm truøng. Söng vuø. Khoâng noùi ñöôïc. Coå noåi haïch. Ñauï Nuoát nöôùc boït cuõng khoù. Khoâng aên ñöôïc. Uoáng nöôùc cuõng ñauï Haén phaûi nhôø Giang aên caép moät caùi giuõa trong xöôûng moäc, boàng veà traïi, ñöa cho haén. Roài haén laïi mang ra choã laøm. Löøa luùc gaàn tröa vaéng veû, haén ñöa giuõa cho Min, laøm ôû toaùn chaên nuoâi gaàn ñaáî Hai ngöôøi ngoài thuïp xuoáng khuaát sau bôø töôøng choã con lôïn ñöïc gioáng ôû phía cuoái daõy chuoàng lôïn giaùp vôùi bìa röøng.  Thaáy ngöôøi, con lôïn ñöïc gioáng keâu "hoäc hoäc" "hoäc hoäc" rung caû chuoàng. Ñoù laø moät con teâ giaùc thì ñuùng hôn. Coù leõ noù phaûi thoï vaøi chuïc tuoåò Noù daøi hôn hai meùt, naëng khoaûng daêm taï. Da daøy naëng tróu nhö muoán taùch ra khoûi thòt chaûy xeä xuoáng thaønh moät thöù aùo giaùp ñaïn baén chöa chaéc ñaõ thuûng. Hai maét huùp híp luùc naøo cuõng coù hai cuïc döû baèng ngoùn taî Loâng noù cöùng nhö daây theùp vaø chæ caàn nghe thaáy tieáng moät con lôïn caùi naøo ôû phía xa laø noù gheách chaân leân töôøng thoø ñaàu ra "höïc, höïc", roài phoùng tinh vaøo töôøng chuoàng nhö töôùò Khoâng moät con lôïn caùi naøo chòu ñöôïc noù. Khi noù gheách hai chaân tröôùc leân laøm caùi vieäc truyeàn gioáng, con lôïn caùi to nhaát cuõng seäp xuoáng ñaát beïp ruùm nhö con lôïn haøng maõ. Tröa hoâm aáy noù cuõng gheách chaân leân töôøng, thoø caùi moõm beø beø, daøi nhö gaàu soøng oûhoäc hoäc", meùp veùn leân, hai raêng nanh traéng nhôûn chóa ra nhö raêng lôïn loøi vaø chaêm chuù quan saùt boïn haén qua ñoâi maét ti hí ñaày döû.

 Haén haù moàm baûo Min: "Ñaáy ñaáî Thaáy chöa" Min ñöa giuõa ñeø caùi löôõi cöù cong leân cuûa haén:!Thaûyù roàò Roàò Theø löôõi ra nheù. Theø daøi raï Theá. Min giuõa, "Kít kít kít kít" vaø döøng laïi hoûi haén: "Ñau khoâng?" Haén laéc ñaàu, ñöa ñöa löôõi, roài thoø tay vaøo moàm kieåm tra:

 - Cho theâm maáy nhaùt nöõa ñò

Caån thaän, Min nhoûm leân nhìn chung quanh xem coù oâng coâng an naøo ñeán khoâng, roài laïi caàm giuõa "Kít kít kít... "

 Khi vieäc chöõa chaïy ñaõ xong, hai ngöôøi ñöùng leân, con lôïn sôï haõi "hoäc hoäc" maáy tieáng, haï chaân xuoáng ñöùng ôû giöõa chuoàng im laëng, maét híp nhìn xeùo boïn haén vaø hoaøn toaøn baát ñoäng nhö moät böùc töôïng. Haén quay ñi, nhoå ra moät ñoáng nöôùc boït to laãn vôùi muøn raêng vaø böôùc xuoáng suoáò Haén voác nöôùc suoái, suùc mieäng, roài vöùt giuõa vaøo buïi raäm. Caùi giuõa saéc cöïc toát. Giang laáy caép cho haén laø Giang saün saøng chaáp nhaän xaø lim. Trong tuø ngöôøi ta kò nhaát laø tröõ muoái vaø aên caép giuõaï Ñoù laø nhöõng thöù ñeå troán traïò

 Maát caùi ñaàu nhoïn, chieác raêng khoâng caø vaøo löôõi nöõaï Löôõi heát söng, haïch coå bieán maát. Haén laïi aên uoáng, noùi naøng ñöôïc bình thöôøng. Nhöng chieác raêng thænh thoaûng vaãn ñau, thænh thoaûng vaãn haønh haï haén. Moät hoät côm rôi vaøo hoác tuyû laø ñuû cheát. Ñau vaõ moà hoâò Ñau laên ñau loän.

 Ñöôïc töï do, chieác raêng aáy vaãn laøm haén khoå. Haén tieác haøm raêng chaéc cuûa haén. Ngoïc baûo: "Hay laø anh ñi nhoå ñò " Haén noùi: "Nhoå moät chieác laø noù xoâ caû haøm". Thöïc ra haén ngaïò Ngaïi ñeán beänh vieän. Ngaïi ñauï