Khu vaên phoøng traïi trong, nghóa laø Toång traïi, nôi oâng thieáu taù, chaùnh giaùm thò laøm vieäc, ôû caùch traïi cuûa haén khaù xa. Ñöôøng ñi quanh co saâu maõi vaøo röøng. Haén chæ nhôù ñöôïc raèng toaøn caây coái. Nhaø laù aån trong nhöõng luøm caây. Moät oâng caùn boä traû lôøi khi haén hoûi thaêm ñöôøng:

 - Caùc anh ñöôïc veà hôû. Ñi qua caùi nhaø kia khoaûng traêm meùt thì reõ phaûi. Roài ñi thaúng hôn caây soá nöõa laø ñeán.

 "Caùi nhaø kia" nhoâ ra töø moät ngoeïo nuùi. Hai ngöôøi ñi veà phía aáy. Haén giaät mình khi troâng thaáy con beùc-gieâ ñaàu tieân töø moät ngaùch nuùi ñi ra. Noù nhö moät ñieàm gôû Nhö baùo tröôùc moät tai hoaï. Con beùc-gieâ to lôùn, öôùt aùt, theø löôõi ñoû ñoïc, ñuoâi cuùp, theo sau laø moät oâng coâng an caàm daây xích. Roài boán con beùc-gieâ khaùc cuõng öôùt aùt, cuõng to lôùn laàn löôït hieän ra cuøng vôùi moät ñoaøn aùo vaøng, aùo xanh, taát caû öôùt ñaãm. Moät anh tuø quaàn aùo xaùm raùch tôi taû bò troùi hai tay quaët veà phía sau ñi ôû giöõa. Chæ nhìn löôùt qua (khoâng daùm nhìn kyõ, duø ñaõ ñöôïc töï do) haén cuõng nhaän ngay ra Saùng. Anh tuø troán traïi ñeâm qua! Anh tuø aáy laø Saùng. Vaø Saùng ñaõ bò baét laïi.

 Hieån voäi xuoáng xe. Hai ngöôøi sôï haõi neùp vaøo moät beân ñöôøng. Luùc Saùng ñi qua, haén lieàu nhìn thaúng vaøo Saùng. Vaãn laø caùi nhìn cuûa Saùng. Nhìn ñaáy nhöng chaúng nhìn thaáy gì. Caùi nhìn voâ hoàn voâ caûm treân khuoân maët nhaãn nhuïc, cam chòu. 

 Hieån baûo haén khi ñoaøn ngöôøi ñi qua: 

 - Tay naøy quaûn cheá ñaây maø. 

 - Toaùn loø reøn. Teân laø Saùng. Ngöôøi cuøng huyeän mình ñaáy. Boán laàn troán traïi roài.

 Hieån troøn maét:

 - Laàn naøy laø naêm aø?

 - Naêm. Laàn naøo cuõng bò baét laïi. 

 - Tay aáy aùn hay boïp?

 - Boïp.

 Hieån ra chieàu thoâng caûm:

 - Boïp thì gay thaät. Troâng haén gaày quaù. Veà cuøm xaø lim chæ coù cheát. Troán theá queù naøo ñöôïc maø troán. Chaéc laàn naøy caïch roài.  Haén khoâng bieát Saùng ñaõ caïch chöa. Bôûi vì caùi khaùt voïng töï do cuûa Saùng gheâ gôùm laém. Cuøng giam ôû 75, cuøng töø beâ deâ (buoàng D) chuyeån leân Q.N, ngoài cuøng moät chieác oâ-toâ vôùi haén, chaân öôùt chaân raùo tôùi QN moät ngaøy, Saùng ñaõ chuaån bò troán traïi ngay, nhöng chaúng hieåu vì sao bò loä. OÂng Thanh caùn boä ban giaùo duïc, taïm thôøi phuï traùch toaùn haén, goïi Saùng ra. OÂng keâ moät caùi baøn ngay choã toaùn haén laøm, ngoaøi trôøi, ñaàu hoäi tröôøng, quaùt thaùo aàm ó. Taát caû boïn haén xanh le maét. 

 Saùng bò cuøm ngay. Xaø lim ngay. aên chaùo loaõng ngay. Möôøi ngaøy sau môùi ñöôïc ra. Saùng vaøo toaùn quaûn cheá. Toaùn moäc. Cuøng vôùi Giang. 

 Möôøi ngaøy xaø lim aên chaûo loaõng, cuøm ñuû deå thay ñoåi voùc daùng Saùng. Khoâng nhö Leâ Baù Di phaûi maát nhieàu naêm nhai saén môùi coù boä maët hoå mang baønh, Saùng thay ñoåi raát nhanh. Töø maët troøn, Saùng trôû thaønh maët daøi. Nöôùc da Saùng voán raát traéng khi ra coù maøu xanh côùm naéng, thieáu hoàng caàu. Ngöôøi thon hôn. Theá maø chæ möôøi hoâm tröôùc Saùng coøn laø moät caäu beù noâng thoân taàm thöôùc, ñeïp trai, traéng treûo, coù khuoân maøt troøn trónh, maù phính, toùc möôït maø. Ñoù chæ laø veát naén laïi con ngöôøi Saùng, veát naén nheï nhaøng ñaàu tieân. Saùng coøn ñöôïc naén laïi nhieàu laàn nöõa.  Laø moät thanh nieân noâng thoân ñi tuø, Saùng khoâng coù baïn. Saùng sôï boïn Trieàu Phæ, Laäp Ba Tai, Ba Ñen. Voán ñaõ xa laùnh anh em trong toaùn, Saùng laïi caøng coâ ñôn. Chieàu chieàu, tröôùc luùc khoaù buoàng, Saùng ñöùng moät mình, döïa vaøo goác caây ôû saân traïi, hoaëc ngoài leân taûng ñaù cuoäi to, loái vaøo traïm xaù, nhìn ngaém nhöõng ngöôøi tuø khaùc ñi laïi vaät vôø vôùi ñoâi maét trong treûo vaø saàu thaûm.  Chæ hôn moät thaùng sau Saùng laïi troán traïi. Troán ban ngaøy. Ngay ôû choã laøm. Khi caùc oâng coâng an phaùt hieän vaø boå vaây thì Saùng ñaõ ñi xa roài. Laàn aáy Saùng ñi nhanh vì Saùng yeåm ñöôïc boä quaàn aùo trong luùc ñoùng soá tuø. aùo sô-mi traéng, quaàn ka-ki, boä quaàn aùo dieän Saùng vaãn maëc sang P xem dieãu haønh, xem baén phaùo hoa ngaøy 2 thaùng 9, boä quaàn aùo aáy khoâng bò ñoùng soá. Vöôït khoûi haøng raøo khu quaûn cheá, Saùng truùt boä quaûn aùo tuø, maëc vaøo ngöôøi boä xi-vin. 

 Nhöng Saùng ñi ñaâu ñöôïc. Laø moät caäu beù noâng thoân, nôi xa nhaát Saùng ñeán laø thaønh phoá P. Hoï haøng Saùng toaøn ôû queâ. Saùng chæ coù theå veà laøng. Caùc oâng coâng an cuõng phaùn ñoaùn nhö vaäy. Caùc oâng veà laøng Saùng, baét ñöôïc Saùng ñang aên côm vôùi maém caùy, rau muoáng luoäc döôùi beáp cuøng vôùi boá meï vaø chò Daäu. Saùng bò ñöa leân oâ-toâ veà traïi. Chaúng leõ laïi troùi Saùng, coøng Saùng ngay tröôùc maët boá meï Saùng. Vaø hình nhö caùc oâng aáy cuõng cho raèng Saùng chæ nhôù nhaø, ñoùi maø troán veà thoâi. Luùc ñoù caû traïi chöa ai hieåu ñöôïc khaùt voïng töï do cuûa caäu beù noâng thoân môùi möôøi taùm, möôøi chín tuoåi kia. 

 Xe ñi, tôùi moät thò traán mieàn röøng thì döøng laïi. Ñaõ tröa. Caùc oâng aáy phaûi aên côm. Saùng ngoài uoáng nöôùc ngay caïnh. Theá maø chæ thoaét moät caùi Saùng bieán maát. Caùc oâng boû dôû böõa côm. Tìm. Huy ñoäng caû daân phoá tìm.

 Saùng vaãn bieán maát, khoâng moät daáu veát. Cuoái cuøng moät oâng coâng an tìm thaáy Saùng trong hoá phaân saàu. Ñoù laø moät thuøng phaân ngöôøi, phaân suùc vaät ngaâm vôùi nöôùc giaûi, suùc vaät cheát. Saùng laën xuoáng döôùi, moàm ngaäm moät oáng- ñu ñuû thoø leân xuyeân qua lôùp phaân noåi ñoùng thaønh baùnh daøy cöùng ôû beân treân ñeå thôû. Saùng bò ñöa veà traïi. oâng Laâm taäp trung boïn haén laïi nghe oâng noùi veà ñöôøng loái caûi taïo con ngöôøi, veà Saùng:

 - Nhöõng anh naøo coù yù ñònh troán traïi? Troán ñi ñaâu? Toâi ñoá caùc anh troán ñi ñaâu ñöôïc ñaáy. Chaïy ra nöôùc ngoaøi aø? Nöôùc ngoaøi noù khoâng theøm duøng boïn caùc anh. Hay vaøo Nam? Vôùi Nguyeãn Vaên Thieäu, Nguyeãn Cao Kyø? Ñöôïc ñaáy nhæ. Anh naøo coù gioûi cöù ñi. 

 Ñuùng laø khoâng troán ñi ñaâu ñöôïc! Ngaøy xöa caùc caùn boä coäng saûn coù theå ôû nhaø moät cô sôû haøng thaùng. Giôø ñaây ai nuoâi anh ñöôïc moät tuaàn. 

 - Chuùng toâi ñaõ baét ñöôïc anh Saùng, nhöng doïc ñöôøng anh Saùng laïi nhaûy vaøo hoá phaân saàu troán laàn nöõa. Côm khoâng muoán aên, aên cöùt. 

 Maët oâng ñanh laïi, khinh khænh, khinh khænh. OÂng tieáp: 

 - Laøm ngöôøi khoâng muoán laïi muoán laøm con vaät. Con vaät bieát suy nghó cuõng khoâng haønh ñoäng nhö vaäy Coù toäi môùi phaûi vaøo ñaây. Vaøo ñaây chæ coù moät con ñöôøng duy nhaát: Chòu söï caûi taïo. Chính saùch caûi taïo nhaân ñaïo cuûa Nhaø nöôùc ta roõ nhö ban ngaøy: Ñöa caùc anh trôû laïi laøm ngöôøi, ñöa caùc anh trôû laïi con ñöôøng ngay thaúng. Hieåu roõ toäi loãi cuûa mình. Hieåu roõ giaù trò cuûa lao ñoäng...

 Saùng khoâng ñöôïc nghe baøi noùi chuyeän cuûa oâng Laâm. Saùng ñang naèm trong xaø lim. Cuøm. Möôøi laêm ngaøy chaùo loaõng caàm hôi. Laàn naøy Saùng ñöôïc naén laïi maët muõi moät caùch caên baûn. Ñaàu caét troïc. Treân caùi maët choaét lai, troâng ñaàu Saùng to ra moät caùch kyø dò. Muõi töï nhieân to ta. Moàm nhö vaåu. Toaøn raêng laø raêng. Xanh boùng. Gioù thoåi cuõng bay. Löôùt ñi. Trong boä quaàn aùo xaùm ñoùng soá ñoû roäng thuøng thình. Nhöng khoâng coù gì daäp taét ñöôïc khaùt voïng töï do cuûa Saùng. Hai thaùng sau Saùng laïi troán traïi. Laàn naøy Saùng caùo oám. Tuø oám, khi bò doàn vaøo moät buoàng, khi ñöôïc ôû laïi buoàng mình (taát nhieân laø ñeàu khoaù). Trong moät laàn ôû laïi buoàng toaùn moäc - toaùn Saùng, Saùng ñaõ thuû saün moät löôõi cöa. Saùng cöa chaán song cöûa soå (chaán song goã to baèng coå tay). Cöa ñöùt xong Saùng gaén laïi baèng voâi. Khi chuyeån buoàng Saùng nhaän choã naèm ngay caïnh cöûa soå laø vì muïc ñích aáy. Saùng chôø. Saùng chôø moät ñeâm möa baõo. Vaãn ñeå nguyeân maøn maéc chui ra. Vöôït qua giao thoâng haøo. Treøo qua haøng raøo cao. Vaøo röøng. Maõi ñeán saùng, traïi môùi bieát Saùng troán. Baùo ñoäng toaøn traïi. aùo vaøng. aùo xanh. Vaø choù. Vaøo röøng saâu. Treøo leân nhöõng ñænh röøng cao nhaát. Xuoáng thung luõng. Phuïc kích ñoùn loõng. Caû ngaøy. Caû ñeâm. Caùc oâng daét choù qua choã haõn laøm tænh taùo, khoeû khoaén vaø khoâ raùo. Khi trôû veà öôùt ñaãm ngöôøi, öôùt ñaãm choù, meät moûi bô phôø töùc giaän. 

 Saùng bò baét laïi sau naêm hoâm chui luûi trong röøng. 

 Laàn troán traïi thöù tö phaûi ñeán nöûa naêm sau. Saùng troán theo loái nhaø meùt. Nhöng laàn aáy Saùng bò loä. Caùc oâng ñeå Saùng treøo qua maùi buoàng giam, treøo qua haøng raøo cao vaây quanh traïi môùi thaû choù ra. Saùng vöøa tieáp ñaát thì luõ choù choàm leân. Caùc oâng ñeå choù laøm vieäc vôùi Saùng. Naêm con choù caén xeù moät anh tuø kieät söøc nhö moät caùi gieû vaät vaõ döôùi ñaát. Khoâng coøn maûnh quaàn aùo naøo laønh. Ngöïc, moâng, ñuøi Saùng ñaày nhöõng veát raêng choù. Saùng taém maùu. Laïi xaø lim. Möùc xaø lim taêng daàn leân. Laàn thöù ba moät thaùng. Laàn naøy hai thaùng. Phaûi ñeø beïp yù chí cuûa Saùng. Phaûi ñeå cho nhöõng ai coù yù ñònh troán traïi nhìn vaøo Saùng. Heát haïn phaït ra khoûi xaø lim,

 Saùng khoâng theå gaày hôn ñöôïc nöûa. Ñaõ ñònh hình roài, Saùng chæ khaùc tröôùc coù ñoâi maét. Ñoâi maøt lôø ñôø. Saùng nhö khoâng nhìn thaáy gì. Khoâng nhìn thaáy ai. Nhö ngöôøi ñang soáng ôû ñaâu ñaâu. Ñoâi maét Saùng chæ nhìn thaáy chaäp chôøn ñònh meänh. 

 Haén kính troïng khaùt voïng töï do cuûa Saùng, con ngöôøi haønh ñoäng cuûa Saùng, nhöng haén cuõng nghó nhö Löôïng, nhö oâng Laâm, chaùnh giaùm thò traïi Q.N: Khoâng theå troán ñi ñaâu ñöôïc trong xaõ hoäi quaûn lyù tuyeät vôøi hoaøn chænh naøy: Soå gaïo, phieáu thöïc phaåm, soå hoä khaåu, phieáu chaát ñoát. Ñuùng laø chæ coù moät con ñöôøng: Chòu ñöïng. Chòu ñöïng cho ñeán bao giôø laø tuyø ôû yù thích cuûa caùc oâng aáy. Bôûi theá laïi caøng phaûi giöõ mình, giöõ moàm. giöõ mieäng, caån thaän töøng li töøng tyù. Khoâng tin moät ai. Giöõ kín loøng mình. Khoâng côûi môû vôùi moät ai. Khoâng phaøn naøn keâu ca ñieàu gì. Duø nhö vaäy laø quaù söùc mình. Nhöng ñoù laø caùch duy nhaát ñeå coøn coù ngaøy veà. Haén ñaõ laøm ñöôïc nhö vaäy. Caû traïi ñaõ laøm ñöôïc nhö vaäy, tröø moät soá ít anh em caùnh treû.

 Ngoài treân caùi xe ñaïp Hieån ñeøo ñi laáy giaáy tôø ñeå thoaùt khoûi traïi, haén cöù nhìn veà phía traïi, cöù nhìn theo ñoaøn caùn boä cuøng vôùi choù dong Saùng veà traïi, veà caùi voøng troøn haøng raøo nhöõng coät coïc goã nöùa vaây ba phaàn tö quaû ñoài naèm loït trong loøng chaûo, boán chung quanh nuùi cao röøng raäm. Duø ñaõ khuaát sau ngoeïo nuùi, haén nhö vaãn nhìn thaáy ñoaøn ngöôøi daãn Saùng ñi ngöôïc laïi aáy. Hai vec-tô ngöôïc chieàu. Haén ñeán vôùi aùnh saùng. Coøn Saùng ñi vaøo boùng toái. Buoåi saùng naøy laø tuyeät vôøi vôùi haén. Buoåi saùng naøy laø tuyeät voïng vôùi Saùng, laø ñoå suïp vôùi Saùng. Ñôøi. Baøy ra laém troø chôi ñeán theá. Laïi moät laàn nöõa haén caûm thaáy taát caû chaëng ñöôøng gheâ rôïn haén vöøa boû laïi sau löng. Vaø haén muoán mau mau thoaùt khoûi nôi naøy, mau mau veà vôùi töï do, veà vôùi boá meï, vôï con, beø baïn. 

 Thaáy haén vaøo, taát caû im caâu chuyeän. Haén vaø Hieån ñöa giaáy tôø cho moät coâ thöôïng só: 

 - Baùo caùo baø. Chuùng toâi ñeán laáy giaáy tôø.

 Ngöôøi naøy chæ sang baøn beân. Moät coâ trung só treû da ngaêm ngaêm, xaáu xí, queâ muøa caàm laáy tôø giaáy. 

 - Anh chôø moät tyù. 

 Ñaõ laâu laém haén môùi nghe thaáy aâm thanh cuûa phaùi ñeïp. Noù trong. Vang. Ngaân nga. Noù laên vaøo loøng ngöôøi eâm dòu.  Coâ trung só vaøo soå vaø giôû moät caùi caëp ba daây. Coâ baûo Hieån sang baøn beân (chaéc hoà sô tuø aùn ñeå rieâng). Beân aáy cuõng laø moät trung só. Tieáng maùy chöõ boãng roä leân raøo raøo, gioøn tan, vui veû. Coâ trung só ñöùng leân môû tuû. Coâ quaù beùo. Haøng cuùc aùo quaân phöïc chaät caêng, toùc xoaõ xuoáng vai meàm maïi. Haén caûm thaáy coâ xinh ñeïp, uyeån chuyeån nöõa. Haõy thoâng caûm vôùi haén. Haén laø ngöôøi coù thaåm myõ. Nhöng haén ñaõ nhìn nhöõng khuoân maët saùt khí ñaèng ñaèng cuûa caùc oâng quaûn giaùo suùng luïc treã hoâng, caùc oâng vuõ trang laïnh luøng, suùng tröôøng leäch vai quaù laâu roài. Ngaøy ñeâm, chung quanh haén chæ laø nhöõng ngöôøi tuø, toaøn ñaøn oâng quaàn aùo xaùm moät maøu, nhöõng soá tuø di ñoäng, nhöõng nöôùc da bôøn bôït, söng söng, cöû ñoäng chaäm chaïp, nhìn xuoáng, mieäng mím, ñoâi maét meät moûi lôø ñôø. Thaáy nhöõng ngöôøi khoâng thuoäc ñoái töôïng quen thuoäc aáy, haén ñeàu thích thuù.

 Nhö hoâm chuyeån traïi töø Q.N leân daây, cuøng giaø Ñoâ "hai ba naøo" nhaûy xuoáng ñaùi, haén boãng nhieân nhìn thaáy ñoàng baèng. Nhöõng baø meï ngoài ôû veä ñöôøng vôùi quang gaùnh caûi baép. Nhöõng ñöùa beù côûi truoàng, thoø caû chim chaïy theo ngöôøi lôùn, vöøa chaïy vöøa khoùc trong tieáng voïng veà cuûa moät phieân chôï gaàn ñaâu ñoù. Haén nhö tænh laïi. Luùc naøy haén thaáy caùc coâ sao maø uyeån chuyeån vaø duyeân daùng, nhaát laø maùi toùc. Nhöõng maùi toùc meàm maïi oùng aû chaûy xuoáng vai. Thì ra cuoäc ñôøi vaãn toàn taïi nhöõng maùi toùc nhö vaäy.

 Coâ trung só ñöa cho haén moät tôø giaáy nhaän tieàn: 

 - Anh chôø moät tyù, chò thuû quõi saép veà. 

 Haén baûo Hieån:

 - Kheùo muoän maát. Saép tröa roài. 

Coâ trung só thoâng caûm vôùi haén: 

 - OÂ-toâ coù ñeán ba giôø chieàu cô. Anh tranh thuû nhaän quaàn aùo vaø thay, traû quaàn aùo cho traïi.

 Coâ môû moät tuû khaùc, ñöa cho haén boä quaàn aùo naâu. Haén bieát ai veà cuõng ñöôïc phaùt boä quaàn aùo naâu naøy. Boä quaàn aùo cuûa töï do ñaáy. Maëc boä quaàn aùo aáy anh laø ngöôøi töï do. Ñoù laø boä quaàn aùo khao khaùt öôùc mô. Haén caàm boä quaàn aùo guï, môùi tinh, hoûi loái vaø ñi sang phoøng thay quaàn aùo. Chæ moät mình haén. Hieån khoâng nhaän quaàn aùo naâu. Hieån ñaõ coù boä caùnh ngöôøi nhaø ñem leân, Hieån khoâng caàn. Phoøng thay quaàn aùo lieàn beân, hôi toái, vì caùc cöûa ñeàu ñoùng. Nhöõng caây luoàng buoäc töø coät noï sang coät kia, chaïy boán chung quanh. Raát nhieàu quaàn aùo tuø cuõ vaét ôû ñaây. Muoãi ñoùi vo ve bay leân, roài laïi ñaäu xuoáng nhöõng chöõ soá ñoû ñen loøi ra ôû nhöõng chieác quaàn aûo moác hoâi haùm, daáu veát truùt laïi cuûa nhöõng ngöôøi thoaùt khoûi tuø ñaøy, veà vôùi töï do.

 Haén thay nhanh. Haén ngaém nghía boä quaàn aùo naâu maëc treân mình, vuoát vuoát neáp aùo, keùo caùi oáng quaàn, hôùn hôû vaø sung söôùng nhö hoài coøn beù, meï haén may cho haén boä quaàn aùo naâu khi haén ôû vuøng giaùp ranh veà töø bieät meï, ñi leân Thaùi Nguyeân. Laàn aáy, chính meï haén vuoát taø aùo, keùo gaáu quaàn cho haén. Töø xaùm chuyeån sang naâu, haén ñaõ ñoåi maøu. Haén khoâng vaét boä quaàn aùo tuø cuûa haén leân caây luoàng ñeå traû traïi. Haén gaáp vaø cuoän troøn boä quaàn aùo cuõ, laáy daây daûi ruùt ôû caùi quaàn daøi quaán laïi nhö boù gioø thaät chaët, roài ñuùt vaøo ca, cho ca vaøo tuùi. Caùi tuùi nom chaúng phoàng ra bao nhieâu. Caùi troø yeåm haén thaïo. Haén muoán ñem boä quaàn aùo tuø CR 880 cuûa haén veà nhaø, cho vôï haén, baïn beø nom thaáy maøu tuø, caùi ñaõ khoaùc leân ngöôøi haén caû quaõng ñôøi voâ taän vöøa qua. Haén muoán ñem veà laøm kyû nieäm. 

 Haén nghe thaáy tieáng ngöôøi roä leân beân vaên phoøng. Tieáng caùc coâ thaùnh thoùt, ríu rít, tieáng ñaøn oâng cöôøi vui. Haén hieän ra ôû cöûa vaên phoøng vôùi boä quaàn aùo naâu. 

 Vaø haén laïi nhìn thaáy oâng Thanh Vaân. OÂng ñang kieãng chaân giô moät teäp saùch leân cao giöõa gaàn chuïc baøn tay traéng treûo cuûa caùc coâ coâng an töø haï só ñeán thöôïng só. 

 Moät coâ keùo tay oâng Thanh Vaân xuoáng: 

 - Ñöa ñaây xem naøo.

 Moät coâ khaùc:

 - Hay khoâng ñaáy?

 Coâ trung só beùo tin töôûng:

 - Truyeän Thanh Vaân choïn thì nhaát roài. 

 Ngöôøi ta ñang giaûi lao. Ngöôøi ta ñang noâ ñuøa moät tyù.  OÂng Thanh Vaân ñaët maáy quyeån saùch xuoáng baøn. Caùc coâ moãi ngöôøi moät quyeån. Haén thaáy moät quyeån truyeän cuûa ngöôøi baïn haén. Vaø kìa Quyeån "Ngöôøi gaùc ñeøn bieån". Quyeån truyeän cuûa haén. Quyeån truyeän haén vieát. Haén ñaõ laø ngöôøi vieát vaên. Teân haén in treân bìa saùch chöùng toû ñieàu ñoù.

 Nhö coù moät ma löïc, haén böôùc ñeán choã aáy. Haén buoät keâu to nhö gaëp laïi con mình:

 - Thöa caùc oâng caùc baø, ñaây laø saùch toâi vieát.

 Moïi ngöôøi ngô ngaùc. Caû Hieån cuõng khoâng hieåu caâu haén vöøa noùi.

 - Caùi gì? Anh noùi gì?

 Ñaáy laø caâu hoûi cuûa oâng Thanh Vaân. Han caàm laáy quyeån truyeän. Bìa coù ñoùng daáu cuûa traïi. Haén nhìn maõi vaøo nhöõng chöõ teân haén in treân bìa saùch. Thaät khoâng tin ñöôïc. Beà theá, trang troïng nhö nhieàu teân taùc giaû khaùc, nhö moïi ngöôøi laøm vaên hoaù khaùc. Moïi ngöôøi ñaùng ñöôïc kính troïng khaùc. Toâi ñaõ queân teân toâi döôùi maët trôøi. Haén choaùng vaùng muoán ngaõ. Haén laät trang trong". Muøa heø ñaõ veà treân bieån. Caâu môû ñaàu quyeån truyeän cuûa haén. Boãng nhieân haén ñoái maët vôùi tuoåi treû cuûa haén. Tuoåi treû phôi phôùi vaø tin töôûng. Coi thöôøng moïi vaát vaû khoù khaên. Buoåi gaëp gôõ vôùi ñoäc giaû do Thö vieän Haø Noäi toå chöùc khi haén troøn ba möôi tuoåi. Nhöõng ñoäc giaû treû ñaùng yeâu tuyeät vôøi. Nhöõng giôø phuùt trí tueä thaêng hoa. Nhöng ñeâm khuya, nhö moät con ngöïa keùo caøy, ñaùnh vaät vôùi ngoân ngöû. Vaø nhöõng chuyeán ra khôi meâ hoaëc. Soùng cöù to leân maõi. Nöôùc cöù xanh leân maõi. Bieån ñoù. Loaø naéng. Soùng daøo daït. Gioù daøo daït. Haén töø taøu xuoáng xuoàng. Taøu  chæ ñu ñöa. Coøn xuoàng thì tung leân haï xuoáng. Haén naém chaéc thang daây öôùt vaø baån. Chôû soùng huùt xuoàng xuoáng, haén nhaûy. Nhöõng ngöôøi khaùc nhaûy. Soùng baén leân maët. Leân moâi. Maën. Xuoàng voït leøn, vaøo ñaûo. Con ñöôøng treân ñaûo raûi toaøn san hoâ. Haén baùm vaùch nuùi ñaù leân Baøn Côø Tieân. Moà hoâi dính aùo. Nhöõng caây boøng boøng heùo naãu ñöùng im phaêng phaéc. Tay baùm vaøo nhöõng thôù ñaù. Chaân baùm vaøo nhöõng thôù ñaù. Maït uùp vaøo ñaù. Hôi ñaù noùng phaû ra. Thôû caû mang tai. Haàm haäp. Haàm haäp. Vaø boãng nhieân toùc bay tung. Gioù tôùi taáp Maùt laïnh khuoân maët. Ñaõ leân ñeán ñænh: Boán phía chaân trôøi.

 Haén laép baép nhö ngöôøi ngheïn thôû:

 - Quyeån saùch cuûa toâi! 

 Coâ trung só nhìn giaáy tôø cuûa haén. Roài laïi nhìn teân haén in treân bìa saùch. Coâ ñöa tôø leänh tha cho oâng Thanh Vaân ñoïc. oâng ngaång leân nhìn haén chaøm chuù töø ñaàu ñeán chaân. Roài vôùi gioïng hieåu bieát: 

 - Anh laïi Nhaân vaên Giai phaåm chöù gì? 

 Haén laéc ñaàu:

 - Baùo caùo oâng. Nhaân vaên Giai phaåm coù töø naêm 1956, toâi bò baét naêm 1968.

 - Theá anh bò baét veà toäi gì?

 Ñuùng nhö haén nghó: Traïi chæ laø caùi kho. Coù leänh nhaäp thì nhaäp. Coù leänh xuaát thì xuaát. Ban giaùm thò, ban giaùo duïc, ban quaûn giaùo chæ laø ngöôøi giöõ kho. OÂng Thanh Vaân, thuoäc ban giaùo duïc, coøn hoûi haén: Anh bò baét veà toäi gì?

 Ñoái thoaïi sao ñöôïc vôùi oâng Thanh Vaân. Moãi ngöôøi moät maët baèng khaùc nhau. Laøm sao coù theå hieåu ñöôïc tieáng noùi cuûa nhau. Laøm sao oâng coù theå dòch nghóa toäi tuyeân truyeàn phaûn caùch maïng cuûa haén nhö anh em tuø aø! Toäi noùi suï haät". 

 Haén chæ cöôøi maø khoâng traû lôøi oâng Thanh Vaân. Haén caàm tôø leänh tha töø tay coâ trung só. Haén ñi ñeán baøn thuû quó lónh tieàn. Bieát noùi gì vôùi oâng Thanh Vaân. OÂng coù bieát Nhaân vaên Giai phaåm" laø gì khoâng. Hay oâng chæ nghe noùi ñeán nhö moät teân toäi chung cho taát caû nhöõng ngöôøi laøm vaøn ngheä. Haún oâng xuaát thaân töø moät gia ñình coát caùn ôû noâng thoân, ñöôïc soá phaän nuoâng chieàu, khi beù chaên traâu caét coû. Lôùn leân ñi hoïc, roài ñi coâng taùc thoaùt ly, vaøo ñaây laøm quaûn giaùo. Ñeán baây giôø haén môùi thaáy oûng coøn treû quaù. oâng chæ möôøi taùm, möôøi chín tuoåi.