Haén ñi veà phía nhaø anh chò Dieäuï ôû ñoù haén ñoùng chaët cöûa laïi, muùc töøng ca nöôùc phun vaøo soá thuoác laù môùi mua ñöôïc cuûa Lôïò Haén chia soá thuoùc öôùt ñaãm nöôùc aáy thaønh töøng phaàn, roài cho vaøo moät tuùi ni-loâng daøy, laät ngöôïc caùi gheá goã con nhö moät thöù khuoân, haén eùp chaët thuoác laïi, môùi ñaàu laáy tay ñaám vaøo tuùi thuoác, sau ñöùng leân, nhuùn xuoáng, ghì xuoáng. Maáy caân thuoác bò neùn thaønh nhöõng baùnh vuoâng vaén. Haén laáy giaáy baùo goùi rieâng töøng goùi vaø ñuùt vaøo tuùi löôùi troâng nhö nhöõng caùi baùnh chöng. Kinh nghieäm trong tuø daïy haén: Haõy yeåm moät caùch hôù heânh nhaát.

 Haén xin theâm anh chò Dieäu tôø baùo Cöùu Quoác, caùi bìa lòch môùi, ñuùt aùp vaøo maáy caùi "baùnh chöng" vaø buoäc treân quai tuùi chieác khaên maët. Mua ñöôïc thuoác laù ñaõ khoù. Giöõ ñöôïc thuoác laù khoù hôn nhieàuï Coøn quaõng ñöôøng töø ñaây veà P nöõaï Bao nhieâu traïm thueá, bao nhieâu coâng an, bao laàn khaùm xeùt. Maø haén phaûi ñem ñöôïc taøi saûn naøy veà cho vôï con haén. Haén dung daêng dung deû xaùch tuùi ñi laïi trong buoàng vaø cöôøi toe toeùt hoûi chò Dieäu:

 - Troâng em gioáng caùn boä ñi coâng taùc chöa, hôû chò?

 Chò Dieäu ñaõ bao laàn thaáy haén leân nhaø chò ñeå laøm vieäc vôùi nhaø xuaát baûn, ñeå nhaän saùch baûn quyeàn môùi in; nhaän taïm öùng tieàn nhuaän buùt, ñem phaùc thaûo bìa saùch veà ngaém nghía vaø goùp yù vôùi hoaï syõ. Chöa bao giôø haén hì huïi moät mình nhö theá naøî Tröôùc ñaây haén vöøa ñaët chaân leân Haø Noäi laø taát caû boïn baïn haén ñeàu bieát ngaî Choác laïi coù ngöôøi goõ cöûa nhaø chò:

 - Chò Dieäu ôò Thaèng Tuaán noù ñaâu roài, hôû chò?

 - Chò Dieäu ôò Thaèng Tuaán noù môùi leân, hôû chò?

 Cuõng coù khi chaúng thaáy haén ñaâu, vaãn töôûng haén ñang ôû P, nhöng nghe boïn baïn haén hoûi, chò bieát haén ñaõ ôû Haø Noäi vaø y nhö raèng moät laùt sau haén ñaõ coù maët taïi nhaø chò.

 Chò bieát ñaùm baïn haén giôø ñaây cuõng ñang gay go, tan taùc caû. Nhöõng Leâ Baøn, Trònh Baõo, Vuõ Maïc, Phaïm Vaên Ñònh, nhöõng Nguyeãn Vuõ Phöông... Nhìn haén ñaùnh vaät vôùi maáy caân thuoác laù, nhìn haén hí hôûn ñi laïi trong buoàng, chò cöôøi chua chaùt:

 - Roõ vôõ loøng hoïc laáy nhöõng ngheà nghieäp haî

 Vaøo nöûa cuoái naêm 1974 haén coù ba cuoäc gaëp gôõ quan troïng. Vôùi ba ngöôøò Moät ngöôøi baïn tuø. Vaø hai ngöôøi khaùc maø caû hai ñeàu coù theå quyeát ñònh soá phaän cuûa haén. Ngöôøi baïn tuø laø giaø Ñoä Hai ngöôøi kia laø oâng Hoaøng vaø oâng Traàn. Ba ngöôøi ñaïi dieän cho ba theá giôùò

 Giaø Ñoâ laø ngöôøi cuûa theá giôùi beân kia, theá giôùi thoáng khoå haén vöøa traûi qua vaø coøn ñang baùm theo haén. Baùm rieát khoâng rôøò Nhö ñuoâi sao choåi baùm vaøo nhaân sao choåò Haén thích hình aûnh naøî Duø sao haén cuõng troùt daïi ñi vieát vaên. Haén thích tö duy hình töôïng.

 Vaø haén thaáy hình töôïng aáy ñöôïc. Con ngöôøi nhoû beù maø ñau khoå quaù lôùn. Khoâng chaïy ñaâu thoaùt. Duø coù troán vaøo ñeâm ñen vuõ truï mòt muøng, noãi khoå ñau vaãn baùm theo, meânh moâng nhö vuõ truï.  OÂng Hoaøng ñaïi dieän cho theá giôùi cuûa moät soá ít ngöôøi (chaéc laø nhö vaäy - caøng veà sau haén caøng tin nhö vaäy) muoán laøm ñöôïc nhöõng ñieàu mình noùò Moät ngöôøi trung thöïc. Muoán thöïc thi luaät phaùp, muoán traû laïi cho haén taát caû nhöõng gì haén ñaõ bò töôùc ñoaït. Toùm laïi oâng laø ngöôøi toát buïng, coù traùch nhieäm, nhöng laõng maïn vaø khoâng töôûng.

 Ngöôøi thöù ba laø oâng Traàn, ngöôøi coù pheùp maøu laøm thay ñoåi theá giôùi naøy cuûa haén. Ñuùng. OÂng Traàn coù moät chieác gaäy thaàn. OÂng caàm gaäy chæ moät caùi, theá giôùi cuûa haén thay ñoåi haún. Vôùi moät soá ngöôøi, oâng laø tieân oâng. Vôùi haén, oâng laø phuø thuyû. Ba cuoäc gaëp gôõ xeáp theo trình töï thôøi gian: oâng Hoaøng, giaø Ñoâ, oâng Traàn.  Muøa thu naêm aáy möa ngaâu raû rích. Ngoïc thaép höông cuùng raøm töø maáy hoâm tröôùc. Ngoïc baûo raèm thaùng Baûy phaûi cuùng sôùm, ñeå nhöõng coâ hoàn khoâng nhaø khoâng cöûa, ñoùi khaùt, lang thang vaøo nhaø mình aên uoáng ñöôïc no moät böõa, roài laïi ñi nhaø khaùc kieám aên trong dòp xaù toäi vong nhaân.

 Haén thaáy Ngoïc ñaõ böôùc vaøo tuoåi giaø, tuy naøng môùi ngoaøi ba möôò Baïn beø cuøng lôùp tuoåi, Ngoïc chæ chôi vôùi Linh. Nhöng chính Linh cuõng nhö Ngoïc, cuõng böôùc qua tuoåi treû cuûa mình. Hoï khoâng chaïy troán tuoåi ba möôi, tuoåi chín nhaát cuûa ngöôøi phuï nöõ. Chæ giaûn ñôn laø caû hai ñaõ ôû tuoåi giaø trong luùc coøn ñang treû. ôû cô quan, hai ngöôøi chæ coù nhau laø baïn. Caû hai cuøng coù nhöõng ngöôøi baïn môùi ngoaøi cô quan, tuoåi boán möôi, naùm möôi, saùu möôi, cuøng hoï ñi leã caùc ñeàn, caùc hoäò Ngoïc vaø Linh thuoäc loøng ngaøy kî Ñöùc Thaùnh Maãu, ngaøy môû hoäi Phuû Giaøy, ngaøy möa röûa cöûa ñeàn Kieáp Baïc. Nhöõng gì dính daùng ñeán theá giôùi naøy khoâng haáp daãn ñöôïc hoï ngoaøi choàng con, boá meï vaø caùc loaïi tem phieáu

 Hoï ñaõ nhìn thaáy quaù nhieàu ñieàu ôû vaøo tuoåi aáî Hoï ñaõ chôø ñôïi quaù laâu roàò Hoï ñeàu mong moûi ñöôïc höôûng may maén trong soá phaän, tuy moãi ngöôøi moät hoaøn caûnh ñoái laäp nhauï Choàng Linh ñi chieán ñaáu trong töï haøo vinh döï, choàng Ngoïc ñi tuø. Giôø ñaây ngöôøi noï theøm soá phaän cuûa ngöôøi kia

 Ngoïc quaù hieåu noãi khoå traêm ñöôøng cuûa ngöôøi coù choàng ñi tuø, tuùng thieáu nhuïc nhaõ, ñau ñôùn eâ cheà, naøng theøm ñöôïc nhö Linh. Coøn Linh nhìn Ngoïc coù choàng ôû beân maø nghó ñeán choång mình trong B, caùi soáng laø raát ít. Linh baûo Ngoïc: " Chaúng laøm gì maø suy nghó, maø xaáu hoå. Choàng maøy khoâng aên troäm, aên caép, khoâng tham oâ, huû hoaù..." Thöïc söï Linh cho laø Ngoïc cuõng nhö Linh, caû hai ñeàu phaûi chòu maát maùt, hy sinh cho cuoäc khaùng chieán naøy, caû hai ñeàu phaûi chòu maát maùt hy sinh cho chieán thaéng.

 Ñieàu Linh nghó cuõng laø ñieàu haén nghó. Vôùi haén ñoù laø söï thaät. Choàng Linh vaøo röøng, xoâng pha bom ñaïn, ñoùi khaùt, vaát vaû cho chieán thaéng. Coøn haén, haén hy sinh caùi quyù nhaát: Töï doï Laø cuõng ñeå cho chieán thaéng. Haén chòu ñöïng khoå nhuïc, ñau ñôùn laø ñeå cho chieán thaéng. Chieán thaéng caàn phaûi ñöôïc ñaûm baûo baøng söï an toaøn tuyeät ñoái ôû haäu phöông, haäu phöông pha-leâ hoaù... ít nhaát vieäc baét haén cuõng coù taùc duïng raên ñe nhöõng ngöôøi khaùc, neáu haén khoâng coù toäò Ñoùng goùp vaøo vieäc raên ñe, höôùng moïi ngöôøi toaøn taâm toaøn yù vaøo moät muïc tieâu duy nhaát laø söï ñoùng goùp tích cöïc. Coù nhieàu caùch ñoùng goùp. Caùch ñoùng goùp cuûa haén ñaùng keå laém chöù. Noù cuõng ñöôïc laøm baèng ñôøi ngöôøò Noù cuõng ñöôïc laøm baèng nöôùc maét. Thöïc loøng haén khoâng tin chuyeän höông khoùò Haén nghó: Chuyeän con ngöôøi laø cuûa con ngöôøò Ñoù laø cuoäc ñaáu tranh muoân ñôøi giöõa caùi thieän vaø caùi aùc, noãi thoáng khoå muoân ñôøi cuûa nhöõng kieáp ngöôøi bò giaøy xeùo, bò ñaøy ñoïa, bò laøm nhöõng hoøn cheøn cho caùi gheá ngoài cuûa caùc oâng quan vaø caùc vò vua chuùaï Tuy vaäy nhieàu luùc thaáy Ngoïc thaønh kính ñöùng tröôùc baøn thôø, haén mong nhöõng ñieàu nguyeän caàn cuûa naøng bieán thaønh söï thaät. Haén khoâng tin, nhöng haén vaãn cöù mong muoán coù caùc thaùnh ñeå caùc thaùnh ban cho moät pheùp maàu, ñeå thaùnh thaàn thöïc hieän luaät coâng baèng, vay traû, traû vay, ñaõ ñöôïc theå hieän trong truyeän coå tích vaø trong caùc chuû tröông cuûa Ñaûng, coù coâng thì thöôûng, coù toäi thì phaït. ôø hieàn gaëp laønh. Keû aùc bò tröøng trò.  Baøn thôø nhaø haén vaãn ñaët treân noùc chieác tuû Bình ñoùng, sôn xanh, nom nhö caùi quan taøi döïng ñöùng. Dòp raèm thaùng Baûy naêm aáy, trôøi ñang möa ngaâu, aåm aùm, boãng nhieân baùt höông nhaø haén boác chaùî Buoåi toái Ngoïc keâ gheá ñöùng leân, ñaët höông hoa, baøy ñoà leã, thay nöôùc thaép höông, thì thaàm khaán vaùò Roài Ngoïc böôùc xuoáng saøn, ñeán ngoài ôû giöôøng ñan len. Ñan thueâ phaûi tranh thuû töøng phuùt. Ñan ngay cho coâng ty Ngoïc. Moät luùc sau baùt höông nhaø haén töï nhieân boác chaùî Ngoïn löûa saùng baäp buøng caên nhaø heïp.  Ngoïc buoâng que ñan baät daäy ra ñöùng tröôùc baøn thôø, kính caån chaép hai tay vaùi xuyùt xoa "Laïy ngaøi, con chaép tay con laïy caùc ngaøi hieån linh, phuø hoä ñoä trì cho choàng con laø Nguyeãn Vaên Tuaán, queâ quaùn... truù taïi soá nhaø... ñöôïc tai qua naïn khoûi, coù coâng aên vieäc laøm, phuø hoä cho con laø Leâ Thò Ngoïc 35 tuoåò.." Veû maët naøng coøn hôn caû söï ngaïc nhieân vaø thaønh kính. Ñoù laø veû maët con chieân thaáy Chuùa hieån hieän. Vaø naøng chôø ñôïò Naøng khoâng daùm noùi tröôùc, maø im laëng chôø ñôïi ñieàu gì ñoù ñang ñeán. Khoâng phaûi ñieàu bình thöôøng. Moät ñieàu toát laønh to lôùn. Heä troïng. Coù theå thay ñoåi cuoäc soáng cuûa vôï choàng naøng. Cho maõi khi oâng Hoaøng ñaõ tôùi nhaø, ñaõ ra ñi, Ngoïc môùi noùi: Theá laø dieàm baùo tröôùc cuûa vieäc hoaù baùt nhang ñaõ ñöôïc öùng nghieäm.

 OÂng Hoaøng ñeán vaøo buoåi toáò Maát ñieän, nhìn boùng ngöôøi cao cao cuûa oâng ñi ngoaøi haønh lang, haén ngôù ra, khoâng tin vaøo maét mình vaø baät leân:

 - Anh Hoaøng...

 OÂng Hoaøng khoâng ñi moät mình. Coù moät thö kyù cuøng ñò Ngöôøi thö kyù traïc tuoåi haén, khuoân maët thoâng minh, caëp maét saéc saûo, caùi caèm veånh kieåu caèm Maiacoâpski khieán haén laïi nhôù tôùi Nguyeãn Vuõ Phöông ñang goø löng gaùnh veä sinh ôû traïi P. L (Phöông cuõng coù caùi caèm Maia). Ñoù laø phoù tieán syõ Huyønh, sau naøy laø thöù tröôûng kieâm Toång giaùm ñoác cuûa haén. Nhaø chæ coù hai caùi gheá. Haén môøi khaùch ngoài gheá coøn haén ngoài treân caùi hoøm giaáy neän, nôi vaãn ñeå nhöõng tuùi ni-loâng ñöïng soá thuoác laù sôïi ñaõ aromatiseù cuûa haén.

 Ngoïc vaø luõ treû ngoài caû ôû giöôøng. Haén caûm ñoäng ñeán möùc luoáng cuoáng vaø maõi môùi pha ñöôïc nöôùc môøi khaùch. OÂng Hoaøng caàm cheùn traø, ngöôøi thö kyù noùi vôùi haén, nhöng chính ñeå nhaéc oâng Hoaøng:

 - Anh Hoaøng toái khoâng uoáng traø.

 OÂng ngoan ngoaõn ñaët cheùn xuoáng. OÂng nhìn quanh caên buoàng ngheøo naøn. Nhìn maáy meï con Ngoïc ngoài tuùm tuïm ôû giöôøng, khuoân maët raïng rôõ vì sung söôùng vaø xuùc ñoäng. Thieân thaàn hieän ra ôû nhaø Loï Lem cuõng chæ coù theå taïo cho Loï Lem khuoân maët nhö Ngoïc maø thoâò

 OÂng Hoaøng seõ laøm thay ñoåi ñôøi haén, thay ñoåi ñôøi naøng vaø trong luùc chôø ñôïi, baèng vaøo vieäc ñeán thaêm nhaø, oâng ñaõ ñem laïi cho vôï choàng naøng nieàm hy voïng lôùn lao, söï naâng ñôõ tinh thaàn vaø moät caùi voán chính trò to lôùn bieát chöøng naøoï Nhaø naøng töø ngaøy aáy coøn coù maáy ai ñeán. Theá maø ñaây khoâng phaûi moät ngöôøi khaùch bình thöôøng maø laø moät oâng boä tröôûng, moät oâng bí thö thaønh uyû...

 OÂng hoûi thaêm vieäc hoïc haønh cuûa luõ treû. OÂng chæ vaøo töøng ñöùaï Thaèng Hieäp lí nhí "Chaùu hoïc Chín aï!" Ngoïc seõ coøn maéng noù nhieàu vì caâu traû lôøi aáy: "Thöa baùc, chaùu hoïc lôùp Chín aï. Chöù ai laïi noùi chaùu hoïc Chín aï". OÂng chæ vaøo con Thöông, roài thaèng Döông: "Thaèng naøy ñeû khi boá ñi xa ñaây phaûi khoâng?" Laïi theâm moät ví duï veà nhöõng noãi khoå ñau cuûa nhaân daân baøy ra tröôùc maét oâng. Nhöõng quyeàn cô baûn cuûa daân ñang bò vi phaïm. Nhieàu khi raát nghieâm troïng. Maø chính vì nhöõng quyeàn aáy cuûa nhaân daân, Ñaûng ñaõ ra ñôøi, ñaõ chieán ñaáuï Chaúng cöù gì daân chuùng, ngay trong soá caùn boä, ñaûng vieân, nhöõng ñaûng vieân coù côõ cuõng coù ngöôøi chòu bao ñaéng cay, nhieàu khi laø nhöõng tai hoaï hieåm ngheøoï Hoï ñeán oâng, xin oâng vôùi cöông vò cuûa mình haõy tìm moïi caùch giuùp hoï. OÂng ñaõ laøm heát khaû naêng mình vì chaân lyù, vì traùch nhieäm tröôùc con ngöôøi, vì lyù töôûng cuûa Ñaûng, duø nhieàu khi phaûi choáng laïi caû moät theá löïc, moät taäp theå nhaân danh toå chöùc, nhaân danh Ñaûng, duø oâng bieát seõ raát phöùc taïp, khoù khaên vaø nguy hieåm nöõaï.

 Nhöng oâng khoâng choïn con ñöôøng khaùc, caùch xöû söï khaùc. OÂng khoâng troán traùnh. OÂng nhaän dieän ñöôïc keû thuø nguy hieåm nhaát cuûa moät Ñaûng caàm quyeàn. Ñoù laø söï xa rôøi quaàn chuùng, xa rôøi thöïc teá, maát ñi söï nhaïy caûm vôùi phong traøo, vôùi öôùc nguyeän cuûa nhaân daân. Vaø maát ñi ñieàu quan troïng nhaát cuûa ngöôøi daãn daét: Khaû naêng döï baùoï OÂng vaãn giöõ ñöôïc moái lieân heä aáy moät caùch deã daøng, töï nhieân, khoâng phaûi coá gaéng chuùt naøoï OÂng ñeán vôùi moïi ngöôøi, moïi ngöôøi ñeán vôùi oâng, côûi môû, chaân thaønh, tin caäy vaø yeâu quyù. Traùi tim oâng vaãn coøn nhaïy caûm. Khoái oùc oâng vaãn coøn nhaïy caûm. Hình nhö oâng laøm caùn boä laõnh ñaïo laø moät sai laàm. Trong oâng coù maùu cuûa moät ngheä só. Leõ ra oâng phaûi laø moät nhaø thô hay moät nhaø vaên môùi ñuùng. OÂng nhìn leân noùc tuû. Nôi aáy laø baøn thôø. Moät ngoïn ñeøn con. Moät naûi chuoáò.. Khoùi höông. OÂng bieát caùch ñaây khoâng laâu Ngoïc coøn laø moät nöõ sinh khaùng chieán, theo choàng töø Haø Noäi veà ñaây vôùi hy voïng, tin töôûng seõ ñöôïc goùp söùc mình xaây döïng cuoäc soáng môùi, cuoäc soáng toát ñeïp chung cho moïi ngöôøi vaø cho rieâng hoï. Maát loøng tin ôû theá giôùi naøy thì phaûi ñaët loøng tin vaøo theá giôùi khaùc. Soáng caàn ñöôïc trao göûi nieàm tin cuûa mình vaøo ñaâu ñoù vì thuoäc tính cuûa con ngöôøi laø caàn ñöôïc daãn daét. Cuoäc soáng bò nhöõng ngöôøi traàn theá xoâ ñaåy vaøo böôùc ñöôøng cuøng thì chæ coøn troâng caäy vaøo nhöõng theá löïc huyeàn bí thay ñoåi laïò OÂng noùi vui vôùi Ngoïc:

 - Moät con beänh maø môøi nhöõng hai oâng lang chöõa chaïy thì khoâng ñöôïc ñaâuï OÂng lang naøy töï aùi ñaáî

 OÂng cöôøò Thoaûi maùi, töï tin. OÂng ruùt trong tuùi aùo khoaùc ra naêm möôi ñoàng (moät xaáp giaáy baïc moät ñoàng coøn môùi). OÂng laïi cöôøi:

 - Toâi seõ lo in saùch cho anh. Vaø trong khi chôø ñôïi, toâi cuõng öùng tröôùc tieàn nhuaän buùt ñaâî

 Haén coøn ñang ngôù ra, thì oâng hoûi haén:

 - Naøy Nhaø xuaát baûn vaãn öùng tröôùc tieàn nhuaän buùt. Coù phaûi khoâng nhæ?

 Caû nhaø ñeàu cöôøò Haén ñôõ laáy xaáp tieàn. Thaät ngoaøi söùc töôûng töôïng cuûa haén. Naêm möôi ñoàng baïc daïo aáy raát lôùn, nhöng coøn lôùn hôn nhieàu laø taám loøng oâng. Haén bieát khoâng neân noùi lôøi caùm ôn vì ñieàu aáy seõ laøm bình thöôøng moùn quaø naøî Khoâng, moùn quaø cuûa oâng laø voâ giaù. Tuy nhieân haén vaãn noùi: "Xin anh. Caùm ôn anh". Maõi sau naøy khi veà xí nghieäp ñaùnh caù, ñi laøm ôû ñoù haén môùi bieát ñaây laø khoaûn tieàn oâng vay cuûa coâng ñoaøn xí nghieäp. OÂng noùi vôùi ñoàng chí thö kyù coâng ñoaøn vaø oâng giaùm ñoác cuõng ñang coù maët trong phoøng laøm vieäc cuûa coâng ñoaøn:

 - Caùc anh coù leân nhaø, ñöøng noùi gì vôùi nhaø toâi vaø caùc chaùu soá tieàn naøy nheù. Toâi seõ traû sau

 OÂng nghó soá tieàn naøy chæ ñeå caáp cöùu haén thoâò Noù coù giaù trò ñoäng vieân nhieàu hôn. Caùi chính laø phaûi khoâi phuïc laïi coâng lyù. Vieäc ñoù khoù khaên, nhöng duø sao cuõng trong taàm giaûi quyeát cuûa oâng. Nhöng moät laàn nöõa oâng nhaàm.

 Sau naøy haén nghó, oâng Hoaøng cuõng coù nhieàu ñieåm gioáng boïn haén. Söï ngaây thô, nheï daï ñaùng yeâuï OÂng khoâng neân laøm chính trò. Chính trò ñoâi luùc hieän ra tröôùc maût haén nhö nhöõng möu moâ, thuû ñoaïn, kieåu noùi nöôùc ñoâi, giaáu ñi nhöõng yù nghó thöïc cuûa mình. Chính trò coøn laø lyù trí. Raát nhieàu lyù trí. Ñeå coù theå laïnh luøng caàm buùt tính toaùn soá xöông maùu phaûi boû ra cho moät traän ñaùnh, döï truø toån thaát cho moät chieán dòch. Caàn thieát thì chaáp nhaän moät söï hy sinh khoâng tính toaùn. nhö nhöõllg chi phí phaûi traû cho chieán thaéng.

 Hình nhö oâng Hoaøng khoâng coù nhöõng phaåm chaát aáy oâng laïi caøng khoâng neân laøm chính trò, khi oâng coù theå nghe ñöôïc nhòp ñaäp traùi tim ngöôøi khaùc, caûm thaáy tieáng than thôû trong moãi nuï cöôøi, hieåu roõ moät caâu hoûi nghi ngôø, caâm laëng trong moät caùnh tay giô leân taùn thaønh nghò quyeát. Vaø ñieàu cuoái cuøng khieán oâng laø ngöôøi laän ñaän vì oâng voán trung thöïc, oâng goïi söï vaät baèng teân cuûa noù.

 Haén ñöa ñôn göûi oâng moät buoåi tröa, nhôø Cao, moät ngöôøi chaùu oâng, cuøng laøm baùo T. vôùi haén mang ñeán nôi oâng laøm vieäc. Khi ñoù oâng ñöùng ñaàu moät ngaønh cuûa chính phuû. Haén ñöa ñôn cho oâng vôùi danh nghóa oâng nguyeân laø bí thö thaønh uyû.

 Haén ñöa ñôn vaø coù bao nhieâu hy voïng trong loøng haén vaän ra cho heát. Bôûi vì vieäc naøy khoâng lieân can gì ñeán oâng Hoaøng. OÂng thoâi khoâng laøm bí thö ñeán hôn chöïc naêm roàò Khoâng bieát oâng coù coøn nhôù haén khoâng? Chaúng bao giôø oâng laïi vì haén maø ñi gaây chieán vôùi oâng K, oâng Traàn, xoâng vaøo nhöõng vieäc trong vöông quoác cuûa caùc oâng naøî Bôûi vì haén ñaõ vieát khoâng bieát bao nhieâu ñôn. Tröôùc tieân laø ñoùn ñöôøng, chôø ôû coång ñeå ñöa ñôn cho caùc oâng thöôøng vuï, phoù bí thö, bí thö, chuû tòch... thaønh phoá. Cuõng laø ñeå baûo ñaûm nguyeân taùc tröôùc khi keâu leân treân thoâi, chöù trong thaønh uyû chaúng coù moät ngöôøi naøo ngu ngoác ñi bôùi chuyeän cuûa oâng Traàn, moät oâng thöôøng vuï phuï traùch noäi chính bao goàm caû ba ngaønh coâng an, toaø aùn, vieän kieåm saùt. Caùc oâng thaønh uyû nhaün maët haén khi haén coøn laøm baùo, nay traùnh maët haén. Khoâng aên thua nhöng cöù phaûi laøm.

 AÂu cuõng laø ñeå caùc oâng aáy töï ñaùnh giaù mình tröôùc löông taâm. Theá thoâò Mong raèng löông taâm caùc oâng aáy chöa bò moùm. Noù vaãn coøn raêng, noù vaãn coøn caén röùt. Roài ñôn leân Trung öông, leân caùc cô quan quyeàn löïc cao nhaát, leân Ban Thanh traï.. Caàm tay tröïc tieáp. Chaàu chöïc maø chaúng gaëp ñöôïc ngöôøi caàn gaëp. Vaø nhöõng ñôn göûi qua böu ñieän... Coù leõ ñôn haén khoâng ñeán tay caùc vò aáî Cuõng nhö Ngoïc, haén laïi keâu vaøo thaêm thaúm. Chaéc chaén ñôn cuûa haén ñoïng ôû vaên phoøng cuøng vôùi raát nhieàu ñôn khaùc. Vì vaäy laàn göûi ñôn sau haén keøm theo moät ñôn rieâng tôùi caùc oâng bí thö, thö kyù, lôøi leõ thoáng thieát. Ñaïi loaïi: Xin oâng thöông ñeán, xin oâng quan taâm, xin oâng hieåu cho raèng sau nhöõng doøng chöõ naøy laø moät cuoäc ñôøi, laø saùu con ngöôøi moät loøng theo Ñaûng, laø oan khuaát, laø söï taùi sinh vaân vaân vaø vaân vaân. Haén muoán lay ñoäng loøng traéc aån cuûa nhöõng vò aáy, nhöng hình nhö hoï ñaõ quaù quen vôùi nhöõng lôøi van xin duø tha thieát ñeán ñaâu
ï 
 Noùi cho ñuùng haén cuõng ñöôïc ngöôøi coù traùch nhieäm tieáp moät laàn ôû Boä Coâng an. Khi ñöa ñôn leân oâng Boä tröôûng vaø ban thanh tra boä, haén chaúng maûy may tin töôûng. "Boá naøo chaúng beânh con", "Ngöôøi treân naøo khoâng beânh thuoäc haï". Ai cuõng muoán noùi vôùi haén nhöõng caâu aáy, raèng keâu thì cöù keâu, chaúng aên thua gì ñaâuï  Keå caû Ngoïc vaø Bình, nhöõng ngöôøi thöông haén nhaát, hieåu haén nhaát, mong muoán ñieàu toát ñeïp ñeán vôùi haén nhaát. Hoï khaùch quan hôn haén. Hoï bieát raèng seõ khoâng coù ai ñöùng ra giaûi quyeát. Ngöôøi ta nhaän, ngöôøi ta höùa heïn vaø ngöôøi ta xeáp xoù. Ai quan taâm ñeán ñôn keâu, ñôn khieáu, trong tình hình naøy haún nhieàu nhö naám sau möaï Hoï bieát tröôùc raèng taát caû chæ laø vieäc mình ñaùnh löøa mình. Toán keùm maø chaúng ích gì. Haén cuõng bieát vaäî Nhöng vaãn ñaùnh löøa "söï tænh taùo ñeå khoâng bò löøa" cuûa mình. Moïi ngöôøi haõy thöû ñöùng vaøo ñòa vò haén. Khoâng coù toäi, bò baét tuø, kheõ thoâi cuõng naêm naêm. Tòch thu haøng nghìn trang baûn thaûo cuûa möôøi naêm lao ñoäng mieät maøò Vôï ñang hoïc ñaïi hoïc, bò goïi veà. Coøn con nöõa, chaéc chaén vaøo ñaïi hoïc seõ khoù khaên... Nhöõng ñieàu ñoù xaûy ra trong cheá ñoä ta, chöù ñaâu ôû cheá ñoä cuõ. Ñieàu khoâng chòu ñöôïc chính laø choã aáî Noù xaûy ra trong cheá ñoä ta, chöù khoâng phaûi cheá ñoä cuõ.

  Nhöùc nhoái laém. Uaát laém. Haän laém. Ñau laém. Ngöôøi ta chæ soáng coù moät laàn, söï toàn taïi cuûa traùi ñaát ñaõ laø moät xaùc suaát voâ cuøng hieám hoi trong haøng tyû thieân haø. Ñöôïc sinh ra treân traùi ñaát laïi laø moät xaùc suaát hieám hoi cuûa moät xaùc suaát hieám hoò May maén. Voâ cuøng may maén. Keát quaû cuûa bao nhieâu ngaãu nhieân, thaàn bí. Ñoù laø aân thöôûng lôùn nhaát cuûa soá phaän cuûa trôøi ñaát. Con ngöôøi laø keát quaû cuûa toaøn vuõ truï vaø coù traùch nhieäm soáng trong vuõ truï. 

Soáng laø gì. Coù leõ haén khoâng noùi ñöôïc raïch roøò Nhöng chaéc chaén soáng khoâng phaûi laø Xìn Caém cuùi cuùi treân nhöõng luoáng rau, caùi löng ñoàng hun ñaãm moà hoâi loaù leân döôùi naéng, giôø ñaõ tan bieán trong thinh khoâng, coù coøn chaêng laø coâ hoàn ñang muùa voõ treân trôøi, Döï hoûi cuõng chaúng nghe thaáy, laúng laëng vaøo röøng. Soáng khoâng phaûi laø anh Maùn, chaên choaøng phaáp phôùi, ñoâi guoác moäc to quaù khoå keïp ôû naùch, haún baây giôø ñaõ queân tieáng moõ traâu vaø vaãn ngô ngaùc lang thang tìm kieám moät ñieàu gì chính anh cuõng khoâng bieát, khoâng hieåu nhöng anh vaãn ñi tìm treân nhöõng vaït röøng chöa taøn löûa ñoát nöông.

 Soáng cuõng khoâng theå laø giaø Ñoâ luoân mang moät gaùnh naëng treân vai, laãn loän trong bò boïc haønh trang taøu Commerce Maritime, Khaûi Hoaøn Moân, tieáng vang ñoäng ì aàm cuûa Ñòa Trung Haûi, tieáng goïi queâ höông, caùi ca duøng laøm aám pha traø, nhaø maùy giaáy, con roàng ñaát tuùi laïc tieân chín thôm löøng vaø luùc naøo cuõng coâ ñôn nhö ngöôøi xaø lim, ngöôøi döôùi moä.

 Soáng cuõng khoâng phaûi laø Nguyeãn Vaên Phoá tuø 18 naêm khoâng aùn. Caøng khoâng phaûi laø vôï Phoá chôø choàng töø naêm 33 tuoåi ñeán naêm 5l tuoåi vaãn coøn chôø ñôïi vaø khoâng chòu tuyeät voïng...

 Soáng ñaâu phaûi nhö haén. Ñeâm ñeâm gaëm nhaám noãi ñau, ngaøy lo böõa aên sinh vaät vaø sôï haõi nghó ñeán töông laò Soáng vöøa laø nghóa vuï, vöøa laø quyeàn ñöôïc soáng treân traùi ñaát naøî Haén khoâng theå chaáp nhaän söï tieâu dieät ñôøi haén. Gioáng nhö Ñoã, ngöôøi cuøng giam moät daõy xaø lim vôùi haén, ñöôïc aên moät böõa côm coù caû röôïu, thòt gaø, caù cheùp, roài bò bòt maét, troùi vaø baén cheát, nhöng cho ñeán phuùt cuoái cuøng vaãn khoâng chòu chaáp nhaän caùi cheát. Haén bieát haén ñang vaùc gaäy choáng trôøò Luaät phaùp baây giôø troâng mong vaøo söï quan taâm toát buïng cuûa moät soá ngöôøò Luaät phaùp baây giôø troâng mong vaøo söï tình côø, may maén. Thì haén ñi kieám söï quan taâm, loøng toát buïng. Haén ñi kieám söï tình côø may maén. Kieám trong tuyeät voïng. Ñeå coù theå nhen leân ñöôïc moät chuùt hy voïng. Maø soáng cho ñeán khi choã hy voïng coûn con aáy ñaõ caïn thì laïi caàm ñôn ñò Ñeå laïi nhen leân chuùt hy voïng maø gaëm nhaám muùt maùt, aên deø qua ngaøy ñoaïn thaùng... Bieát laøm sao, con ngöôøi ta caàn hy voïng ñeå soáng.

 Caùi laàn aáy haén trôû laïi Boä ñeå xem ñôn töø cuûa haén keâu ñaõ ñöôïc giaûi quyeát ñeán ñaâuï Lang thang ngoaøi phoá thoâò Chaúng ñeán nhaø ai nöõaï Ñi boä thì meät. Maát thôøi gian. Ñi xích-loâ thì khoâng coù tieàn. Haén leã pheùp trình chöùng minh thö vaø trình baøy vôùi ngöôøi thöôøng tröïc. Ngöôøi aáy quay ñieän thoaïò Coù tieáng traû lôøi trong maùî Ngöôøi aáy gaùc maùy, noùi vôùi haén: "Beân Thanh tra hieän nay khoâng coù ai ôû nhaø". Haén im laëng ngoài chôø. Coù nhieàu ngöôøi ñeán. Hai phuï nöõ töø khu Boán ra thaêm choàng coâng taùc ôû Cuïc kyõ thuaät cöôøi noùi rní rít vaø ruû nhau ñò Ba oâng aên maëc lòch söï, laáy chöùng nhaän ñeå laøm hoä chieáu ñi nöôùc ngoaøò Hoï noùi chuyeän côûi môû, töï tin, thaân aùi vaø bình ñaúng. Veû thaân aùi bình ñaúng cuûa nhöõng ngöôøi ñoàng chí cuøng nhau giaûi quyeát vieäc chung. Hoï ñeán vaø hoï ñi, coá neùn nieàm vui söôùng trong loøng maø khuoân maët cöù ngöôøi leân.

 Coøn haén. Haén ngoài im laëng nhö caùi gheá. Khoâng ai chuù yù ñeán haén. Chôø ngöôøi thöôøng tröïc ngaång nhìn, haén ñöùng leân, xin ñoàng chí (ñöôïc goïi coâng an laø ñoàng chí roàò Khoâng phaûi baùo caùo oâng nöõa) goïi laïi giuùp xem. "Toâi laø Nguyeãn Vaên Tuaán, ñaõ coù ñôn töø ñaàu naêm..." Chaéc laø veû maët haén khoå naõo laém. Neân laïi quay ñieän thoaïò Laïi noùi: "Nhöng ngöôøi ta ôû maõi P leân. Tuaán. Nguyeãn Vaên Tuaán". Laïi nhöõng tieáng noùi trong oáng nghe nhö töø nôi tung thaâm, huyeàn bí naøoï Chaéc chaén nôi aáy quyeát ñònh soá phaän cuûa haén. Ngöôøi thöôøng tröïc nghe vaø baûo haén:

 - Baùc chôø moät tyù.

 Haén hoài hoäp quaù. Haén ñaê laøm bao ñôn. Ñaây laø laàn ñaàu tieân ñôn cuûa haén ñöôïc ngöôøi ta cöùu xeùt. Moät ngöôøi cao gaày, quaàn boä ñoäi Toâ Chaâu cuõ vaù, aùo sô-mi traéng cuõng vaù vaø nhaøu, khoaûng naêm möôi tuoåi böôùc vaøo phoøng. Chæ troâng cuõng bieát con ngöôøi khoå haïnh lieâm khieát. Ngöôøi thöôøng tröïc haát haøm vaøo haén ra hieäu
ï
 Ngöôøi aáy hoûi:

 Anh laø Nguyeãn Vaên Tuaán ôû P?

 - Vaâng.

 - Anh theo toâò

 Haén ñi theo ngöôøi aáy vaøo phía trong. Taït vaøo moät phoøng baát kyø, baøn gheá choûng chôï Buïò Khoâng coù caû aám cheùn. Roõ raøng laø ngöôøi ta tieáp haén taïm bôï, ñöôïc chaêng hay chôù.

 - Anh coù mang giaáy tôø caù nhaân gì khoâng?

 Haén ñöa caùi chöùng minh. Ngöôøi aáy nghieâm khaéc nhìn haén:

 - Anh khoâng coù giaáy tôø gì khaùc aø? - Vaø khoâng che giaáu söï nghi ngôø, vì nghi ngôø laø moät bieän phaùp nghieäp vuï: - Laáy gì chöùng toû anh vöøa bò baét ra
ï 
 Haén sôï. Sôï oâng ta noåi giaän, haén ñaõ laøm phieàn ñeán oâng. Haén noùi ñeå oâng hieåu haén chæ coù moãi tôø leänh tha, ñaõ noäp cho coâng an thaønh phoá ñeå laøm hoä khaåuï Ngöôøi ta ñaõ thu tôø leänh tha aáî Haén khoâng daùm man traù, bòa ñaët ra chuyeän haén bò tuø naêm naùm ñeå quaáy raày caùc nhaø chöùc traùch. Ngay ñeán tôø giaáy môøi haén ra ñoàn gaëp oâng Lan do baø Nguyeãn Thò Yeân kyù cuõng phaûi noäp laïi cho coâng an nöõa laø.

 Ngöôøi aáy coá giöõ bình tónh, nhöng vaãn loä veû baát bình trong gioïng noùi ñeå haén töï bieát raèng haén laø keû coù toäi, söï tröøng phaït laø ñích ñaùng, hai naêm roõ möôøi nhöng haén vaãn ngoan coá, khoâng thaønh khaån, khoâng bieát ñieàu, kieän caùo, khieáu naïi, laøm phieàn ñeán cô quan Nhaø nöôùc.

 - Chuùng toâi ñaõ ñoïc ñôn keâu oan cuûa anh. Trong ñôn anh noùi anh coâng taùc toát, khoâng vi phaïm phaùp luaät.

 Ngöôøi aáy cöôøi nhaït vaø khoâng kìm giöõ ñöôïc nöõa:

 - Anh noùi voâ lyù. Theá thì ai daùm baét anh. Anh laïi khoâng phaûi teà nguïî Ñang laø phoùng vieân baùo Ñaûng. Töï nhieân sao ngöôøi ta baét anh? Ñieân aø?

 Haén sôï. OÂng aáy ñaõ noåi giaän. Ngöôøi tröïc tieáp thanh tra vuï aùn cuûa mình noåi giaän thì khoâng coøn chuùt hy voïng naøoï Haén thaáy nhö ñang ngoài ôû phoøng hoûi cung, nghe oâng Lan quaùt thaùo, roài laïi giôû maët meàm moûng. Thaát voïng, cheát laëng ñi, khoâng noùi ñöôïc moät lôøi haén yù thöùc ñöôïc ñaày ñuû thaân phaän saâu kieán cuûa haén.

 Vaø haén noùò Leã pheùp, raûn roûi, kieân quyeát. Haén nhìn thaúng vaøo ngöôøi ñoái thoaïi:

 - Thöa oâng Cho ñeán baây giôø chöa ai buoäc toäi toâò Chöa ai noùi cho toâi bieát toâi maéc toäi gì. Neáu toâi coù toäi, toâi xin tình nguyeän ñi tuø moät laàn nöõa
ï 
 Ngöôøi aáy cöôøi nhaït:

 - Vaäy theo anh vì sao coâng an baét anh? Ngöôøi ta thuø gheùt anh aø?

 Thuø gheùt thì khoâng. Coøn taïi sao ngöôøi ta baét haén thì chæ coù nhöõng ngöôøi aáy môùi traû lôøi ñöôïc. Haén chæ coù theå phoûng ñoaùn. Haén phoûng ñoaùn treân cô sôû nhöõng gì ñaõ xaûy ra vaø nhöõng gì caùc oâng aáy ñaõ hoûi haén trong caùc cuoäc hoûi cung.

 Thôøi gian ñoù ôû Haø Noäi ñaõ phaùt hieän moät toå chöùc choáng Ñaûng. Toaøn nhöõng caùn boä ñaûng vieân. Coù caû caùn boä cao caáp. P cuõng phaûi coù ôû möùc ñoä nheï ñeå höôûng öùng Haø Noäò Chuùng toâi ñaõ kòp thôøi phaùt hieän vaø ngaên chaën. Chuùng toâi ñaõ boùp cheát töø trong tröùng. Ngöôøi ta choïn haén vì haén chaúng môû mieäng chöûi phim "Khi ñaøn seáu bay qua" vaø vaãn coi "Baøi ca ngöôøi lính" laø moät kieät taùc. Haén chaúng theå naøo khen ñöôïc caùch maïng vaên hoaù Trung Quoác. Toùm laïi haén khoâng noùi doái ñöôïc. Haén ngöôïng vôùi chính haén. Haén laïi coù nhöõng yeáu toá ñeå deã baát maõn. Haén maâu thuaãn vôùi bí thö chi boä. Haén khoâng muoán vaøo Ñaûng, haén troïn ñôøi laø moät nhaân só yeâu nöôùc vaø tieán boä. Haén khoâng gioáng moïi ngöôøò Haén laïi coøn noùi seõ beû buùt khoâng vieát nöõaï Baát maõn quaù roài coøn gì. Haén chôi bôøi vôùi moät soá ngöôøi ôû Haø Noäi, ngöôøi bò baét, ngöôøi ñang bò theo doõò Haén baáp beânh veà laäp tröôøng. Haén töï kieâu, töï ñaïò Haén maát caûnh giaùc vaø deã bò loâi cuoán. Sau naøy haén coøn ñöôïc bieát oâng bí thö thaønh uyû K raát gheùt haén. Vì oâng nghe tin laø haén khinh oâng, coi thöôøng oâng. (Khoâng bieát coù keû naøo ñaët ñieàu baûo raèng haén noùi oâng K moàm thoáò Ñieàu aáy ñeán tai oâng K. Thaät laø moät söï bòa chuyeän baån thæu, gieát ngöôøi). Thöïc ra haén chaúng coù khaùi nieäm gì veà oâng, ngoaøi söï coi oâng nhö moïi ngöôøi laõnh ñaïo khaùc cuûa ñòa phöông maø haén chaúng maûy may quan taâm...

 Haén thaáy phaûi traû lôøi oâng thanh tra moät caùch thaønh thaät nhaát:

 - Thöa oâng, toâi khoâng bieát vì sao
ï 
 Chöøng nhö hieåu raèng khoâng neân ñi quaù xa trong vieäc laøm haén hoaûng sôï (phaûi giöõ ñuùng veû caàn thieát cuûa moät cô quan tieáp daân - haén cuõng laø daân chöù), oâng caùn boä thanh tra quaàn aùo toài taøn, caåu thaû vaø chaéc laø raát ngheøo vaø raát lieâm khieát kia dòu gioïng, voã veà haén, ñoäng vieân haén veà nhaø, yeân taâm chôø ñôïi ". Chuùng toâi seõ laøm vieäc laïi vôùi nhöõng nôi höõu quan. Haõy tin töôûng ôû phaùp cheá xaõ hoäi chuû nghóaï Khoâng ñeå loït moät keû gian, khoâng baét nhaàm moät ngöôøi ngay".

 OÂng thanh tra laøm moät ñieäu boä nhö saép ñöùng leân. Haén bieát cuoäc tieáp haén ñaõ keát thuùc. Maëc duø oâng ñaõ gaäp soå, caøi buùt vaøo tuùi ngöïc, haén vaãn ngoài, laáy heát can ñaûm, lí nhí:

 - Xin loãi oâng, oâng cho toâi ñöôïc bieát teân oâng aï.

 Haén ñaõ duøng quaù nhieàu tieáng oâng trong moät caâu noùò Loái ñaët caâu aáy ñaõ thaønh taät trong nhöõng ngaøy bò tuø khi noùi vôùi coâng an vaø baây giôø vaãn ñöôïc duøng ñeå noùi vôùi caùc nhaø ñöông cuïc. Haén caàn bieát teân oâng ñeå nhöõng laàn keâu cöùu voâ taän trong töông lai haén coù theå noùi vôùi ngöôøi ta raèng haén ñaõ gaëp nhöõng ai, ôû ñaâuï Cho neân duø oâng coù cho laø xaác laùo haén vaãn cöù phaûi hoûò Hieåu ngay lyù do, ngöôøi aáy nghieâm maët, vaêng ra moät caùi teân nhö moät lôøi thaùch thöùc:

 - Vuõ Chí. Anh ghi ñò Vuõ Chí.