Ngoïc baûo haén:

 - Saép daùn tuùi ni-loâng roàò Em ñaõ laøm ñôn xin coâng tî Nhaø mình ñöôïc moät suaát. Nhöng laàn naøy khoâng nhaän caù nhaân maø phaûi toå chöùc thaønh moät toå, do oâng Quyønh, phoøng kyõ thuaät, ñöùng ra chòu traùch nhieäm tröôùc coâng tî Haén phaán khôûò Chôø. Phaûi chôø. Haén ñaõ quen chôø. Haén ñaõ hoïc ñöôïc baøi hoïc: Phaûi bieát chôø ñôïò Cuoäc ñôøi laø moät söï chôø ñôïò Cao hôn chôø ñôïi, cuoäc ñôøi coøn laø hy voïng nöõaï Hoaøn caûnh duø khoán naïn ñeán ñaâu, cuõng cöù hy voïng. Ñoù laø caùi phao baùm vaøo ñeå ñuû söùc troâi daït giöõa ñaïi döông soá phaän. Trong khi chôø ñôïò trong khi hi voïng thì taát nhieân laø soáng trong thöïc taïi toái taêm.

 Cöù moãi saùng Ngoïc ñi laøm haén laïi caûm thaáy mình laø ngöôøi coù loãò Coøn hôn theá. Ñoù laø caûm giaùc cuûa ngöôøi ôû nhaø nhìn ngöôøi khaùc vì mình maø ñi ra maët traän. Thaät ñau khoå vaø nhuïc nhaõ. Sau khi Ngoïc vaùc xe ñaïp khuaát haún xuoáng thang, haén ñi ra ñi vaøo, huùt thuoác laøo, gaáp maùy bay cho thaèng Döông, laøm ngöïa cho noù cöôõi, naèm saáp cho noù taåm quaát. Haén muoán soáng laïi nhöõng ngaøy luõ con coøn beù. Roài haén xem saùch hoïc cuûa hai ñöùa lôùn. Vaø giuïc con ñi naáu côm. Ñeán luùc saép tan taàm, maáy boá con meâ maån doïn deïp, lau nhaø cho boùng nöõa ñeå laøm vui loøng Ngoïc.

 Nhöõng hoâm maäu dòch baùn thòt, baùn gaïo sang kyø... nhöõng hoâm aáy haén môùi laäp ñöôïc tyù chuùt coâng lao vôùi vôï vôùi con. Haén mong ñeán nhöõng ngaøy aáy, vì maáy laïng thòt phieáu, maáy caân gaïo huùt, maáy caân ngoä.. mang töø cöûa haøng veà laø moät söï kieän trong cuoäc soáng cuûa nhaø haén, thoåi vaøo moãi ngöôøi moät luoàng sinh khí, vì noù laø caùi ñeå moïi ngöôøi baøn taùn chuyeän troø. Ñoù laø söï kieän xaùo ñoäng caû soá nhaø haén ôû. Hoï chuyeän veà nhöõng mieáng thòt hoï mua, ngon hay khoâng, caân thieáu hay ñuû nhieàu môõ hay nhieàu naïc, ba chæ hay moâng saán, lôïn to hay lôïn nhoû, coù baø coøn vôù phaûi caû mieáng thòt lôïn hoi nöõaï Thaät ñau khoå. Hoï bình luaän veà coâ baùn thòt, veà caùi söï xeáp haøng, veà döï ñònh cheá bieán maáy laïng thòt naøî Ngöôøi loïc heát môõ raùn aên daàn, ngöôøi baûo coù ít thòt naïc giaõ ruoác cho chaùu, ngöôøi tuyeân boá seõ luoäc heát cho maáy boá con noù moät böõaï Theøm nhaït ñeán khoå. Roài aên rau caû thaùng cuõng ñöôïc. Ngaøy aáy nhaø naøo cuõng coù muøò thòt thôm löøng. Hoï chuyeän veà choã gaïo ñong ngon hay khoâng, xuùc ngay döôùi ñaát hay doác töø bao nguyeân ra, hoät vaøng nhieàu hay ít, gaïo taám hay gaïo deûoï Coù baø coøn xuùc leû gaïo treân loøng baøn tay ñi so ñoï vôùi caùc nhaø, maët muõi hôùn hôû vì ñöôïc meû gaïo ngon hôn caùc nhaø khaùc. Cuõng gaïo "maäu" caû ñaáy, nhöng bao nhieâu loaïò Mình khoâng quen, aên may thoâò Coù moät oâng quen maäu dòch vieân, ñöôïc hoï chæ cho bao ngon, nhöng oâng ta khoâng laáy heát caû bao, mình laáy sau vôù ñöôïc choã maáy caân thöøa aáî Söï may maén aáy khoâng xaûy ra hai laàn trong moät ñôøi ngöôøò (Ngoïc ñaõ moät laàn ñöôïc may maén nhö vaäî Nöûa ñeâm thöùc daäy, naøng cöù thaáy vuò Nghó maõi môùi nhôù ra raèng naøng ñong ñöôïc 20 kyù gaïo ngon. Nieàm vui thaám vaøo giaác nguû). Roài ñeán khoaûn ñoän. Neáu laø ngoâ thì ñôn giaûn thoâò Neáu laø mì, thaät caû moät vaán ñeà. Ai bò mì vuïn, mì gia coâng chua loøm. Ai ñöôïc mì ñoùm, mì soø, mì traéng... Nhöõng caâu chuyeän phaán khích noùi ñeán taän toái mòt chöa heát.

 Nhöõng ngaøy ñöôïc mua aáy (maäu dòch coù leân lòch caån thaän) caû nhaø haén goïi laø "ngaøy caù meø oâ 5", chaúng rieâng xoùm haén, caû khu phoá ñeàu taát baät, vaát vaû, lo laéng, baän roän, aâm saâm: roän raøng, ríu rít, roâm raû, raâm ran.

 Nhöõng ngaøy aáy, haén daäy töø luùc coøn toái ñaát. Chieán coâng bao giôø cuõng ñöôïc baét ñaàu moät caùch thaàm laëng nhö vaäî Haén cuøng Ngoïc ñaõ tính toaùn töø toái hoâm tröôùc löôïng gaïo, löôïng ñoän, hay löôïng thòt ñöôïc mua heát bao nhieâu tieàn ñeå khoûi nhaàm laãn. Nhöng haén chæ ra ñi ngöôøi khoâng. Coøn laâu môùi baùn. Khi ñi laøm Ngoïc seõ caàm ra cho haén tieàn, phieáu vaø ñoà ñöïng. Cöûa haøng maäu dòch luùc haén ñeán coøn vaéng tanh. Nhöng ngoaøi khung cöûa ñoùng im æm, nhöõng khuoân cöûa baûo veä kho taøng cuûa caûi, nieàm vui haïnh phuùc maø moãi ngöôøi seõ ñöôïc chia theo khaåu phaàn vaø thang baäc xaõ hoäi ñaõ ñöôïc tieâu chuaån hoaù baèng caùc loaïi phieáu bao giôø cuõng coù saün nhöõng caùi loát: Gaïch vôõ, muõ noùn raùch, baùt meû, oáng bô gæ, maûnh caïp raù gaãy, nieâu ñaát thuûng, maûnh giaáy xi-maêng, ñaù cuû ñaäu, caùn oâ gaãî.. Moãi thöù aáy laø moät soå, moät hoä, moät ngöôøò Coù khi laø hai ba soå, hai ba ngöôøò Nhaác caùi noùn meä beân trong boán hoøn gaïch vôõ. Vaäy laø naêm ngöôøi taát caû.

 Ñaáy laø nhöõng loát ngöôøi ta xeáp töø toái hoâm tröôùc. Haén tìm nhaët moät hoøn gaïch ñeå vaøo cuoái haøng roài ñöùng saùt cuïc gaïch ñoù. Vaø thaät sung söôùng neáu coù ai ñeán ñaù tung taát caû nhöõng caùi loát aáy ñi vaø quyeát ñònh moät traät töï môùi, coâng baèng hôn:

 - Xeáp ngöôøò Ai coù maët thì xeáp. Khoâng coù caùi troø naøî

 Thaät laø moät ngöôøi daùm chòu traùch nhieäm, moät anh huøng.  Nhöõng ngöôøi ñang luïc tuïc tôùi cuõng uûng hoä giaûi phaùp coâng baèng aáî Haén ñöùng vaøo haøng. Doøng ngöôøi cöù daøi ra, daøi maõi, ngoaèn ngoeøoï Vaø vaãn cöù daøi theâm maõò Haén ñöùng chôø. Uaát öùc nhìn nhöõng ngöôøi ñeán sau, nhöng thaûn nhieân, veânh vaùo neùm vaøo cöûa quaày caùi soå öu tieân. Roài ngaãm ngôïò Thaáy mình ñaõ giuùp ñöôïc vôï con tyù chuùt. Khoâng coù haén, Ngoïc, con Thöông phaûi laøm vieäc naøî Chôø. Laâuï Laâu laém. Trôøi raïng daàn. Roài saùng baïch. Roài maët trôøi leân. Roài ngöôøi ñi laøm. Ñöôøng ñoâng. Roài vaéng. Môùi thaáy nhöõng ngöôøi mình mong ñôïi ñeán. oâi! Nhöõng thieân thaàn. Nhöõng coâ gaùi, coù caû nhöõng baø ñaõ ñöùng tuoåi, yù thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa mình, phaåm giaù ñöùc haïnh cao quí cuûa mình, vò trí choùt voùt trong xaõ hoäi cuûa mình, nghieâm nghò daét xe leân heø, môû khoaù. Khoâng theøm nhìn ai, hoï goïi nhau, hoï döïng xe, hoï ñi mua nöôùc uoáng, hoï baät quaït, hoï cöôøi noùi oang oang.

 Thaáy hoï ñeán ñaùm ñoâng ñang boàn choàn noân noùng, soát ruoät, cau coù, laøu baøu trong mieäng töï nhieân thay ñoåi haún. Hoï chænh ñoán laïi haøng nguõ. Hoï giaáu bieät veû maït luùc naõy, laøm ra vui veû töôi taén, thuù vò vì ñöôïc xeáp haøng ñeå "caùc coâ maäu" khoûi phaät yù. Döøng ñeå caùc coâ aáy meách loøng. Ñöøng ñeå caùc coâ aáy thaáy mình soát ruoät. Cuõng coù ngöôøi khoâng kìm ñöôïc, ngoït ngaøo:

 - Tôùi giôø roài, baùn thoâi chò ôò..

 Thaät laø moät sai laàm tai haïò Khoâng ai theøm traû lôøi keû hoãn xöôïc aáî Ngöôøi ta laïi giôø soå ra,coäng tröø. Ngöôøi ta laïi ra uoáng nöôùc vaø cöôøi noùi to hôn. Cöù phaûi neùn caùi gì töø coå xuoáng. Cöù chôø. Maõi cuõng phaûi ñöôïc chöù.

 Theá roài taát caû môû côø trong buïng, reo leân töø ñaùy loøng khi thieân thaàn böôùc ra gheá ngoài tröôùc baøn ngay choã cöûa ghi-seä Tieáng reo aáy laøm thieân thaàn khoù chòuï Baèng chöùng laø thieân thaàn laïi quay vaøo phía trong moät luùc roài môùi ra, laät soå xem xeùt, im laëng, chaêm chuù heä troïng, trang nghieâm. Thieân thaàn ngaång leân nhìn vaøo ñaùm ñoâng voâ lieâm sæ, hay quaáy raày, khoâng ñeå ai yeân nhöng ñaõ bieát loãi vaø ñöùng im phaêng phaéc:

 - Laøo! Ñöa soå ñaây! Laêm ngöôøi moät. Töø töø chöù laøoï Ñaõ baûo laêm soå moät. Ai laø Taåm!

 Moät oâng giaø moùm meùm baät traû lôøi khoâng chaäm moät giaây:

 - Em ñaây! Daï! Em laø Taåm ñaâî

 Taát caû nhìn coâ maäu dòch vieân. Coâ laät soå goác. Coâ ghi ñònh löôïng. Coâ kyù vaøo soå gaïo cuûa oâng giaø. Coâ khoâng noùi moät caâuï OÂng giaø khe kheõ:

 - Coâ cho em ñong 6 kyù ñöôïc khoâng? Em vay nhieàu quaù roàò Thaùng vöøa roài laém khaùch quaù. Coù chuù em ôû Haø Noäi veà chôi, laïi coù maáy ñöùa chaùu töø queâ ra
ï 
 - Sang kyø chæ baùn moãi soå moät phaàn ba ñònh löôïng.

 OÂng im laëng. Soå cuûa oâng, hoä ñoäc thaân coù 13 kyù ríôõi (caùc con oâng ñaõ ñi chieán tröôøng caû). Ñöôïc ñong boán kyù röôõò Moät phaàn ba ngoâ laø kyù röôõò Ba kyù gaïoï Coâ maäu nhìn vaøo ba rem tính tieàn vaø noùi: l ñoàng 47. OÂng giaø ñöa ra hai tôø giaáy moät ñoàng.

 - Coù tieàn neû khoâng?

 - Daï. Em khoâng aï. - OÂng giaø noùi nhö ngöôøi coù loãò

 Ba boán ngöôøi chaïy töø döôùi leân:

 - Tieàn leû ñaây aï.

 Moät em beù traïc tuoåi con Thöông nhanh chaân ñeán tröôùc tieân. Noù ñöa cho coâ maäu dòch vieân nhöõng ñoàng moät xu hai xu naêm xu baèng nhoâm vaø nhöõng ñoàng tieàn giaáy moät haøoï Tieàn leû hôn theû thöông binh. Noù seõ ñöôïc ñong tröôùc. Chaúng ai daùm ghen tî vôùi noù. Haén sôï nhaát nhöõng soå öu tieân, nhöõng bao taûi coù buoäc tuùi ni-loâng ñöïng soå gaïo keøm theo tieàn. Haén sôï nhaát nhöõng caùi tuùi vaûi coù ñöïng phieáu thòt vaø tôø giaáy xin mua bao nhieâu thòt. Nhöõng suaát aáy ñöôïc caét tröôùc. Laïi toaøn choã ngon. Coù khi ñeán löôït mình chæ coøn ít baïc nhaïc. Moät laàn haén ñeán cöûa haøng töø sôùm ñeå mua thòt maø khoâng mua ñöôïc. Phieáu TR   cuûa thaèng Döông ctóng khoâng mua ñöôïc. Phieán BÑ   cuõng khoâng mua ñöôïc. Hoâm aáy cöûa haøng chæ veà coù maáy caân thòt maø coù ñeán ba ngöôøi caàm phieáu baùn maùu ñöùng chôø. Thòt baø ñeû khoâng baùn. Thò treû em khoâng baùn.

 Thòt chæ baùn cho nhöõng ngöôøi baùn maùuï Haén veà tay khoâng vaø nghó ñeán Vuõ Maïc. Thòt hieám theá naøy Vuõ Maïc kieám ñöôïc ñaâî Vuõ Maïc baùn maùu vaø bao giôø cuõng baùn noát moïi thöù phieáu boài döôõng.

 Nhöng oâng Tri thì laïi baûo taïi baø Böôïng gioàng rau, gioàng chuoái, cuoác vaøo ñöôøng oáng ñaët ngaàm döôùi ñaát. Khoâng coøn bieát ñaâu maø laàn nöõaï Chæ bieát raèng töï nhieân beå nöôùc caïn khoä Caùi beå nöôùc khi tröôùc luùc naøo cuõng ñaày, trong vaét.

 Khoâng coù nöôùc caû xoùm phaûi ñi gaùnh. Ngoïc ñaët moät caùi thuøng chöùa con con trong beáp, nguyeân laø thuøng ñöïng ñaát ñeøn, quaø taëng cuûa Thao vaø Bình. Nöôùc thì xaùch ôû ngoaøi maùy coâng coäng, cuõng gaàn thoâò Khi maùy khoaù phaûi ñi sang phoá khaùc, xa hôn. Ngoïc trích trong khoaûn tieàn haén ñöôïc anh em baïn beø cho, mua moät ñoâi thuøng toân ñen, queùt sôn haéc ín. Haén hai tay hai thuøng xaùch baêng baêng. Chæ coù giaët laø hôi phieàn. Phaûi mang ra væa heø, giaët ngay ôû voøi nöôùc. Naêm naêm ñi xa veà, haén thaáy trong soá nhaø cuûa haén moät thanh nieân laï maët, da thieát bì, tieáng oang oang nhö leänh vôõ, con reå gia ñình oâng baø Böôïng, coâng an beân döôùò Anh ta cuõng laø coâng an. Haén raát sôï chaát gioïng nam trung sang saûng cuûa anh ta, nhaát laø tieáng anh ta quaùt:

 - Treân gaùc laïi gioäi nöôùc ñaáy hôû? Ai gioäi ñaáy

 Haén gioäi nöôùc vaøo caùi hoá tieåu treân gaùc. Töø caùi hoá tieåu aáy, nöôùc xuoáng moät ñöôøng oáng ñaët saùt töôøng phía trong nhaø xí beân döôùò Anh thieáu uyù coâng an theùt laøm haén ruït tay laïò

 - Ñang ngoài æa thì gioäi nöôùc, baén heùt caû ngöôøi ñaây naøî

 Haén thoø ñaàu ra cöûa soå xin loãi:

 - Vaâng, vaâng, toâi khoâng bieát.

 - Cheát thaät, caùc boá...

 Baø Böôïng, baø meï vôï anh thieáu uyù thaáy caàn phaûi chen vaøo cuoäc ñoái thoaïi:

 - oáng noù buïc ñaáy, chuù aï.

 Theá laø laïi phaûi thueâ ngöôøi ñuïc töôøng, gaén laïi caùi oáng. Haén cuõng chaúng hieåu taïi sao caùi oáng laïi buïc, neáu khoâng coù ngöôøi ñaäp.

 Haén sôï nhaø oâng Böôïng. OÂng Böôïng laø coâng an. Con gaùi laø coâng an. Con reå laø coâng an. Nhöng chính oâng Böôïng laïi thoâng caûm vôùi haén. Trong moät laàn gaëp nhau ôû caàu röûa, nôi haén ñaõ nghe lôøi tuyeân boá lòch söû "Hoâm nay chuùng toâi ñeán baét anh ñaây", oâng Böôïng baûo haén:

 - Toâi ñaõ ñoïc hoà sô cuûa chuù. Baây giôø chuùng noù khoán naïn theá ñaáî Ñaûng vieân cuõng coøn haïi nhau ñeán nôò

 OÂng Böôïng laøm ôû phoøng hoà sôï Haén nghe aám caû loøng. Nhöng oâng Böôïng chaúng coù taùc duïng gì ôû soá nhaø naøî Moïi coâng vieäc, moïi taùc ñoäng ñeàu ôû baø Böôïng. Baø laø ngöôøi gheâ gôùm. Moät caùi boùng bao truøm leân taát caû. Baø khoâng bieát chöõ, chæ ôû nhaø côm nöôùc. Moät coâng vieäc vaát vaû, khoù khaên, vì ñoàng löông cuûa oâng coù haïn. Baø phaûi ñaûm baûo cho caû gia ñình taùm ngöôøò Saùu ñöùa con vaø hai oâng baø. Cuoäc soáng cuûa gia ñình baø cöïc kyø eo heïp. Luõ con baø chöa ñöùa naøo hoïc heát caáp haò Saùu ñöùa con gaùò Ñöùa lôùn, xinh ñeïp, ñöùa laøm khoå hai oâng baø nhieàu nhaát, caùi ñöùa baây giôø laø vôï anh thieáu uyù coâng an aáî Noù soáng vôùi nhöõng baûn naêng, khoâng ai coù theå ngaên caûn ñöôïc. Boá ñaùnh, meï khuyeân, noù nghe, nhöng ñaâu vaãn ñoùng ñaáî Noù ñi chôi, caû ngaøy laãn ñeâm. Coù khi noù veà nhaø, nhöng sôï boá meï, ñònh ñi nöõaï Thöông noù nhòn ñoùi, Ngoïc goïi leân, cho noù aên côm nguoäò aên xong, noù laïi ñò  Coù nhieàu chaøng trai ñeán nhaø oâng baø Böôïng, nöûa nhö con nhaän nöûa nhö chaùu hoï xa, yù ñònh laêm le laøm reå oâng baø. Nhöng roài chính chaøng reå töông lai laïi phaûi cuøng vôùi oâng boá ñi luøng suïc coâ con gaùi caû ñeâm (coù khi caû haén cuõng ñöôïc oâng Böôïng huy ñoäng vaøo vieäc aáy)

 Daùng ngöôøi thon thaû, eo nhoû ngöïc nôû, da traéng, maù non beãu, maét ñen long lanh, noù coù veû ñeïp cuûa tuoåi treû tuyeät vôøi, tuoåi treû khoâng gì saùnh ñöôïc.

 Baây giôø haún oâng baø ñaõ yeân taâm veà noù. Caû nhaø chæ coù coâ gaùi lôùn aáy ít noùò OÂng Böôïng cuõng ñaõ xin cho noù laøm coâng an.  Coøn naêm coâ gaùi sau, coâ naøo cuõng hoïc ñöôïc tính chua ngoa cuûa baø. Meï con baø chæ chua ngoa vôùi nhöõng ngöôøi daùm choáng laïi baø thoâò Chöù vôùi haén thì khoâng. Haén vaø Ngoïc voán bieát ñieàuï Traùnh moïi va chaïm. Coù mieáng aên cuõng yù töù, bieát kín ñaùoï Haén khoâng naáu ôû beáp chung döôùi nhaø. Beáp cuûa haén laø caùi loø söôûi, ngay trong buoàng. Haén vöøa naáu vöøa vieát, noùi chuyeän vôùi Bình: cuøng vôùi Ngoïc tieáp Phöôïng. Sau naøy haén naáu trong caùi xeùp ñöïng röôïu cuûa Taây ngay treân gaùc. Luõ treû ñaõ lôùn, phaûi naáu noài to, loø söôûi bò chaät. Thi thoaûng Ngoïc laïi cho luõ treû nhaø baø quaû chuoái, quaû oåò.. Nhieàu toái baø leân gaùc chuyeän vôùi Ngoïc veà cuoäc ñôøi gian lao cuûa baø, vaát vaû töø beù, gaùnh vaõ, buoân rau, ñaùnh nhau vôùi caûnh binh... Baø coøn daïy luõ treû nhaø haén moät baøi haùt chôi ñi troán ñi tìm. Caû nhaø nhaäp taâm ngay vì noù raát laï: Xi baø loong toong caø. Xi baø caùc tuøng beä A leâ ñi raï Buùp-beâ ñi raï Con kieán ñi raï Con ma baén buøm. Caøo caøo baùm ñít. Boï xít thoái taò Môøi anh ñi ra!

 Coâng baèng maø noùi, baø cuõng coù vaøi taùc duïng tích cöïc trong cuoäc soáng cuûa soá nhaø ñoâng hoä naøy: Nhö saùng chuû nhaät, ñoân ñoác veä sinh. Chæ ñích danh nhöõng ngöôøi ñi æa maø khoâng chòu gioäi nöôùc (heä thoáng giaät nöôùc thôøi Taây ñeå laïi khoâng duøng nöõa, vì khoâng coù maùy bôm, bôm leân beå treân saân thöôïng). Tieáng baø sang saûng, nhö tieáng anh con reå, caû khi daïy doã con caùi, noùi caïnh noùi khoeù, hay chöûi nhau tay ñoâò Haén tröôùc ñaây chæ nghieân cöùu baø moät caùch khoâng töï giaùc, theo caùi voâ thöùc cuûa ngöôøi vieát, maø khoâng bao giôø nghó raèng seõ coù luùc vieát veà baø, vì ñieàu ñoù seõ laø boâi ñen cheá ñoä, bòa ra nhöõng nhaân vaät xa laï vôùi hieän thöïc.

 Giôø ñaây haén sôï baø. Nhö sôï oâng an, nh sôï nhöõng ngöôøi caàn phaûi sôï, phaûi giöõ gìn caån thaän.

 Ngoaøi moät hoä ñoäc thaân, moät coâng nhaân laùi caàn caåu chaân ñeá ôû caûng ñi laøm ca kíp nhö moät caùi boùng, döôùi nhaø coù ba gia ñình, vaø caû ba gia ñình luoân baát hoaø, luoân caõi nhauï Haén cuõng chaúng nhôù ñöôïc vì sao hoï caõi nhauï Coù theå vì con ngan cuûa baø Tri æa moät baõi ngay cöûa nhaø baø Böôïng. Hay vì naáu chung beáp, naém muøn bò maát. Vì noài caù ñang kho bò veït dò Vì muøi xaøo naáu cuûa moät nhaø naøo ñaáy thôm quaù. Hình thaønh moät theá chaân vaïc. Nhö Nguïy, Thuïc, Ngoä Khi Nguî, Thuïc lieân keát. Khi Thuïc, Ngoâ lieân keát. Khi Nguïy, Ngoâ cuøng choáng Thuïc. Nhöng baø Böôïng duø coù lieân minh hay khoâng, bao giôø cuõng vöõng nhö baøn thaïch.  Caùi nhaø ôû gaàn beå nöôùc, nhaø oâng Taêng, caùn boä lieân hieäp xaõ, moät gia ñình thuoäc loaïi coù maùu maët, theá ñang leân (caùn boä thuû coâng nghieäp caû moät khu phoá cô maø) cuõng ñaõ töôûng coù theå coi thöôøng baø nhö coi thöôøng nhöõng ngöôøi khaùc, nhö coi thöôøng haén. Vaø oâng ta ñaõ phaûi nhaän moät baøi hoïc. Moät baøi hoïc nhôù ñôøò OÂng Taêng laø ngöôøi chieám ñaát laøm caên nhaø ñaàu tieân ôû khu vöôøn meânh moâng cuûa caùi bieït thöï naøî Ngoâi nhaø xinh xinh gaàn hai möôi meùt vuoâng thoâò OÂng chaúng noùi vôùi ai, nhöng phaûi noùi vôùi baø Böôïng, vì baø gioàng ôû ñoù maáy khoùm chuoáò OÂng Taêng phaûi ñeàn tieàn vaø chò chò em em ngoït xôùt vôùi baø. Roõ raøng caùi nhaø aáy laøm ñöôïc laø do cuûa ñuùt loùt.

 Theá, moät ngöôøi quen haén, vieát laùch taïm taïm cuõng muoán ñi vaøo söï nghieäp vaên chöông, sau phaùt hieän ra mình nhaàm laãn, beøn chuyeån haún sang laøm nhöïa, moät ngaønh ngheà môùi meû, deã phaát. Theá ñaõ bieáu oâng Taêng toaøn boä choã ngoùi lôïp, laïi coøn thueâ xe boø chôû ñeán taän nhaø cho oâng. Moãi ngöôøi, moãi toå hôïp taùc lo moät tyù. Coøn bao nhieâu ngöôøi laøm thuû coâng khaùc nöõaï

 Daïo aáy Theá baét ñaàu giaøuï Töø moät maùy ñuøn nhöïa, Theá döïng theâm moät maùy ñuøn nöõaï Chuyeân saûn xuaát guoác nhöïa, deùp nhöïaï Theá coù moät boïn lau nhau laøm thueä Haén ngoû yù xin laøm ôû choã Theá, nöûa ñuøa, nöûa thaät:

 - Mình vôùi caäu ñeàu ñaõ hoïc Maùc. Hieän nay mình ñang khoâng coù ai boùc loät. Caäu boùc loät mình ñò

 Noùi coù veû ñuøa theá thoâi, chöù trong buïng haén raát muoán Theá nhaän lôøò Giaù Theá thueâ haén. Giaù Theá boùc loät haén. Sung söôùng bieát baoï Nhöng Theá baûo: "Thôï thöøa roài". Chæ coù ñieân môùi nhaän moät ngöôøi baïn hôn tuoåi, voán laø baäc ñaøn anh vaøo laøm coâng cho mình. Theá khoâng ñieân. Daïo aáy Theá ñaõ bieát phaûi traùnh nhöõng ngöôøi naøo vaø giao dòch vôùi nhöõng ngöôøi naøoï OÂng Taêng laø moät nhaân vaät quan troïng, phaûi môøi ñi aên, phaûi nhôù nhöõng ngaøy raèm thaùng Taùm maø ñem baùnh nöôùng baùnh deûo ñeán, Teát phaûi coù gaø thieán, gaïo neáp (daïo aáy chöa sính röôïu ngoaïi, thuoác laù ba soá bieáu oâng...

 Nhaø oâng Taêng luùc naøo cuõng ñoâng ngöôøi lui tôùò

 Sau khi xaây nhaø xong, oâng Taêng toå chöùc gaû choàng cho con gaùò Khaùch khöùa nöôøm nöôïp. Xe ñaïp chaät vöôøn. Möôïn caû nhaø coâ ñoàng hoà treân gaùc ñeå khaùch leân aên uoáng. OÂng môøi taát caû haøng xoùm. Tröø nhaø haén.

 Phaùo noå muø mòt. Thuoác laù thôm löøng. Giaøy boùng loaùng leân xuoáng thang raàm raäp. OÂng Taêng ñöa ñoùn khaùch, luoân mieäng caùm ôn. Khaùch say söaï Cöôøi ha haû. Noùi to taùt. OÂng Taêng nhaän tieàn möøng. Toaøn nhöõng moùn suï. Nhöõng daân thuû coâng coi daây laø dòp may ñeå laáy loøng oâng Taêng. Nhöõng caùn boä khu phoá, thaønh phoá, coâng an, nhöõng baïn nhaäu vôùi oâng, nhöõng haøng chöùc saéc,  haùi ra tieàn...

 Haén ñoùng chaët cöûaï ôû trong nhaø, huùt thuoác laøo khan. Caûm thaáy nhuïc. Haén vaø vôï con haén khoâng theå queân ñöôïc noãi nhuïc trong ngaøy hoâm ñoù.

 Cuõng nhö haén khoâng theå queân ñöôïc saùng hoâm sauï Caû nhaø oâng Böôïng, noùi ñuùng hôn laø baø Böôïng, caùc coâ con gaùi vaø anh con reå laø ngöôøi ñaøn oâng duy nhaát trong soá ñoù, khieâng caùi chuoàng gaø to, lôïp laù töø phía trong chaïy raï Ngöôøi khieâng, ngöôøi ñôõ maùi, ñôõ coät cho noù khoûi ñoå, vöøa chaïy, vöøa í ôùi "hai ba naøo", "ñôõ ñôõ caùi cöûaï.. "vaø ñaët ngay caïnh caên nhaø môùi xaây cuûa oâng Taêng, nôi coâ daâu chuù reå coøn ñang thieâm thieáp. Ñoù laø moät hình thöùc khaúng ñònh chuû quyeàn ñaát ñai, vuøng bieân giôùi".

 Baø Böôïng gioàng chuoái, rau deàn, rau caûi, daây khoai lang ôû moïi choã. Phaûi ñeán vaøi traêm meùt vuoâng. OÂng Tri chieùm ñöôïc moät oâ con vaø troàng moät daõy baïch ñaøn saùt töôøng. Veà sau oâng coøn quaây saân laïò Baø Böôïng ñaõ nhieàu ñaát. Baø ñaønh phaûi nhìn phaàn ñaát ngon laønh rôi vaøo tay ngöôøi khaùc. Moïi ngöôøi ñeàu gheùt baø Böôïng. Gheùt nhöng sôï. Ñaõ coù nhieàu cuoäc vuøng leân choáng laïi baø, nhöng ñeàu thaát baïò Baø keå vanh vaùch nhöõng chuyeän trong gia ñình ngöôøi khaùc. Baø loâi caû danh hieäu ñaûng vieân cuûa oâng baø Tri ra chöûò

 Baø chöûi oâng Taêng. Chöûi hieän ñaïò Baø khoâng duøng nhöõng caâu kinh ñieån, chöûi thaèng raûi chieáu ngang, thaèng sang chieáu doïc, thaèng ñoïc vaên teá nhaø maøî Hay con gaø nhaø baø laø con gaø, veà nhaø maøy noù laø con huøm tinh ñoû moû.

 Baø coù caùch chöûi cuûa baø. Vöøa hieän ñaïi vöøa mang tính thôøi söï noùng boûng. Boïn saâu moït. Boïn ñuïc khoeùt. Boïn aên ñuùt loùt. Boïn khoán naïn roài seõ bò truy toá. Töôûng raèng vô veùt ñöôïc maø khinh baø öû Baø ngheøo, nhöng baø trong saïch. Xaõ hoäi chuû nghóa maø khoán naïn (oâi! Haén chöa bao giôø noùi naøng baäy baï nhö vaäy maø ñaõ vaøo tuø roàò Coù leõ vì haén laø ngöôøi coù hoïc. Laøm sao coù boïn khoán naïn trong xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa ñöôïc).

 Trong ñaàu oûc ñaõ muï mò ñi cuûa haén vaãn coøn vaêng vaúng tieáng chöûi cuûa baø. Coù leõ vì noù ñaõ laøm haén vui leân moät chuùt trong nhöõng naêm thaùng cuøng cöïc aáî

 - Cha tieân nhaân nhaø maøî Baø gioàng hai caây chuoái ôû ñaây thì coù ñoäng moà ñoäng maû nhaø maøy khoâng, maø maøy xui con xui boá maøy ra vaën cho noù cheát. Caùi caây noù coù toäi tình gì. Thaèng cha maø beû caây chuoái cuûa baø thì cuõng nhö vaën coå thaèng con. Thaèng con vaën caây chuoái cuûa baø thì cuõng nhö vaën coå thaèng cha nhaø chuùng maøî Baø ôû nhaø, khoâng coù vieäc laøm thì baø gioàng caây chuoái ñeå cho con baø theâm mieáng aên, maø coù bao giôø baø aên moät mình baø ñaâuï Ñaát cuûa nhaø nöôùc baø gioàng. Ñeán khi naøo chính phuû ñoøi thì baø giaû. Coù phaûi ñaát töø ñöôøng höông hoûa nhaø maøy khoâng, maø maøy laøm nhö vaäî Cöù baûo laøm sao laém moàm. ôû vôùi caùi quaân khoán naïn theá laøm sao maø khoâng noùi ñöôïc. Noù laïi baûo nhö ôû ñaây bao nhieâu naêm, ai theá naøo thì ngöôøi ta bieát. Baø baùo cho thaèng giaø, thaèng treû, con trai, con gaùi nhaø maøy bieát, baø khoâng aên caép, khoâng aên hoái loä cuûa ai, baø laøm coøm coïm baø nuoâi con, hai caây chuoái naøy maø cheát thì baø baéc gheá chöûi ba thaùng möôøi ngaøî Baø noùi tröôùc cho maø bieát. Saùng ra baø chöa suùc moàm suùc mieäng baø ñaõ chöûi cho noù ñoäc. Chöûi ñuû ba thaùng möôøi ngaøî Ai laïi caùi caây nhöï theá maø noù laøm cheát, coù khaùc gì Myõ - Thieäu khoâng" Hoâm nay laø ngaøy moàng boán thaùng saùu naêm Bính Thìn . Tao coøn chöûi ñuû ba thaùng möôøi ngaøî Saùng ra chöa suùc moàm suùc mieäng tao chöûi moät chaäp. Tröa tao chöûi moät chaäp. Toái veà tao chöûi moät chaäp. Thaèng giaø beû cuûa tao laø noù beû coå con, coå caùi noù, thaèng treû beû cuûa tao laø noù beû coå cha nhaø noù. Tao ngheøo, tao taêng gia tao aên. Baùc Hoà daïy nhö theá tao laøm. Tao khoâng aên hoái loä. Tao khoâng boøn ruùt maø chuùng noù phaûi ghen gheùt.  Baø thöïc hieän ñuùng nhöõng lôøi maø coù leõ trong luùc haêng leân, ngaãu höùng baø tuyeân boá. Chöûi lieàn ba thaùng möôøi ngaøî Saùng ra chöa suùc moàm, suùc mieäng ñaõ chöûi cho noù ñoäc. Nhöng baø chæ chöûi coù moät chaäp buoåi saùng, bôùt ñi hai chaäp tröa vaø toáò Baø khoâng chöûi ñöùng. Baø xaùch caùi gheá ñaåu ra, ngoài cho noù ñaøng hoaøng. Coù leõ baø nghó theá cuõng ñuû vì buoåi sôùm mai bao giôø cuõng laø quan troïng nhaát. Chöûi vaøo buoåi sôùm mai lôøi ruûa cuûa baø seõ aùm suoát caû moät ngaøî

 Saùng sôùm töø treân giöôøng xuoáng baø ñaõ xaùch chieác gheá ñaåu ra ngoài choã gaàn cöûa soå nhaø oâng Taêng, baét ñaàu nhöõng lôøi keå toäi vaø nhöõng caâu nguyeàn ruûa:

 - Cha toå thaèng choàng khoâng bieát daïy con vôï, con vôï khoâng bieát daïy thaèng choàng. Thaèng con khoâng bieát baûo thaèng boá. Thaèng boá khoâng bieát baûo thaèng con. Nhaân daân lao ñoäng coøn khoå vì chuùng maøî Bao nhieâu chieán syõ hy sinh ôû Tröôøng Sôn ñeå chuùng maøy nhö theá aø? aên ngaäp moàm ngaäp mieäng. Boøn ruùt cuûa nhaân daân. Daân chuû maø laïi khoán naïn.

 Caû nhaø haén nín thôû laéng nghe, khoâng daùm gaây ra moät tieáng ñoäng maïnh, khoâng daùm thoø ñaàu ra cöûa soå laáy khaên maët, khoâng daùm xuoáng nhaø ñaùnh raêng röûa maët, nhòn caû æa vì sôï baø troâng thaáy, baø loâi vaøo cuoäc. Trong xaø lim haén phaûi luyeän maõi môùi coù thoùi quen ñi ñoàng buoåi saùng tröôùc khi ñoå boâ ñeå ñôõ muøi hoâi thoái öôùp vaøo xaø lim, vaøo ngöôøi, vaøo noäi vuï. Trong ñôït ba thaùng möôøi ngaøy naøy haén ñaõ ñieàu chænh ngay taép löï thoùi quen aáy vaøo buoåi chieàuï Chaû cöù gì haén. Caû soá nhaø luùc aáy ñeàu laëng ngaét nhö tôø, nhö coøn ñang nguû meâ nguû meät.

 - Cha tieân nhaân thaèng giaø thaèng treû nhaø maøî Baø ngheøo baø lao ñoäng nuoâi con nuoâi caùi baø. Baø khoâng aên hoái loä. Maøy nhö con boï hung thaáy ñoáng phaân laø ruùc vaøoï Naøoï Caû nhaø ra ñaây xem caây chuoái naøy bò beû hay laø naéng noù cheát. Baø gioàng maøy beû thì baø phaûi chöûò Maøy khoâng beû thì laøm gì maøy ñoäng loøng. Maøy aên heát caû phaàn phuùc ñöùc cuûa boá meï maøî Môû mieäng thì toaøn laø caùch maïng ñaïo ñöùc, maø vieäc laøm laø boøn ruùt haïi ngöôøò Tuaàn raèm naøo cuõng höông khoùi nguyeän caàu, maø loøng daï maøy toaøn rong reâuï Hay laø baø gioàng ôû ñaây laø gioàng vaøo maû toå maã tieân maû cuï maû kî nhaø maøî Thì maøy cuõng baûo vôùi baø moät caâuï Raèng ñaây laø maû toå nhaø toâò..

 Lieàn ba thaùng möôøi ngaøy nhö vaäî Moãi ngaøy ñöôïc taùi baûn, caâu chöûi ñeàu coù boå sung vaø phaùt trieån. Saùng sôùm, chöûi lieàn nöûa tieáng xong baø veà. Roùt nöôùc suùc mieäng. (Baø khoâng ñaùnh raêng. Chæ suùc mieäng). Goïi con caùi baèng moät gioïng khaùc haún, "Haø ôi". "Loan ôi". "Daäî Daäy". Roài ra queùt saân. Giuïc luõ con aên côm nguoäi ñi hoïc. Bình thöôøng nhö ñaõ queân haún chuyeän chöûi nhauï Chuû nhaät baø ñi ngöôøi khoâng. Khoâng caàm gheá. Baø ñuûng ñænh leïp keïp ñeán choã baø vaãn ñeán, choõ vaøo cöûa soå nhaø oâng Taêng, doõng daïc tuyeân boá..

 - Hoâm nay ngaøy 14 thaùng 6 naêm Bính Thìn, chuû nhaät. Baø nghæ.  Roài leïp keïp ñi vaøoï Haén chæ chôø tieáng deùp aáy ñeå sinh hoaït trôû laïi bình thöôøng, chaám döùt caûnh nín thôû toaï sôn quan hoå ñaáuï  Coù moät laàn Bình sang nhaø haén sôùm vì moät vieäc gì ñoù ñuùng vaøo thôøi gian baùch nhaät, Bình ñaõ nghe thaáy baø Böôïng chöûò Bình cöôøi:

 - aùi chaø. Laïi chöûi caû laøng Vuõ Ñaïò

 Haén phaûi giô tay ra hieäu cho Bình noùi kheõ. Bình thì thaøo:

 - Nhöng caû laøng Vuõ Ñaïi ai cuõng töï nhuû: Chaéc noù chöøa mình ra
ï 
 Vaø Bình ñaùnh giaù töông quan löïc löôïng neáu Bình thi ñaáu vôùi baø Böôïng. Anh noùi chæ vöøa ñuû nghe:

 - Tao thuaï Tao haøng. Tieát muïc "ngaøy hoâm nay möôøi boán thaùng saùu naêm Bính Thìn, chuû nhaät, baø nghæ" thì voâ ñòch roàò Voõ só haïng naëng. Poids lourd. Mình chæ loaïi ruoài thoâò Ñòch sao ñöôïc.  Nhaø haén baây giôø chæ coøn Bình lui tôùò Ñuùng thoâò Khoâng phaûi ngöôøi ta sôï ñaâu maø vì hình nhö taát caû ñeàu ñaõ ñoïc Nítsô: "Thaät khuûng khieáp khi nhìn thaáy keû khoâng mang gaùnh naëng naøo khaùc ngoaøi söï baát coâng hoï phaûi chòu". Haén nheách meùp cöôøi khi nhôù laïi nhöõng ngaøy raàm raäp baïn beø. Bao nhieâu ngöôøi ñeán vôùi haén.  Ngöôøi ta ñeán vì haén laø moät ngöôøi ñang noåi leân. Ñeán vôùi haén, ñeå nhôø haén ñoïc cho moät truyeän ngaén. Ñeå haén giôùi thieäu vôùi moät ngöôøi baïn haén ôû nhaø xuaát baûn. Ñeán vôùi haén ñeå coù theå nhìn thaáy Nguyeân Hoàng ñang naèm phe phaåy caùi quaït nan, hoaëc uoáng röôïu vôùi laïc rang ôû saøn nhaø haén. Ñeå coù theå noùi vôùi coâ baïn gaùi môùi quen raèng ñaõ gaëp Quang Duõng ñang ngoài veõ ôû cöûa soå nhaø haén. Ñeå coù nhöõng thoâng baùo dí doûm, nhöng chính xaùc vaø nhaát laø ñoäc ñaùo veà lôùp vieát vaên treû...

 Nghóa laø ñeán nhaø haén ñeå ñöôïc kích thích laøm vieäc, ñöôïc soáng trong khoâng khí vaên chöông vaø laáp laùnh ñoà trang söùc laøm baèng vaên ngheä. Trong soá nhöõng ngöôøi thaønh thaät quyù meán, tin töôûng vaø phuïc taøi naêng cuûa haén, coù moät thoâng tin vieân traïc tuoåi haén. Ñoù laø moät ngöôøi baïn toát, traên trôû vôùi ngheà vieát vaø ñang hoaøn thaønh moät taäp truyeän ngaén. Nhieàu chuû nhaät, hai ngöôøi ngoài vôùi nhau, keå cho nhau nghe nhöõng döï ñònh, nhöõng chi tieát...  Khi haén veà ñaõ ñöôïc vaøi thaùng, nghóa laø chuyeän ñöôïc tha cuûa haén khoâng coøn laø thôøi söï nöõa vaø nhöõng ngöôøi haêng haùi, só dieän cao nhaát, ñeàu ñaõ ñeán thaêm haén moät laàn laáy leä ñeå sau ñoù coù chaïm traùn ngoaøi ñöôøng cuõng giaû caùch khoâng troâng thaáy, haén gaëp anh thoâng tin vieân ham vieát laùch, quyù meán haén, ñang söûa ñoàng hoà ôû cöûa haøng coâ ñoàng hoà ñaàu ngoõ. Luùc aáy anh ta ñang ñöùng ôû moät tö theá laøm hai ngöôøi nhìn thaúng vaøo nhauï Anh ta luoáng cuoáng:

 - Tuaán! Veà bao giôø?

 Vaø giô tay ñònh baét tay haén.

 Haén nheách meùp, nhìn anh ta, khinh bæ vaø heùt leân:

 - Vaâng! Chaøo anh!

 Anh thanh nieân caøng luoáng cuoáng hôn:

 - Sao  Khoeû chöù? Mình khoâng bieát caäu veà...

 Haén nhaéc laïi caâu noùi vôùi ñaày ñuû saéc ñoä nhö ngöôøi baät laïi maùy ghi aâm:

 - Vaâng! Chaøo anh!

 Vaø haén ñi leân gaùc. Haén caûm thaáy ngheït thôû. Caùi caâu chaøo nhö chöûi vaøo maët ngöôøi ta aáy haén khoâng chæ noùi vôùi anh taï Ñoù laø nhöõng gì doàn neùn laïi trong loøng haén ñoái vôùi cuoäc soáng traùo trôû vaø baån thæuï Laø söï lôïm gioïng ñoái vôùi chaát ngöôøi sa suùt maø anh thoâng tin vieân kia chæ laø ñaïi dieän.

 Bình laø nhöõng gì toát ñeïp nhaát cuoäc ñôøi vaãn daønh cho haén. Beø baïn coù ai leân thaêm haén, ngoaøi Bình. Haén chuyeån traïi naøo, Bình leân traïi aáy trong hoaøn caûnh chính Bình cuõng ñang khoán naïn. Ñieàu ñoù laø khieâu khích neàn chuyeân chính. Laø thaùch thöùc veà laäp tröôøng quan ñieåm. Laø coi thöôøng nguyeân taéc. Laø ñem sinh maïng chính trò cuûa chính mình ra ñuøa côït. Laø moät caùch leân aùn ñaùm ñoâng beø baïn. v. v... vaø v. v...

 ôû thaønh phoá naøy haén vaãn coøn moät nôi ñeå ñeán: Nhaø Bình. Sau naøy khi Bình ñaõ chuyeån veà Haø Noäi, haén hieåu ñöôïc caùi khuûng khieáp coù thaät cuûa nhaân vaät trong Ñostoiepski khi con ngöôøi khoâng coù nôi naøo ñeå ñi ñeán nöõaï Khoâng coù ai ñeå than thôû veà noãi khuûng khieáp aáy, haén laïi laåm baåm moät mình nhö gaàn ñaây haén hay laåm baåm moät mình:

 - Khoâng coøn nôi naøo ñeå ñeán thì khuûng khieáp thaät! Khoâng ai hieåu ñöôïc ñieàu aáy ñaâuï

 Haén laéc ñaàu khieán Ngoïc ngô ngaùc nhìn haén. Ngoïc xoùt xa thaáy roõ con ñöôøng haén ñang ñi, caùi ñích haén seõ ñeán. Naøng ñau khoå hieåu raèng: Caû haén, caû naøng khoâng coù caùch gì thoaùt khoûi caùi maø cuoäc ñôøi ñaõ daønh cho hai ngöôøò Naøng thöông choàng, naøng thöông naøng. Naøng cam chòuï Naøng tìm nguoàn an uûi ôû nhöõng nôi thôø cuùng, ôû khoùi höông...

 Naøng laäp baøn thôø ôû nhaø. Vaø naøng ñi leã...