Haén veà nhaø nghó caùch kieám soáng. Laïi nhöõng yù kieán baøn taùn:

 - Hay laø mua xe boø keùoï Soáng laém. 

 - Xe boø nhöõng ngaøy möa coøn phaûi lo cho boø aên.

 Coù loaïi boø nghæ laøm laø nghæ aên. Ñaáy laø xích-loâ maùî Cöù laøm caùi xích-loâ maùy chaïy beán Taém - beán Raàng chaúng inaáy choác maø khaù.

 Nhöng laïi coù yù kieán gaøn. Coâng an khoâng caáp ñaêng kyù cho haén ñaâuï Haén cuõng thaáy laø khoâng ñöôïc. Haén laáy ñaâu ra tieàn maø mua boø keùo, mua xe, mua xích-loâ maùyû Khoâng bieát bao nhieâu yù kieán. Coù hai ngöôøi quen bieát bình thöôøng, nhöng toû ra raát nhieät tình trong vieäc tìm kieám vieäc laøm cho haén. Moät anh baøn ñi chuïp aûnh ôû nhaø queä Kieám ñöôïc. Moät anh khaùc baûo: Coù moät vieäc beân Thanh Nguyeân. Troâng maùy bôm. Caùch beán Taém maáy caây soá thoâò Nhaø cöûa coù roàò Tha hoà caát voù teùp. Moät anh coøn cho haén caû moät goùi cheø loaïi haò Anh kia thì cöù ñeán nhaø luoân, baøn tính vôùi haén moïi khía caïnh trong ngheà chuïp aûnh.

 Sao ngaøy xöa chæ quen bieát bình thöôøng maø nay nhieät tình nhö vaäî Ñieàu aáy laøm haén suy nghó. Haén tin raèng hoï ñuùng laø ngöôøi cuûa xòaï Cho ñeán baây giôø, cuøng vôùi thôøi gian, haén caøng tin raèng hoï laø ñaëc tình, ñöôïc coâng an cöû ñeán gaëp haén. Xòa cuõng muoán haén coù moät vieäc laøm do xòa xeáp ñaët, ñeå xòa quaûn lyù, ñeå haén naèm trong söï quaûn lyù cuûa xòaï Hai ngöôøi naøy cuõng chaúng aùc caûm gì vôùi haén, hoï coù vieäc ñeán coâng an (moät anh coù oâng anh ôû Nhaät saép veà, moät ngöôøi coù ñöùa con ngoaøi giaù thuù) theá laø ñöôïc coâng an baûo: "Anh Tuaán môùi veà, chuùng mình phaûi giuùp anh aáy coù vieäc gì laøm aên. Hieän nay coù vieäc naøî.. anh laø baïn anh aáy, anh thöû deán thaêm anh aáî.. "

 Hai ngöôøi kia hieåu ñaây laø nhieäm vuï ñöôïc giaoï

 Hoï voán thoâng minh, hôn nöõa vieäc naøy laø vieäc thieän, khoâng sôï  löông taâm caén röùt...

 Döùt khoaùt laø nhö vaäî Haén ñang tuø chính trò, ngöôøi ta sôï haén nhö huûi, traùnh haén chaúng ñöôïc, laïi coøn lo vieäc laøm cho haén. Coù maø ñieân. Giöõa luùc aáy Theá Huøng ñeán.

 Theá Huøng laø moät hoïa só. Anh ñaõ laøm cho nhieàu cô quan xí nghieäp, nhöng roài anh phaùt hieän ra raèng: Ñoù laø nôi choân vuøi töï do cuûa anh. Löông thaáp, laïi goø boù. Huøng veõ nhieàu ñi nhieàuï Vaø chuyeán ñi daøi nhaát laø chuyeán ñi tìm mình. Anh tìm anh. Tìm caû ñôøò Anh laøm vieäc khoûe, khoâng luùc naøo khoâng ghi cheùp. Anh veõ luïa, sôn daàu, sôn maøi, phaán maøuï Luùc mang moät chuùt Reâpin. Luùc boác leân, xoaùy leân moät khoaûng trôøi Van- Gogh. Luùc laïi ngaây thô nhö Rousseau, ngöôøi nhaø ñoan Phaùp veõ tranh.

 Haén quyù Huøng vì söï tìm toøi aáî Duø haén sôï söï tìm toøi aáy quaù daøi maø Huøng vaãn chöa ñònh hình. Haén hay gieãu Huøng:

 - Theá naøo, oâng Gauguin coøn daùnh nhau vôùi oâng Van Gogh khoâng, maøy

 - Hai oâng aáy hoaø vôùi nhau roàò Ñeå veà moät phe xuùm laïi ñaùnh tao Tao chaáp tuoát.

 Huøng ñaõ ruû haén vaø Bình laøm trieån laõm cho sôû noâng nghieäp:

 chuyeân ñeà veà phaân boùn. Haén ñaët lôøò Huøng veõ tranh. Maáy chuïc chieác. Taát nhieân Huøng phaûi caùng ñaùng moïi vieäc quan troïng nhaát. Haén vuïng chaân vuïng tay, haén ñi mua sôn. Caêng vaûi queùt neàn traéng. Chaám xanh laøm beøo hoa daâuï Bình laøm maûng. Huøng toâ neàt ngoaøò Chính trong ñôït laøm aáy, Huøng veõ tranh con Thöông. Daïo aáy ñang chieán tranh baén phaù, chæ coù hai boá con ôû phoá. Haén mang caû con Thöông ñi laøm tranh. Chuù Huøng baét chaùu ngoài moät ngaøy vaø keát quaû laø moät böùc tranh ñeïp ñeán möùc khoâng ngôø. 

 Huøng môùi ñi veõ ôû mieàn nuùi veà, neân ñeán thaêm haén hôi muoän. Khi haén ñi tuø, Huøng laáy moät coâ vôï haò Huøng keùo haén sang nhaø coâ vôï môùi naøî Moät coâ y taù nhaø maùy xi-maêng xinh ñeïp, ñaõ ly dò vaø coù moät con vôùi ngöôøi choàng tröôùc.

 Huøng ñeán ôû vôùi coâ vôï hai vaø thænh thoaûng môùi quay laïi phoá Caàu Goã, nôi ngöôøi vôï caû vaø saùu ñöùa con luùc naøo cuõng ñoùn tieáp anh trong baàu khoâng khí tröôùc luùc baõo ñeán.

 - Sao maøy laøm aên laèng nhaøng theá?

 Haén hoûi cho coù chuyeän. Vì haén bieát anh em Huøng ñeàu ñaõ khuyeân can Huøng. Vôï Huøng ñaõ bao laàn ñònh "xeù xaùc con ñó". Cô quan khoâng noùi gì Huøng vì Huøng khoâng coù cô quan, nhöng nhaø maùy xi-maêng haønh haï coâ Haø (coâ vôï treû cuûa Huøng), kieåm ñieåm leân xuoáng.

 - Raát maî Coâ aáy ñaõ ly dò.

 Huøng baûo haén:

 - Ñi vôùi toâò Toâi seõ coù caùch cho oâng kieám soáng. Bao nhieâu naêm toâi coù laøm bieân cheá ñaâu maø vaãn soáng.

 - Maøy coøn coù ngheà veõ. Chæ rieâng laøm tranh coå ñoäng thoâi cuõng ñaõ töôm roàò

 Huøng cöôøi khì khì:

 - Töôm choù gì. Khoâng ñuû tieàn mua thuoác veõ, mua vaûò Khoâng coù baø Caàu Goã thì cheát nhaên raêng.

 - Theá sao laïi ñi vôùi baø naøî Baø aáy nuoâi maøî..

 Huøng ngaét lôøi:

 - Bi kòch. Bi kòch. Ñöøng hoûi nöõaï

 Baø "Caàu Goã" coù moät cöûa haøng baùn chaên boâng, goái boâng. Caùc loaïi aùo goái theâu chim boà caâu, hoa paêng-xeâ, haïnh phuùc, tuoåi treû, nguû ngon... 

 Huøng ñöa haén ñeán nhaø Haø, moät caên nhaø beù xíu, neàn vaãn coøn coû ñaâm leân. Chung quanh toaøn laø coû. Nhöng cuõng coù caàu röûa laøm baèng moät taám saét coù nhöõng loã thuûng troøn raát ñeàu baéc leân maáy vieân gaïch, coù raõnh thoaùt nöôùc. Vaø moät caùi beáp xinh xinh. Haø cao dong doûng, xinh vaø treû. Chæ khoaûng hai möôi nhaêm tuoåò Huøng cöôøi chæ vaøo vôï ñang beá con, chæ vaøo nhaø:

 - Moät tuùp leàu tranh, hai traùi tim vaøng.

 Vaø baûo vôï:

 - Anh Tuaán.

 Haø cöôøi vôùi haén nhö moät ngöôøi quen cuõ.

 - Em ñi mua gì laøm côm.

 Haø aüm con nhoû ñi chôï. Huøng ñoøi beá con, nhöng Haø khoâng ngheï "Noù quaáy, ñeå hai anh noùi chuyeän".

 Huøng coøn daën theo:

 - Caù roâ nheù. Moät moùn thoâò Cho nhanh.

 Nhìn Haø, haén hieåu Haø daùm ñaùnh ñoåi taát caû ñeå coù Huøng. Vaø haén lo ngaïi: Khoâng bieát Huøng coù ñaùp öùng ñöôïc tình yeâu cuûa Haø khoâng?

 Haø mang veà moät môù caù roâ vaø moät boù rau muoáng. Haén caûm thaáy deã chòu vì Haø ñoái vôùi haén khoâng coù chuùt maëc caûm naøoï Kính troïng. Tin caäî Côûi môû. Haún laø Huøng ñaõ noùi nhieàu veà haén vôùi Haø. Huøng beá con cho Haø laøm côm:

 - Thaèng naøy vöøa ñaày naêm ñaâî Haø coù moät ñöùa con vôùi thaèng choàng tröôùc. Noù ôû ñaâî Nhöng hoâm nay noù veà noäò Caû nhaø coâ aáy phaûn ñoái vieäc coâ aáy laáy taoï Nhöng baïn maøy khoâng phaûi tay vöøaï Cuõng nhieàu söùc haáp daãn laém.

 - oà! Baïn tao, tao coøn laï gì. Noù laø chuù ruoät Ñoâng-Gioaêng.  Böõa aên ngon. Caù roâ raùn gioøn tan. Coù caû röôïuï Haø baûo:

 - Ngaøy anh coøn ñi vaéng, em ñaõ sang nhaø vôùi anh Huøng thaêm chò.

 Caâu aáy laøm haén caûm ñoäng. Haén caûm thaáy Haø laø ngöôøi tuyeät vôøò Khi Haø böng maâm baùt xuoáng röûa, Huøng xoác xoác thaèng beù leân loøng:

 - Mình nghó cuõng kinh. Ba thöù con. Ñaát nöôùc coù ba thöù quaân thì mình coù ba thöù con. Con rieâng cuûa mình. Con rieâng cuûa vôï. Con chung. Huøng laïi cöôøi khinh khích. Anh môû tuû, caùi tuû saét con, laáy ra moät taäp giaáy sôn caùc maøu, ñaõ xeùn thaønh hình chöõ nhaät. 

 Laøm caùi naøy ñöôïc. Tí nöõa ñi vôùi mình. Ñeán gaëp maáy coâ hieäu tröôûng quen.

 Ñoù laø giaáy thuû coâng cho hoïc sinh caáp moät. Haén vaø Huøng ñaïp xe ñi maáy tröôøng noäi thaønh. Caùc coâ hieäu tröôûng quen chaøo Huøng raát nhieät tình. Haén xaáu hoå vì caùi troø ñi gaï gaãm theá naøî Noù coù caùi gì tö höõu, vuï lôïi, ñaùng leân aùn, neáu khoâng noùi ñaây laø moät hình thöùc ñi aên maøî Nhöng Huøng cöù nhe haøm raêng chín chín ba khoâng aùm khoùi vaøng kheø deûo queïo:

 - Ñaây, oâng baïn toâi, chuyeân gia veà maët haøng naøî Caùc chò coù theå öu tieân cho chuùng toâò

 Caùc coâ pha traø môøi boïn haén vaø höùa seõ traû lôøi sauï Boïn haén laïi ñi tröôøng khaùc. Huøng luoân ñoäng vieân haén:

 - Yeân taâm. Chæ caàn ñöôïc moät tröôøng thoâi laø taïm oån.

 Ñi chaøo haøng nhö vaäy haén ñaõ gaëp nhöõng coâ giaùo quen, nhöõng coäng taùc vieân cuûa baùoï Nhöng hình nhö caû ñoâi beân ñeàu coá tình khoâng nhaän ra nhauï Cuõng nhö khi gaëp Haïnh, vôï Sôn ôû moät tröôøng caáp hai, haén vaø Haïnh ñeàu luùng tuùng. Caû hai cuøng muoán hoûi nhau moät caâu gì ñoù ngoaøi caùi chaøo xaõ giaoï Nhöng bieát noùi gì, "Anh ra tuø bao giôø?" "Sôn ñöôïc ra chöa, haû chò?" Chaúng leõ laïi hoûi nhau nhö vaäy ôû choán ñoâng ñuùc naøî Chung quanh hoï, caùc em nhoû ríu rít, boïn chuùng ñeàu traïc tuoåi thaèng Hieäp, con Thöông. Vaø caùc thaày, coâ, nhöõng nhaø sö phaïm ñaïo maïo, nghieâm trang ñöùng noùi chuyeän ôû saân hay ñi vaøo caùc lôùp. Haén chæ lí nhí: "Chò daïy ôû tröôøng naøy aï. "

 Coâ giaùo Haïnh nhìn haén vôùi veû aùi ngaïò Ñoù laø caùi nhìn cuûa Ngoïc nhìn boïn Min, Döï. Theá Huøng vaãn cöôøi nhe haøm raêng aùm khoùi thuoác, lieán thoaøng:

 - Chuùng toâi chuyeân saûn xuaát giaáy thuû coâng, baûng - khoâng - phaán phuïc vuï ngaønh giaùo duïc. Caùc chò caàn loaïi daøy hôn cuõng ñöôïc, loaïi moûng hôn cuõng ñöôïc.

 Thoâi Huøng ôi Ñöøng noùi nöõaï Khoâng bòp noåi ai ñaâu! Ngöôøi ta thöøa bieát mình vöøa ôû ñaâu veà. Ngöôøi ta thöøa bieát mình chaúng laøm ñöôïc troø gì, thöøa bieát chuùng mình laø nhöõng teân bòp bôïm. Haén nôû nuï cöôøi göôïng gaïo vôùi baø hieäu tröôûng. Haïnh cuùi ñaàu chaøo taát caû vaø ñi vaøo lôùp. Theá laø haén laïi nghó ñeán Sôn. Sôn coù leõ ñaõ heát ba naêm. Ñöôïc veà roàò Haén muoán bieát Sôn ñaõ laøm aên gì chöa maø haén chöa hoûi ñöôïc.

 Vöøa luùc aáy coù moät ngöôøi caàm caùi choåi to daøi hieän ra ôû ñaàu saân tröôøng, loái ñi ra khu nhaø xí. Ngöôøi aáy queùt. Queùt lia lòaï Chæ nhìn ngöôøi aáy ñöa moät nhaùt choåi, haén ñaõ bieát ngay laø Sôn. Sôn ñaõ ñöôïc veà. Sôn ñaõ xin ñöôïc vieäc laøm ôû ngay choã vôï Sôn daïy hoïc. Khi haén chia tay baø hieäu tröôûng vaø nhaän ôû baø moät lôûi höùa heïn, Sôn ñaõ queùt ra giöøa saân. Sôn nhaän ra haén. Sôn goïi to:

 - Anh Tuaán! 

 Sôn caàm choåi chaïy tôùò Tieáng goïi laøm baø hieäu tröôûng ñang ñi veà vaøn phoøng, quay laïò Nhö caûm nhaän baùng gaùy caùi nhìn aáy cuûa baø, Sôn ñöùng khöïng. Haï choåò Queùt. Nhìn tröôùc nhìn sauï Queùt. Duø saân tröôøng saïch bong. Sôn vöøa queùt vöøa tieán laïi haén. Haén ræ tai Huøng:

 - Moät ngöôøi baïn ôû trong aáî

 Hai ngöôøi naém chaët tay nhauï Sôn keùo haén veà nhaø. Vôï choàng Sôn ôû trong moät caên buoàng naèm trong khu taäp theå cuûa tröôøng, phía sau ngoâi nhaø hai taàng duøng laøm lôùp hoïc, coù töôøng vaây quanh, caùch bieät.

 Caû khu taäp theå, caû chung quanh tröôøng, khu nhaø veä sinh ñeàu coù nhöõng nhaùt choåi cuûa Sôn. Saïch nhö lî Khoâng moät maåu giaáy, moät ñaàu maåu thuoác laù, moät cuïc phaán vôõ, moät maåu ngoùi non chôi loø coø.

 Sôn pha nöôùc môøi haén vaø Huøng. Sôn cuõng veà ñöôïc vaøi thaùng naî Ñuùng roàò Sôn tuø sau haén gaàn hai naêm. Moät naêm giam cöùuï Hai naêm ôû Q. N. Cuõng aên ñuû ôû ñuû Theá laø Sôn ñöôïc ra vaøo dòp thaùng Naêm. Khi haén chuyeån leân V. Q, Sôn ñang laøm queùt traïi ôû Q. N. Vaäy laø Sôn tham gia hoäi tuø quyù toäc khoaûng möôøi saùu thaùng. Thaät ñaïi phuùc. Caùi ngheà queùt doïn aáy laïi ñöôïc tieáp töïc khi Sôn ñaõ töï doï Keå ra cuõng hôi khoán naïn, vì vôï Sôn laø coâ giaùo daïy ngay ôû tröôøng. Nhöng duø sao cuõng coøn hôn thaát nghieäp. Duø sao cuõng coøn hôn aên baùm.

 Haén thöïc söï ngaïc nhieân vaø hoaûng khi bieát Sôn vaãn thaát nghieäp. Tröôøng coù thueâ Sôn ñaân! Khoâng ai khieán Sôn queùt. Vôï Sôn ñaõ caám Sôn khoâng ñöôïc queùt. Nhöng Sôn cöù queùt. Vôï Sôn raày la khoùc loùc, ñoát choåi, chaët choåi, giaáu choåò Sôn laïi coù choåi môùò Boù buoäc chaët cheõ vaøo moät caùi caùn daøò Laïi xeânh xang di ôû saân, lia nhöõng nhaùt choåi khoaùng ñaït. Laïi luùi huùi ôû sau khu nhaø xí queùt doïn, coï röûaï.. Ñeàu ñaën. Tæ maån. Chaêm chæ. Caùc em hoïc sinh ñi laøm veä sinh tröôøng lôùp ngô ngaùc hoûi coâ giaùo:

 - Thöa coâ, saïch theá naøy coù phaûi queùt nöõa khoâng aï?

 Coâ giaùo Haïnh chæ coøn muoán ñoän thoå. Nhuïc nhaõ, thöông choàng, Haïnh phaûi coá gaéng laém môùi coù theå tieáp tuïc ôû laïi tröôøng. Baïn beø khuyeân. Baø hieäu tröôûng khuyeân giaûi Haïnh. Haïnh ñaõ noùi vôùi Sôn moïi lôøò Nhöng coâ khoâng bieát khuoân maët choàng ñang ngaây thoän kia nghó gì. Coâ ñaõ khoùc bieát bao ñeâm... 

 Nhöõng chuyeän ñoù veà sau haén môùi bieát. Nhöng laàn gaëp Sôn ôû tröôøng aáy, haén ñaõ nhìn thaáy tröôùc keát cuïc duø Sôn ñaõ trôû laïi daùng hình ngaøy tröôùc: khuoân maït ñaày ñaïn, da naâu mòn, raêng traéng ñeàuï Sao maø gioáng Phöôïng Ñang ngoài trong nhaø noùi chuyeän vôùi haén, thaáy caùi laù baïch ñaøn môùi ruïng ngoaøi cöûa, Sôn voäi ra, nhaët cho vaøo soït raùc. Vaø khi nghe tieáng oàn aøo cuûa hoïc sinh heát tieát hoïc, bieát caùc coâ giaùo ñaõ ra khoûi lôùp, Sôn cöù laêm le ñöùng leân vôù laáy caùi choåi, ñònh ra queùt... 

 Haén phaûi quaùt:

 - Sôn! Ngoài ñaõ naøo!

 Sôn mieãn cöôõng ngoài laïi, daùng veû boàn choàn ñau khoå, laám leùt nhìn sang phía tröôøng hoïc. Haén keùo Theá Huøng ra veà. Sôn khoâng giaáu ñöôïc veû vui möøng, caàm choåi ñi theo haén. Vöøa tôùi saân tröôøng, Sôn ñaõ haï choåò Haén nghe thaáy "tieáng choåi tre xao xaùc haøng me" cuûa Sôn phía sauï Haén caûm thaáy nhöõng caùi nhìn cuûa baø hieäu tröôûng, cuûa caùc coâ giaùo, cuûa caùc em nhoû baøn vaøo gaùy haén raùt raït. Haén ñoû nhöø maët: Moïi ngöôøi thöøa bieát haén ôû choán naøo veà. Tieáng choåi cuûa Sôn toá giaùc haén!

 - Vôï Sôn toát thaät ñaáî

 Huøng baûo haén khi hai ngöôøi ra khoûi tröôøng. Haén cuõng coâng nhaän theá. Nhöng haén nhìn thaáy tröôùc raèng Haïnh khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc Sôn laâu hôn nöõa
ï 
 Ñuùng nhö haén ñoaùn. Haïnh gaëp Phöôïng, gaëp meï Sôn khoùc loùc, xin ly dò. Hoaëc ít nhaát cuõng phaûi ly thaân. Phaûi ñeå Sôn ôû nôi khaùc. Khoâng theå ñeå Sôn trong tröôøng ñöôïc.

 Luùc ñoù Phöôïng ñaõ veà ôû vôùi chò. Hai chò em baùn nhaø ôû Haûi Lieân, mua moät maûnh vöôøn ven phoá. Ñoù laø thôøi gian haén laøm mieán thaát baïi, laøm hôïp taùc xaõ cô khí thaát baïi vaø ñang chaàu chöïc ôû coâng ty pheá phaåm xin khaâu bao taûò

 Haén ñang ñaïp xe ñi, loøng naëng tróu thì Phöôïng goïi haén. Ñaõ döøng laïi, nhöng nhìn thaáy Phöôïng, haén ueå oaûi ñaïp tieáp. Phöôïng chaïy theo:

 - Anh Tuaán Döøng laïi! Em baûo! Em khoâng nghó gì khaùc veà anh ñaâu
ï 
 Haén khoâng quan taâm ñeán moïi ngöôøi nghó veà haén nhö theá naøoï Haén chæ muoán choân chaët quaù khöù.

 Khoâng muoán nghó ñeán noù nöõaï Noù ñaõ cheát roài, coøn khôi daäy laøm gì. Haén ñang töï nghieàn haén thaønh boät, nhaøo naën laïi mình, maø Phöôïng thì nhaéc ñeán caùi hình haøi cuûa haén ngaøy tröôùc. Phöôïng gôïi haén nghó ñeán caùi quaù khöù haén phaûi choân ñò Phöôïng naém chaët ghi- ñoâng xe haén:

 - Vaøo em ñò

 Caùi nhìn cuûa Phöôïng van væ, caàu khaån nhö chính Phöôïng laø ngöôøi coù loãi vôùi haén. Haén ngaàn ngöø.

 Phöôïng noùi tieáp:

 - Em coøn giöõ moät baûn thaûo cuûa anh.

 Caâu noùi aáy hôn moïi lôøi môøò Haén ngoan ngoaõn ñi theo Phöôïng. Moät caùi ngoõ to, daøi, saâuï Aoï Vöôøn. Moät maûnh saân xinh xinh. Moät caên nhaø lôïp ngoùò

 - Phöôïng ôû ñaây aø? Thích quaù nhæ.

 Haén chöa vaøo nhaø ngaî Haén ñöùng ôû saân ngaém quanh. Vöôøn khaù roäng. Ñaùnh thaønh töøng luoáng. Öôm nhöõng caây gì ñoù, chöa moïc. Nhöng kìa! Moät luoáng ñaõ moïc roàò Laù to xoeø raï Hình tim. Boùng. Moät loaïi caây quen thuoäc vôùi haén. Haén ñaõ tìm, ñaõ thaáy ôû Q. N. Nhöng haén vaãn coøn ngôø ngôï:

 - Troàng doïc muøng aø, Phöôïng?

 Phöôïng raàu raàu:

 - Thaèng Sôn ñaáî Noù troàng raùî

 Nhö coù tieáng seùt ñaùnh vaøo gaùî Haén coá khoâng thôû daøò Ñeán luùc aáy haén môùi bieát Sôn ñaõ veà ñaây, khoâng ôû vôùi Haïnh nöõaï Haén böôùc ra vöôøn, cuùi xuoáng nhöõng khoùm raùy môn môûn vaø haén nghe tieáng Sôn goïi haén. Haén quay laïò ôû deûo ñaát heïp sau nhaø, Sôn ñang côûi traàn, chaët nhöõng caây cam cuoái cuøng. 

 Laøm sao theá Sôn?

 - Chaët ñò Thöù naøy voâ tích söï.

 Haén ñöùng nhö trôøi troàng tröôùc caûnh töôïng laï luøng naøy: Nhöõng caønh cam ñang mang quaû bò chaët ngoån ngang. Sôn caàm con dao röïa giô thaúng caùnh boå vaøo nhöõng caønh cam khaùc. Beân caïnh ñoù laø mai, cuoác... Ñeán luùc aáy haén môùi ñeå yù thaáy caùi raõnh nhoû bao chung quanh vöôøn ñaõ moïc toaøn raùy xanh um. Phöôïng keùo tay haén:

 - Thoâò Keä noù. Anh vaøo nhaø ñò Noù phaù heát caû caùi vöôøn naøy ñaáî Bao nhieâu laø cam. Baây giôø toaøn raùî

 Khi ñaõ vaøo trong nhaø, haén lo laéng baûo Phöôïng:

 - Caån thaän, khoâng noù hoûng maát.

 Phöôïng bình thaûn nhö töø laâu ñaõ chaáp nhaän moät thöïc teá phuõ phaøng:

 - Noù hoûng roàò Cho noù laøm theo yù noù. Cho noù gioàng raùy khaép nôi coøn ñôõ. Caám noù laø noù boû nhaø ñò Lang thang. Vöôøn cam khi môùi doïn ñeán ñeïp laém, anh ôò Noù chaët heát. Chaû leõ laïi göûi noù xuoáng Ñaëng Thaát  . aø maø coøn ghi cheùp nöõa chöù.

 Vaø Phöôïng tìm ñöa haén quyeån soå cuûa Sôn. Trang ñaàu Sôn vieát
 naén noùt:

 Sôn vieát caån thaän, khoâng xoùa moät chöõ. Chaéc laø ñaõ nhaùp roài môùi cheùp vaøo soå:

 - Vöøa haønh quaân vöøa naáu aên. Baûo ñaûm yeáu toá cô ñoäng cuûa traän ñaùnh vaø chieán dòch. OÂng cha ta töø thôøi Leâ Lôïi, Quaûng Trung ñaõ raát chuù troïng ñeå taïo neân yeáu toá baát ngôø.

 Thöùc naáu: Toát nhaát laø saén. Khoai lang laâu chín hôn. Caùch laøm: Saén boùc voû, xaét thaønh khuùc vöøa baèng chieàu daøi cuûa goä Khi haønh quaân, ngöôøi ñi tröôùc xaùch goâ Ngöôøi ñi, sau duøng nöùa ñoát löûa, ñöa vaøo ñít goä Töø choã laøm veà traïi ñaõ soâi, chín. Chuù yù: Cho ít nöôùc ñeå choùng soâò Saén chín baèng hôò 

 Nöôùng saùn trong naêm phuùt. Thôøi gian nghæ ngôi ít oûi beân suoái, caùc chieán só coù theå nöôùng saén baèng caùch:

 Ñoát löûaï Cho cuû saén vaøo giöõa ngoïn löûa (khoâng sôï chaùy). Ñoát khoaûng naêm phuùt cho cuû saén noùng giaø. Roài vaát xuoáng suoâí. Saén nôû tung. (Nguyeân taéc noùng gaëp laïnh). Neâuù ñòch ñeán cuõng coù theå aùp duïng caùch naøy ñeå xoùa daáu veát. Khi quaûn giaùo ñi thì loäi xuoáng suoái vôùt leân. Saén bò nhaõ vaø nhaït. Nhöng aên vaãn toát.  Ñònh kieán sai laàm veà rau taøu bay: aên maát maùu, coù haïò.. phaûi ñöôïc xoùa boû. Rau taøu bay coù teân khoa hoïc laø Gynura Crepidioides Benth. Raát nhieàu chaát boå. Maùt. 2, 5% protit. 1, 9% glucid... Ngoaøi coâng duïng rieâng, khi hoãn hôïp vôùi caùc chaát khaùc seõ coù taùc duïng kyø laï (seõ noùi ôû phaàn sau). Laø nguoàn soáng quan troïng cuûa caùc chieán syõ Tröôøng Sôn.

 - Caây raùî Coù teân khoa hoïc laø Alocasia odoraï Chæ coù ôû Vieät Nam, Laøo, Campuchia, Nam Trung Quoác vaø chaâu uùc (Coù theå chaâu uùc tröôùc ñaây dính lieàn vôùi Ñoâng Nam aù neân ñaõ coù ñöôc may maén naøy). Saûn löôïng chöa ñieàu traï Laø nguoàn thöïc phaåm quan troïng, nhöng chöa ñöôïc ñaùnh giaù ñuùng möùc. Ñaõ ñöôïc cha oâng ta ñuùc keát:

 Cuû khoai, cuû raùî Deã troàng. Saûn löôïng lôùn. Trong töông lai seõ cöùu loaøi ngöôøi khoûi naïn thieáu löông thöïc. Coù theå troàng ôû sa maïc. Phuû xanh xa maïc. Nhöng phaûi giaûi quyeát vaán ñeà nöôùc vì raùy thích aåm. aên hôi ngöùaï Caùch khöû ngöùa: Naâuù laãn vôùi rau taøu bay, eách (coù theå thay baèng nhaùi), laù saén non.

 Haén rôøi quyeån soå vaø im laëng nghe tieáng ñaùnh goác cam huyønh huîch ôû phía sau nhaø. Ñoù. Tieáng nhöõng nhaùt cuoác cuûa phu ñaøo huyeät mai taùng moät con ngöôøi soáng. 

 Ñoù. Sôn ñang côûi traàn, moà hoâi, ñaát caùt, mím moâi ñaùnh bung nhöõng reã cam döôùi ñaát vôùi taát caû söï chaêm chuù thieâng lieâng cuûa ngöôøi môû ñöôøng cöùu vôùt nhaân loaïi khoå ñauï Huîch. Huîch... Phöôïng ñöùng saùt vaøo haén nhö che chôû khi thaáy haén run leân. Haén laïnh soáng löng vì chôït hieåu raèng moät ñieàu gì coøn khuûng khieáp hôn nhieàu ñang chôø ñôïi haén. Laáy quyeån soå böng maët moät luùc, haén gaäp ñöa traû Phöôïng. Phöôïng nhìn haén nhö muoán noùi: "Em bieát anh ôû choán naøo veà". Haén traùnh caùi nhìn ñaêm ñaêm aáy vaø caûm thaáy Phöôïng naém hai baøn tay haén. Phöôïng muoán chia seû vôùi haén caùi quaù khöù gheâ gôùm haén vöøa traûi quaï Caùi quaù khöù gheâ gôùm ôû moät choán Phöôïng ñaõ tôùi nhöng khoâng theå naøo bieát ñöôïc. Caùi quaù khöù bí maät hieän hình thaønh Sôn dang huøng huïc ngoaøi vöôøn. Caùi quaù khöù bí maät hieän hình thaønh haén ñang ngoài tröôùc maët Phöôïng daãn ñeán thöïc taïi naøy khoâng theå naøo thoaùt ñöôïc. Phöôïng oâm laáy ñaàu haén Phöôïng cuùi xuoáng eùp maù Phöôïng vaøo maù haén thöông xoùt. Haén thaáy öôùt ôû maù. Phöôïng khoùc. Khoâng. Ñaõ ñoaïn tuyeät vôùi quaù khöù, phaûi ñoaïn tuyeät ñeán cuøng. Haén ñöùng leân:

 - Caùm ôn Phöôïng. Phöôïng cho toâi xin laïi baûn thaûoï Truyeän gì ñaáy, hôû Phöôïng?

 Phöôïng lau nöôùc maét, môû tuû, giôø moät goùi giaáy boïc ni-loâng caån thaän. Phöôïng ñöa cho haén moät xeáp pô- luya ñaõ ñaùnh maùy, phaúng phiuï Haén nhìn: Vôï choàng ngöôøi thôï xoùm Chieâu Thöông

 - Truyeän ngaén. Laïi thaáy choaùng vaùng. Nhö caùi hoâm ôû traïi trong, tröôùc khi ñöôïc tha, nhìn thaáy quyeån Ngöôøi gaùc ñeøn bieån. Laïi thaáy chaäp chôøn quaù khöù. Nhöõng ngoïn phi lao xanh. Khoùi xi-maêng cuoàn cuoän. Naéng chieáu xoai xoaûi treân doøng soâng chaûy ra khôò 

 Phöôïng bieát nhöõng gì haén ñang nghó. Phöôïng baûo:

 - Truyeän naøy em thích. Em ñaùnh theâm moät baûn. Ñoù laø baûn thaûo duy nhaát coøn soùt laïi trong soá moät nghìn naêm traêm trang baûn thaûo cuûa haén. Haét laät töøng tôø cho ñeán trang cuoái cuøng...

 Haén run run:

 - Caùm ôn em 

 Laàn ñaàu tieân goïi Phöôïng baèng em. Vaø cuõng laø laàn cuoái cuøng. Phöôïng naém chaët tay haén, ngaõ haún vaøo ngöôøi haén. Haén naâng khuoân maët Phöôïng leân. Laïi moät laàn nöõa nhìn thaáy quaù khöù trong göông maët aáî

 Uaát haän, ñau ñôùn, cam chòu, haén noùi vôùi veû cuûa ngöôøi trôû veà coõi cheát:

 - Vónh bieät Phöôïng!