Böõa côm töï do ñaàu tieân cuûa haén laø böõa côm haén aên ôû quaùn aùn caïnh quoác loä. Haén khoâng nhôù haén aên nhöõng moùn gì. Haén chæ nhôù daáy laø quaùn côm baùn cho nhöõng ngöôøi lao ñoäng. Moät quaùn beân ñöôøng. Haén cuõng nhôù ñöôïc laø haén vöøa aên vöøa nhìn sang haøng baùn baùnh cuoán ngay beân caïnh. Haén nhôù theá, vì khaùi nieäm baùnh cuoán ñaõ queân ñi boãng soáng laïi trong ñaàu haén: ôû maõi trong tuø haún haén queân ñttt moùn aên thuôû beù haén raát thích naøy. Meï goïi laø baùnh traùng. Theá maø haén suyùt queân.

 Haén aên côm moät mình, chaúng thaáy ngon mieäng. Böõa aên aáy chaúng laøm sao nhôù ñöôïc. Haén vöøa aên vöøa saün saøng vöût baùt ñuõa xuoáng chaïy ra, neáu coù oâ-toâ ñeán. Haén ñôïi oâ-toâ moät mình. Hieån ñaõ ñi ra tröôùc baèng xe ñaïp vôùi caû moät ñaøn thaùp tuøng. Hieån ñaõ daét haén ñi mua cheø ôû nhaø daân. Haén nghieän cheø, chöa bao giôø haén coù nhieåu cheø nhö theá. 

 Haén coù tieàn. Haén ñöôïc traïi phaùt möôøi taùm ñoàng. Ñoù laø tieàn traû coâng cho naêm naêm tuø cuûa haén. Caàm moùn tieàn. haén nghó ngay ñeán vieäc tieâu. Mua cheø. Cheø ôû ñaây nhieàu, reû vaø ngon. Ai ôû ñaây veà cuõng mua cheø.

 Haén cuõng mua. Hai ki-loâ. 

 Haén chæ ñeå laïi soá tieàn vöøa ñuû veà tôùi Haø Noäi. Caùi boïc cuûa haén baây giôø phoàng caêng. Hoaù ra boä quaàn aùo naâu laø boä quaàn aùo coù moät phaåm traät toät cuøng trong traïi, ra ñeán ñaây laïi laø boä quaàn aùo chæ caùi thöù haïng thaáp nhaát trong xaõ hoäi. Noù noùi vôùi moïi ngöôøi raèng haén laø moät teân tuø môùi ñöôïc tha. Ai cuõng hieåu haén laø moät teân tuø vöøa maõn haïn, moät teân toäi phaïm bò phaùp luaät tröøng trò, caûi taïo nay ñöôïc trôû veà, baét ñaàu hoïc laïi caùch soáng löông thieän. Daân ôû ñaây ñaõ quaù quen vôùi nhöõng ngöôøi maëc quaàn aùo naâu nhö haén. 

 Baø chuû quaùn hoûi haén: 

 - Chuù coù uoáng cheùn röôïu khoâng? Toâi roùt nheù. Toâi khoâng tính tieàn ñaâu.

 Roõ raøng baø bieát haén vöøa ôû ñaâu ra. Nhöng khoâng hoûi: "Chuù bò coù laâu khoâng? " Hay "Chuù veà taän ñaâu? "

 Vaø baø muoán theát haén cheùn röôïu möøng. Tuyeät vôøi laøm sao. Caùi tình ngöôøi ñaàu tieân haén höôûng khi trôû laïi vôùi theá giôùi naøy.  Cöù ngoài ñaây, oâ-toâ qua luoân. Töø giôø ñeán toái coøn nhieàu oâ-toâ.  Haén ngoài neùp vaøo moät goùc quaùn, tay oâm caùi boïc, nhìn trôøi, nhìn naéng vaø soát ruoät. Maët trôøi ñaõ cheânh cheách treân ñaàu caây ña Taân Traøo xa xa roài. Caây ña Taân Traøo ñoàng chí Giaùp ra quaân, Traàn Daàn ñaõ vieát nhö vaäy veà caây ña naøy ñaáy. 

 Maõi môùi coù tieáng xe töø xa". Xe ñeán ñaáy! " Baø chuû quaùn baûo haén. Haén ñöùng baät leân, tay caàm caùi noùn choùp cuõ vaãy vaãy chieác xe ca ñang tôùi. Xe ñoâng ngöôøi vuùt qua tröôùc maët haén. Ngöôøi ñöùng leøn nhau caû ôû baäc leân xuoáng. Haén hoaûng hoát vaø tuyeät voïng. Nhöng boä quaàn aùo naâu ñaõ cöùu haén.

 Haén nghe tieáng moät phuï nöõ treân xe heùt to:

 - OÂng taøi, döøng laïi cho ngöôøi ta leân. Ngöôøi ta vöøa ôû traïi ra. Cho ngöôøi ta leân. 

 Ñoù laø tieáng noùi cuûa thieân thaàn, cuûa ngöôøi meï Vieät Nam luùc naøo cuõng hieåu ñöôïc khoå ñau cuûa ngöôøi khaùc.  Haén vöùt caùi noùn choùp xuoáng veä ñöôøng, treøo leân laùch vaøo phía trong. Xe chuyeån baùnh veà Haø Noäi. 

 Cuoái thaùng 9 -1954, haén ñaõ laøm moät cuoäc haønh trình cuoác boä töø Vieät Baéc veà Haø Noäi. Ñuùng hôn laø veà moät laøng gaàn thò xaõ Haø Ñoâng, roài ñi oâ-toâ veà Haø Noäi. Cuoäc ñi boä haøng traêm ki-loâ meùt keùo daøi nhieàu ngaøy aáy vôùi haén laø nhöõng ngaøy hoäi. Khoâng thaáy meät. Hay coù thaáy nhöng cöù hôn hôùn. Luùc baáy giôø haén caûm thaáy ngöôøi ta xeáp ñaët theá giôùi naøy cho boïn haén. Nhö caâu haùt cuûa treû em hieän nay "Traùi ñaát naøy laø cuûa chuùng mình". Boïn haén toaøn ñi qua nhöõng vuøng môùi giaûi phoùng. Nhöõng vuøng Taây môùi ruùt. Ñoàng baøo, nhaát laø thanh nieân vaø treû em caùc laøng xoùm quaây laáy boïn haén, ngaém nghía boä quaàn aùo maøu coû cuûa boïn haén... Boïn haén nhaûy muùa tôùi khuya vaø naèm ngöû ôû caùc gia ñình, coù khi ôû saân ñình. Roài laïi ñi. Ñi giöõa ban ngaøy. Ñi ngay treân ñöôøng nhöïa. Ñi vaø gaëp nhieàu ñoaøn khaùc cuõng veà xuoâi. 

 Naèm chôø ôû moät vuøng Haø Ñoâng, boïn haén ñöôïc taäp trung ôû moät saân ñình roäng. Vaø haén khoâng theå ngôø ñöôïc: Anh Dieäu, ngöôøi anh con oâng baùc ruoät, ôû Tuyeân Quang, cuõng coù maët treân saân. Haén hieåu: Taát caû cô quan ñaàu naõo cuûa ta ñaõ coù maët ôû ñaây, aùp saùt thuû ñoâ, saün saøng vaøo Haø Noäi. 

 Haén nhôù - ñieàu naøy haén nhôù - gioïng traàm vaø chaäm cuûa oâng baùc só, phoù chuû tòch Uyû ban quaân chính Haø Noäi caên daën boïn haén:

 - Caùc ñoàng chí haõy nhôù lôøi daïy cuûa Baùc Hoà: "Ngöôøi caùn boä khaùng chieán nghìn vaøng khoâng mua ñöôïc".

 Haén laïi truùng soá ñoäc ñaéc: Ñöôïc löïa choïn trong soá ngöôøi vaøo Haø Noäi tröôùc, chuaån bò cho Ñaïi quaân ta vaøo Thuû ñoâ.

 Boïn haøn, nhöõng thanh nieân hai möôi tuoåi, kieåm tra laïi töøng caùi (aây buoäc baùt saét treân tuùi ba-loâ. keùo laïi xanh-tuya, roài leân oâ-toâ. Tôùi moät choã, coù xe oâ-toâ cuûa Taây ñoùn. Haén giöõ ñöôïc neùt maët tænh bô khi caùc nhaø baùo chuïp aûnh ôû nôi ñoùn tieáp. Ngoài cuøng oâ-toâ vôùi haén laø moät ngöôøi lôùn tuoåi, nghóa laø gaàn ba möôi, moät thanh nieân ñaõ chieán ñaáu vaø rôøi Haø Noäi cuoái naêm 1946, ñi khaùng chieán. Ñoàng chí Vuõ, ñoaøn phoù "Ñoaøn thanh nieân coâng taùc" cuûa haén.

 Xe taûi nhaø binh, coù mui, coù gheá ngoài baét vaøo thuøng xe. Phía cuoái xe laø hai lính thuoäc dòa, nöôùc da naâu, caàm stíng deå ngang ñaàu goál. Haén ngoài caïnh ñoàng chí Vuõ. Haén chæ nghe noùi ñeán Haø Noäi khi haén ñi hoïc treân Thaùi Nguyeân. Nhöõng chôï Ñoàng Xuaân, caàu Long Bieân, nhöõng Nam Ñoàng, oâ Chôï Döøa. Nhöõng teân goïi qua thô Vaên Cao. nhaïc Nguyeãn Ñình Thi, buùt kyù Traàn Ñaêng. Nhöõng teân goïi aáy laø khaùt voïng, laø löông taâm cuûa haén, cuûa nhöõng ngöôøi ñi khaùng chieán. 

 Haén ngoài im nghe ñöôøng nhöïa keâu doøn döôùi baùnh xe laên.  Boãng nhieân Vuõ laåm baåm moät mình, raát kheõ: 

 - Ngaõ Tö Sôû!

 Vaø moät luùc sau:

 - Khaâm Thieân

 Roài:

 - Ga Haøng Coû

 Tieáng thì thaàm cuûa Vuõ laøm haén xuùc ñoäng hôn caû tieáng gaøo: "Haø Noäi ôi, ta ñaõ trôû veà! ". Hôn caû nhöõng gioït nöôùc maét chaûy treân maû ngöôøi chieán só. Haén bieát xe ñang ñi qua nhöõng nôi aáy. Haén xuùc ñoäng khoâng keùm gì ngöôøi chæ huy cuûa haén khi xe vaøo giöõa loøng Haø Noäi. 

 Giôø ñaây haén cuõng xuùc ñoäng nhö vaäy khi xe chaïy qua ñeâ Yeân Phuï veà beán Nöùa, khi gioù maùt soâng Hoàng phaû vaøo maët haén. Luùc ñoù ñaõ chieàu taø. Ñeøn döôøng ñaõ baät. OÂm caùi tuùi coù hai caân cheø, moät caùi ca, boä quaàn aùo tuø yeåm ñöôïc vaø moät boïc thö töø, haén ñi doïc nhöõng phoá xaù ñoâng ñuùc, chaû ai ñeå yù ñeán haén. Haøng Ñaäu, Haøng Ñöôøng, Haøng Ñaøo. Nhö moät ngöôøi töø cung traêng rôl xuoáng. Coøn hôn caû Traàn Ñaêng hoài khaùng chieán "moät laàn ñeán Thuû ñoâ", "ñi giöõa thaønh phoá len daï vaø aùnh saùng".

 Trôøi ñaõ toái haún. Ngöôøi, xe, taøu ñieän. Cöûa haøng ñeøn ñieän. Hoàng Vaân, Long Vaân kem maùy. Haén naén tuùi. Coøn ít tieàn. Haén mua ba chieác kem heát ba haøo. Ñi xuoâi veà phía Thuyû Taï. Ngoài xuoáng moät goác caây toái vaø khuaát. Caén, muùt. Hôùp nhöõng choã kem chaûy. Ngoït. Buøi. Maùt laïnh. Theá giôùi vaãn coøn neàn vaên minh naøy: Laøm cho moïi thöù laïnh ñi.

 Laàn naøy veà Haø Noäi haén mua kem aên ngay. Khoâng nhö daïo 1954 vaøo tieáp quaûn. Kyû luaät tieáp quaûn laø khoâng ñöôïc vaøo quaùn aên uoáng". Ngöôøi caùn boä khaùng chieán nghìn vaøng khoâng mua ñöôïc". Ñoùng ôû nhaø thöông Ñoàn Thuyû, boïn haén cöû ngöôøi ñaïp xe ñi mua kem Caåm Bình cho vaøo tuùi mang veà, caû ñôn vò cuøng aên. Bôø Hoà vaãn nhö xöa. Vaãn nhöõng caùch ñi aáy, caùch ngoài chôi hoùng maùt, tìm söï tónh laëng trong oàn aøo aáy. Nhöõng ñaøn oâng aáy, ñaøn baø aáy, treû con aáy cuûa cuoäc dôøi. Maët hoà phaúng laëng, gôïn aùnh ñieän nhö nhöõng ngaøy naøo haén vaøo tieáp quaûn, nhö nhöõng ngaøy naøo haén cuøng vôï haén, coøn laø moät coâ nöõ sinh toùc xoaõ, ngoài gheá maây uoáng nöôùc chanh ñaù, ngaém maët hoà huyeàn bí vaø thaáy trong loøng mình nhöõng ñieàu huyeàn bí ñang ñeán: Tình yeâu. 

 Haén nhaän ra hoà. Haén nhaän ra Haø Noäi. Nhöng hoà, Haø Noäi khoâng nhaän ra haén. Khoâng nhaän ra ngöôøi quaàn aùo naâu, oâm tay naûi ñang mang trong loøng mình bao noãi meàm caûm xuùc khi veà tôùi Haø Noäi, veà tôùi Hoà Göôm. Con ñöôøng ñoâi caïnh hoà naøy ñaây, boïn haén ñaõ haùt vang nhöõng baøi ca khaùng chieán, duø ñeâm ñaõ khuya, ñeâm thu tieáp quaûn, ñöôøng nhöïa öôùt ñaãm möa thu. Möa vaãn say söa haùt, bôûi vì haïnh phuùc laø ñöôïc ñöùng trong haøng, haùt ñoàng ca.

 Boát Haøng Troáng, nay laø ñoàn coâng an. Haén ñaõ bò nhoát ôû ñaây, ngaøy 9-10-1954, tröôùc hoâm tieáp quaûn moät ngaøy. 

 Saùng moàng chín nhö thöôøng leä, boïn haén leân chieác xe Citroen ñen cuøng vôùi moät só quan Phaùp, ñi tieáp quaûn caùc coâng sôû. Leõ ra moät só quan ta ñi cuøng vôùi moät só quan Phaùp, nhöng coù leõ beân Phaùp ñaõ raõ ñaùm vì ngaøy mai moàng 10 thaùng 10 ñaõ phaûi ruùt khoûi caàu Long Bieân, neân hoï chæ cho moät só quan ñi vôùi ba ngöôøi phía haén. 

 Tôùi ngoâi nhaø 14-16 phoá Haøng Voâi, xe ñeáng laïi. Haén xuoáng xe ñi tôùi aán chuoâng. Thay vì moät ngöôøi Phaùp ñi ra nhö moïi ngaøy, haén thaáy moät coâ gaùi loù ñaàu sau cöûa xeáp. Haén giaät mình luøi laïi. Laàn ñaàu tieân trong ñôøi, haén giaùp maët moät ngöôøi nhö vaäy. Ñaàu uoán quaên nhö caùi reá, moâi son ñoû choùt, maù phaán. Coâ gaùi coøn giaät mình hôn caû haén. Chæ thieáu keâu ruù leân nhö giaãm phaûi raén.  Haén ñònh trình baøy, nhöng coâ gaùi khoâng noùi moät lôøi, bieán maát. Moät luùc sau, moät ngöôøi ñöùng tuoåi, beùo. toát maëc pi-gia-ma ra, vaãn ñöùng sau cöûa saét:

 - Caùc oâng nhaàm. Ñaây laø nhaø tö.

 Vaø ñi vaøo.

 Haén ñöùng ngoaøi phoá moät mình, boä quaân phuïc xaùm. Phía beân kia phoá laø nhöõng ngoâi nhaø boán taàng nhieàu cöûa soå. Lính Phaùp, lính nguïy... kín caùc cöûa soå, nhìn xuoáng haén.

 Caùc em nhoû xuùm laïi quanh haén tröôùc tieân. Roài ngöôøi lôùn ñöùng voøng ngoaøi. Hoï ñeán ñeå chieâm ngöôõng haén, bieåu loä loøng quyù meán nhöõng ngöôøi khaùng chieán, nhöõng ngöôøi chieán thaéng. Moät ngöôøi noùi vôùi haén:

 - Anh vaøo nhaø toâi. Ñöùng theá naøy nguy hieåm laém.

 Nhöng moät chieác xe Citroen sôn traéng ñaõ ñeán. Moät ngöôøi Phaùp to lôùn böôùc xuoáng (haún oâng maëc pi-gia-ma ñaõ goïi ñieän thoaïi tôùi). Haén ñöa giaáy tôø cuûa haén. Giaáy cuûa Uyû ban Lieân hôïp. Trung taù Ñoaøn Theá Huøng kyù, Coâ-loâ-nen Galibe kyù. Ngöôøi ta môøi haén leân oâ-toâ veà boát Haøng Troáng...

 Haén nhìn vaøo boát Haøng Troáng, loái ñi hun huùt nôi haén ñaõ ngoài treân chieác Citroen traéng. Loái ñi aáy baây giôø vaéng, nhöng hoâm aáy hai daõy lính boàng suùng, löôõi leâ saùng quaéc. Haén sôï haõi, lo laéng vaø yeân taâm ngay, khi thaáy maáy ñoàng chí boä ñoäi ñeo quaân haøm ngoài trong buoàng laøm vieäc. Suoát ngaøy hoâm aáy haén phaûi ngoài ôû boát Haøng Troáng, trong moät caên buoàng treân gaùc, nhìn sang beân kia ñöôøng Traøng Thi, san saùt nhöõng bieån haøng coù veõ nhöõng chieác giaøy raát to, nhöõng maùi ñaàu cua caùc hieäu uoán toùc, nhöõng hieäu chuïp aûnh. ôû caên gaùc ñoái dieän, moät coâ gaùi quaàn traéng, aùo traéng, naèm treân gheá xích ñu ñoïc baùo Tia Saùng, soá baùo Tia Saùng cuoái cuøng. 

 Maõi toái haén môùi ñöôïc veà Ñoàn Thuyû treân moät chieác xe chôû baùnh mì, coù hai ngöôøi lính AÂu Phi gaùc.

 Haén thôû daøi, tieáng thôû daøi chaøo boát Haøng Troáng. Tieáng thôû daøi vónh bieät moät thôøi.

 Haén ñaõ ñaët chaân leân phoá Baø Trieäu. Ñöôøng phoá vaãn nhö xöa. Muøi hoa söõa. Haén khöïng laïi vì vaáp phaûi muøi hoa söõa. Con ñöôøng naøy, muøi hoa naøy laø tuoåi treû cuûa haén. laø tình yeâu cuûa haén. Naøng ñi caïnh haén nhö ñi trong mô. 

 Nhieàu kyû nieäm quaù. Haén töï nhuû phaûi bình tónh.

 Haén naém chaët caùi ca trong tuùi vaûi. Haén ñi treân væa heø roäng. Haén tìm moät soá nhaø, nhaø moät ngöôøi baïn thaân cuûa haén.  Haén khoâng muoán veà nhaø anh chò Dieäu ngay baây giôø. Cuõng gaàn, ngay phoá Ngoâ Vaên Sôû thoâi. Haén bieát, anh chò raát quí meán vaø thöông haén. Chaû laø anh chò ñeàu laøm ôû moät cô quan baùo, ñaùnh giaù cao khaû naêng cuûa haén vaø tin raøng haén chaúng coù toäi gì.  Nhöng baïn haén hieåu haén hôn. Bao giôø baïn haén cuõng hieåu haén hôn. Nhaát laø Phöông. Nguyeãn Vuõ Phöông, bieân taäp vieân ñieän aûnh. 

 Loái ñi nhoû chaïy caïnh ngoâi nhaø maët ñöôøng daãn saâu vaøo daõy nhaø trong. Haén hieän ra ôû cöûa. 

 - Thaèng Tuaán

 Boá meï Phöông keâu leân vaø oâm laáy haén, roài quay laïi ñaåy haén ra xa maø ngaém nghía:

 - Veà bao giôø? Tuaán! Trôøi ôi Ñöôïc veà roài haû?

 - Con ñöôïc tha saùng nay. Con vöøa veà ñeán ñaây.

 Haén tìm kieám ñieàu haén ñang mong. Boá meï Phöông hieåu, nhöng khoâng noùi. Haén khoâng theå im laëng ñöôïc nöõa:

 - Phöông ñi chôi, haû baùc?

 Haén nhaän ñöôïc caâu traû lôøi baát ngôø nhaát:

 - Noù bò baét roài, con ôi.

 Nhö chæ chôø coù vaäy, meï Phöông oaø leân khoùc. 

 Böõa aên meï Phöông naáu cho haén, haén nhôù. Haén nhôù baùt mì sôïi noùng hoåi. Coù caû rau muoáng ñaàu muøa, meàm xanh. Caû maáy mieáng ñaäu raùn, ôùt boät. Nhöng noùng. Noùng quaù. Haén khoâng quen aên noùng. Naêm naêm haén chæ quen aên nguoäi, nguoäi tanh nguoäi ngaét. Muøa reùt, aên xong run caàm caäp.

 Haén thoåi, haén huùp xì xoaïp. Coù caû môõ nöôùc. Môõ lôïn thaät, khoâng phaûi môõ hoaù hoïc. Moà hoâi haén vaõ ra, nöôùc muõi chaûy nhö luùc oám. Meï Phöông ñöùng nhìn haén aên, laáy khaên tay chaám nöôùc maét. Baø eùp haén:

 - aên nöõa nheù Coøn moät tí nöõa thoâi! 

 Haén laéc ñaàu:

 - Con no laém, no laém roài.

 Haén seõ khoâng bao giôø queân baùt mì gia ñình noùng boûng aáy. Noùng vaø tình thöông xoùt. Suoát buoåi toái, trong khi troø chuyeän, boá meï Phöông nhìn haén nhö qua ñoù tìm hieåu nhöõng gì Phöông ñang chòu trong tuø. Haén bieát vaäy. Haén hieåu, haén khoâng ñöôïc pheùp gaây theâm moät moái lo laéng suy nghó naøo ñoái vôùi boá meï Phöông ñaõ quaù thöøa ñau khoå. 

 Nhöng duø haén coù noùi chaêng nöõa, cuõng chaúng ai hình dung ñöôïc nhöõng ñieàu gì ñang ñeán vôùi Phöông. Chæ coù haén bieát ñöôïc thoâi. Ngay caû chính Phöông nöõa, Phöông cuõng khoâng bieát ñöôïc nhöõng gì seõ ñeán vôùi mình. Haén vaãn cöù rôïn ngöôøi khi nghó ñeán moät anh tuø cöïu nhìn haén daïo haén môùi bò baét. Haén bò giam ôû khu 76. Haén cuõng chaúng bieát ñoù laø khu gì, chæ bieát caû maáy daõy xaø lim naèm loït thoûm giöõa töôøng bao coù daây theùp gai chaïy ñieän, chæ coù haén vaø moät anh tuø nöõa, moãi ngöôøi moät xaø lim. Anh tuø kia coøn treû, maët xanh rôùt, ñaày tröùng caù. 

 Trong moät laàn oâng quaûn giaùo môû cöûa cho haén ñi ñoå boâ, haén thaáy anh tuø treû dang ngoài nhoå coû döôùi naéng. Thaät laø haïnh phuùc ñeán khoù hieåu. Haén leã pheùp:

 - Thöa oâng, xin pheùp oâng cho toâi ñöôïc nhoå coû.

 OÂng quaûn giaùo ñöùng laëng nhö trôøi troàng. Khi ñaõ hieåu ra, oâng giaän döõ saäp maïnh caùnh cöûa. Haén phaûi ngaû ngöôøi veà phía sau, suyùt nöõa caùnh cöûa ñaäp vaøo maët haén. Caùi boâ cöùt vaø nöôùc ñaùi trong tay saùnh rôùt xuoáng chaân haén. Coù tieáng khoaù cöûa. Haén bò tröøng phaït vì haén, moät keû coù toäi ñang giam cöùu maø laïi ñi ñeà nghò nhöõng ñieàu nhö vaäy vôùi quaûn giaùo.

 Theá roài anh tuø treû chuyeån ñi, coøn laïi moät mình haén. Moät mình haén trong moät daõy xaø lim meânh moâng. Hôn moät thaùng sau khi bò baét, haén ñöôïc goïi ra caét toùc. Moät ngöôøi tuø maëc quaàn aùo xaùm vôùi caùi hoøm caét toùc, chieác gheá ñaåu, ñaõ ñöùng saün döôùi taùn laù chuoái saùt töôøng. Haén ngoài xuoáng gheá. OÂng quaûn giaùo döùng caïnh, suoát thôøi gian caét toùc, khoâng rôøi maét khoûi hai ngöôøi. Haén muûi loøng nhìn nhöõng naïm toùc xanh ñen cuûa haén rôi xuoáng ñaát. Khoâng ngôø maùu huyeát meï cha cho laïi rôi xuoáng xoù nhaø tuø. Haén rôm rôùm. 

 Löïa luùc ngöôøi tuø caét toùc quay löng laïi phía oâng quaûn giaùo, che khuaát haén, haén ngöôùc nhìn anh ta. Ñoù laø moät ngöôøi ñöùng tuoåi, raâu meùp coù nhöõng sôïi baïc, da saïm. Vaø caëp maét anh ta dang nhìn haén laøm haén ruøng mình. Anh ta nhìn haén nhö nhìn moät ngöôøi ñang ñi veà coõi cheát. Ñoù laø vónh bieät, laø aùi ngaïi, laø thöông xoùt, laø ñoàng caûm, chia seû. Caùi nhìn buoát xöông soáng, laïnh tim, baùo cho haén bieát haén môùi chæ ôû taàng ñaàu ñòa nguïc vaø ñang tieáp tuïc xuoáng töøng naác thang khuûng khieáp. 

 Caùi nhìn cuûa moät con vaät hieåu theá naøo laø loø saùt sinh nhìn con vaät khaùc uù ôù, lôù ngôù böôùc vaøo maø khoâng bieát mình ñang böôùc vaøo ñaâu. 

 Maõi sau naøy haén môùi bieát 76 laø khu troïng phaïm. ôû ñoù laø aùn töû hình, laø aùn chung thaân, laø ñi chuyeán taøu suoát.

 Ñoâi maét ngöôøi aáy nhö moät lôøi tieân tri, moät ñònh meänh. Nhöng haén tin ôû haén. Haén khoâng coù toäi. Haén seõ ñöôïc tha moät ngaøy gaàn ñaây thoâi. Phöông baây giôø môùi böôùc nhöõng böôùc ñaàu tieân nhö haén khi ñoù. Ñeán bao giôø Phöông môùi ñi heát ñoaïn ñöôøng cuûa Phöông. Ñoaïn ñöôøng aáy thaêm thaúm, gheâ rôïn, khuûng khieáp voâ taän, maø nhóng ngöôøi ngoaøi cuoäc khoâng theå naøo hieåu ñöôïc. Haén choaùng vaùng.  Haén nhö nhìn thaáy Phöông ñöøng tröôùc maët haén. Taàm thöôùc, maét ñeïp vaø thoâng minh, caèm hôi veånh ra, kieåu caèm Maiacoâpxki. Haén nhìn thaáy Phöông cöôøi. Haén nghe thaáy caû tieáng cöôøi vaø sau ñoù laø caâu noùi:

 - Tuaán aï! Tao vöøa ñi Haûi Döông veà. Thaêm traïi chaên nuoâi lôïn gioáng. ôû ñaáy tao thaáy con lôïn ñöïc nhaûy leân phoùng tinh vaøo con lôïn goã. Coïn lôïn aáy quaû giaøu söùc töôûng töôïng hôn anh em mình nhieàu. 

 Phöông coù caùch noùi nhö vaäy. Haøi höôùc vaø cay ñoäc. Ñoù laø caâu pha troø ñeå chaám döùt ñeà taøi boïn haén ñang thaûo luaän: Trí töôûng töôïng. Söï caàn thieát vaø khoâng theà thieáu ñöôïc cuûa trí töôûng töôïng trong saùng taùc. Ñoù laø ñieàu boïn haén coøn keùm, boïn haén phaûi naâng cao. phöông vieát. Phöông vieát nhieàu, nhanh vaø thoâng minh. Nhöng haén nghó caùi Phöông thieáu laø voán soáng. Coù voán soáng, Phöông seõ laø ngöôøi ñi xa.

 Haén luïc loïi nhöõng kyû nieäm vôùi Phöông. Ngaøy Phöông keùo haén leân traïi saùng taùc kòch baûn ñieän aûnh, ñeøo haén baèng chieác xe moâ-bi-leùt, ngöøng ñaïp laø ngöøng noå. Phöông veà nhaø haén, haén ñi mua caù song naáu chua, nhöõng töôûng baïn seõ traàm troà khen ngon. Nhöng Phöông cöôøi laên loän, roài vôùi laáy tuùi xaùch, moi ra moät loï ruoác thòt mang theo töø Haø Noäi. Luùc aáy haén môùi bieát Phöông chæ aên ñöôïc moät loaïi caù laø caù cheùp.

 Theâm nöõa laø caù dieác vì cuõng coù vaåy traéng vaø ngoaïi hình gioáng caù cheùp. Tính neát khaûnh raû nhö Phöông, vaøo tuø khoù ñaáy. Laáy ñaâu ra caù cheùp?

 Haén nhö nhìn thaáy Phöông beâ boâ nöôùc han gæ vaøo trong xaø lim. Thaáy Phöông gaùnh phaân ôû moät xoù röøng heo huùt...  Khoâng. Coøn laâu. Coøn laâu Phöông môùi ñöôïc gaùnh phaân ôû xoù röøng heo huùt. Phöông môùi bò baét hôn moät thaùng. Cuõng vaøo moät ngaøy thöù saùu. Trong moät tuaàn, theá naøo cuõng coù moät ngaøy khuûng khieáp ñoái vôùi ai ñoù. Nhö mình vaø Phöông laø ngaøy thöù saùu. Sao tuø chính trò laïi hay bò baét vaøo ngaøy thöù saùu nhl. Coù leõ vì coøn ba ngaøy nöõa môùi sang thöù hai cuûa tuaàn leã sau, ngaøy ñaàu tieân cuûa tuaàn leã hoûi cung. Ba ngaøy aáy (keå caû ngaøy thöû saùu) ñuû ñeå khaùm xeùt theâm nhöõug nôi coøn nghi vaán, xeáp loaïi taøi lieäu vaø cuõng ñuû cho thaèng tuø neám naùp nhöõng phuùt giaây ñòa nguïc ñaàu tieân maø
 hieåu ñöôïc caùi gì ñang chôø tröôùc maët. 

 Giôø ñaây ñang laø nhöõng ngaøy caêng thaúng nhaát, ñau ñôùn nhaát cuûa Phöông. Phöông phaûi suy nghó, ñoái phoù vôùi nhöõng ñieàu teä haïi nhaát, baát ngôø nhaát, voâ lyù nhaát. Phöông phaûi taäp ñeå quen vôùi moät hieän thöïc khoâng theå naøo quen ñöôïc: söï maát töï do. Vaø ñang tính toaùn chi li, keo kieät töøng ngaøy tuø moät nhö moïi ngöôøi môùi bò baét khaùc. Phöông phaûi thích nghi vôùi cuoäc soáng xaø lim. vì ñaõ rôi ngöôïc veà tieàn söû. Phaûi thích nghi vôùi thôøi ñoà ñaù, vôùi boùng toái. raø lim, töø boû thoùi quen duøng löûa. Phaûi duøng raêng nanh taùch caùi ñuõa tre, boùc ra moät thôù tre tröôùc khi traû nhaø beáp baùt ñuõa. Roài khi ñoå boâ, tranh thuû nhìn tröôùc nhìn sau, nhaët laâyù moät maûnh saønh, giaáu voäi mang veà xaø lim. Voùt, caïo maûnh ñuõa thaønh moät caùi taêm. Caùi taêm aáy duøng suoát moät ñôøi tuø giam cöùu. Duøng cho ñeán khi moøn ñi moät nöûa vì tuø chính trò giam cöùu laâu laém. Moùng tay moùng chaân daøi phaûi laáy raêng maø caén. Caén moùng tay deã. Caén moùng tay coøn laø moät caùi thuù giaûi saàu. Caén moùng chaân phaûi chôø sau khi ñi taém veà. Moùng chaân meàm vaø saïch. Ngoài xeáp baèng. Laáy hai tay beâ moät chaân leân, cuùi ñaàu xuoâng gaëm. Moùng ngoùn caùi daøy, nhöng deã gaëm vì thuaän khi ñöa leân mieäng. Gaëm ngoùn uùt khoå nhaát, khoán naïn nhaát. Ñöa ngoùn uùt leân moàm, duø laø chaân traùi hay chaân phaûi, xöôøng söôøn cöù ngoeïo ñi, ñaàu cöù vaïy ñi môùi nheùt ñöôïc ngoùn uùt vaøo moät beân meùp maø nhay maø nhaám. Hôn moät thaùng, Phöông phaûi gaëm moùng chaân ít nhaát moät laàn roài.

 Hoaù ra ñeâm ñaàu tieân cuûa haén ôû ngoaøi ñôøi laø moät ñeâm maát nguû giöõa loøng Haø Noäi. Haén naèm daøi treân caùi giöôøng Phöông vaãn naèm. Moät mình haén trong moät caùi baùn maùi con con, ngay caïnh voøi nöôùc.