Trong tuø haén nghó tôùi caên buoàng ôû Ngaõ Baûy cuûa haén, nhö nghó tôùi moät toå aám ñaõ bò phaù tan vaø haén nghó tôùi caên nhaø laù, maûnh vöôøn cuûa boá meï nhö nghó tôùi moät thieân ñöôøng ñaõ maát.  Ñuùng laø haén coù caûm giaùc trôû laïi thieân ñöôøng, khi cuøng vôùi boá meï, anh em, vôï con böôùc qua caùi coång tre, ñi treân loái heïp vaøo saân. Moät beân laø caây chay ñaàu ngoõ xoøe boùng maùt. Moät beân laø caây böôûi ñoû vöôn caønh ra khoûi haøng raøo, queät laù vaøo tay haén. Caây coái nhaän ra haén. Moãi taác ñaát nhaän ra haén. Maûnh saân, caây böôûi traéng caïnh saân, caùi gieáng nöôùc, caây maéc cooïc. Hai caây cau laõo lang caïnh gieáng. Caây ñaøo ñaàu nhaø (thaát traûm thanh ñaøo), con choù vaøng giaø. Taát caû nhaän ra haén. Haén cuõng nhaän ra taát caû. 

 Haén ñaõ mô öôùc, khaùt voïng ñöôïc thaáy laïi, ñöôïc soáng giöõa maûnh vöôøn naøy, maùi nhaø naøy, vôùi boá meï, vôùi caùc anh chò, vôùi con choù vaøng giaø... Haén ñang ñi vaøo thieân ñöôøng, ñi vaøo mô öôùc, ñi vaøo khaùt voïng.

 Boá. Meï. Anh chò Chaân. Anh chò Vaên. Caùc chaùu ñeàu lôùn caû. Caû nhöõng ñöùa môùi xuaát hieän khi haén ñi tuø. Nhöõng thaøng Teùng, thaèng Ñöôøng con anh Vaên. (Anh Vaên lôùn hôn haén hai tuoåi, nhöng laáy vôï muoän. Ngoaøi ba möôi môùi xaây döïng gia ñình. Anh Vaên cöôùi vôï ñaàu naêm thì cuoái naêm haén bò baét).

 Haén laïi ñöôïc nghe tieáng noùi cuûa boá. Ñöôïc nhìn meï. Maùi toùc boá baïc traéng. Maùi toùc meï dôõ hôn. Boá meï giaø ñi nhieàu. Haén caûm thaáy mình laø ngöôøi coù loãi. Laø moät thaèng con gaây quaù nhieàu ñau khoå cho boá meï. Truùt quaù nhieàu gaùnh naëng leân boá meï.

 Haén ñaâm maát töï tin khi noùi chuyeän vôùi boá meï, anh chò. Ñaây laø laàn ñaàu tieân haén caûm thaáy maát töï tin, caùi caûm giaùc sau naøy seõ coøn trôû veà vôùi haén nhieàu laàn.

 Haén nghó chæ vì haén neân bao nhieâu ngöôøi khoå. Tieáng cuoác treân ñoài soûi Thaùi Nguyeân cuûa boá meï vang leân trong bao ñeâm xaø lim laïi roõ raøng beân tai haén. Nhöõng nhaùt cuoác toùe löûa "baét soûi ñaù thaønh saén" ñeå nuoâi haén ñi hoïc, hy voïng ôû haén, tin töôûng ôû haén. Ñaõ coù thôøi haén laø nieàm tin cuûa caû nhaø, laø ngoâi sao noåi nhaát trong boán anh em, ñem laïi cho boá meï nieàm kieâu haõnh. vì nhöõng baøi baùo cuûa haén. Vì nhöõng saùng taùc cuûa haén ñöôïc in nhieàu, ñöôïc phaùt ñoäng ñoïc trong caû nöôùc.

 - Theá sao khoâng cho chaùu naøo veà chôi? - oâng Chaân hoûi. Ngoïc thöa:

 - Daï. Caùc chaùu coøn maéc hoïc. Chuùng con laïi khoâng coù xe ñaïp.

 OÂng Chaân pha traø. Bieát haén thích uoáng ñaëc, oâng cho vaøo aám theâm moät ít traø nöõa. oâng vaø ba con trai ngoài treân saäp. Phaùi phuï nöõ xuoáng beáp saép böõa. Chæ coøn thieáu anh chò Thaân laø hoaøn toaøn ñoâng duû. 

 Ñoù laø toaøn boä höông vò gia ñình maø haén vaãn nhôù tôùi, vaãn khao khaùt. 

 Thòt gaø. Röôïu. Rau thôm nhieàu voâ keå. Böõa côm vui, nhöng khoâng ai nhaéc ñeán chuyeän haén ôû ñaâu veà. Vì coù luõ treû. Buoåi chieàu, anh Vaên, chò Thaûo veà cô quan ôû Haø Baéc. Anh Vaên laø kyõ sö thuûy lôïi ñang xaây döïng moät coâng trình lôùn ôû Haø Baéc. Nhaän ñieän cuûa anh Thaân baùo tin haén ñöôïc töï do, anh tranh thuû veà moät ngaøy gaëp haén. Coâng trình ñang ôû giai ñoaïn khoâng theå vaéng maët anh. Ngoïc cuõng moät mình ñaïp xe ra phoá. Khoâng theå ñeå luõ treû ôû ngoaøi aáy maø khoâng coù ngöôøi lôùn.

 Buoåi toái caû nhaø, nghóa laø oâng baø Chaân, anh chò Chaân vaø haén giaûi chieáu ôû heø ngoài noùi chuyeän. Baây giôø môùi laø nhöõng chuyeän veà haén. Veà nhöõng ngaøy haén ñi xa.

 Con Nguyeät vöøa ra haï caùi coång tre xuoáng vaø caøi choát, trôû vaøo ngoài hoïc baøi, thì coù tieáng goïi:

 - Môï Coån ôi

 Môï Coån laø tieáng goïi chò Chaân. Ñöùa con lôùn anh chò teân laø Coån, hieän ñang ñi laøm ôû moû. Noâng thoân coù caùch goïi nhö vaäy. Laáy teân con lôùn ñeå goïi boá meï. OÂng Chaân baø Chaân laø tieáng goïi boá meï haén. Baùc Coån, môï Coån, chuù thím Coån laø tieáng goïi anh chò Chaân.

 - Ai ñaáy nhæ?

 - Ra saân ñoäi nheù.

 - Coâ Xoan ñaáy phaûi khoâng?

 - Laøm gì ñôùi?

 - Chia chæ.

 - Cöù chia ñi. Tí nöõa coâ nhaän cho toâi, cho hai cuï vôùi nheù.

 - Môï ñem cho toâi caùi bìa theo doõi.

 Haén giaät mình. Sao nhaø mình laïi bò theo doõi nhæ. Chaéc laø vì mình ñi tuø. Thaät khoán khoå, nhuïc nhaõ. Chò Chaân tìm luïc vaø caàm ra coång moät maûnh giaáy bìa gì ñoù Haén hoûi, khi chò trôû veà:

 - Theo doõi gì hôû chò?

 - AØ. Theo doõi mua coâng ngheä phaåm.

 Haén nheï caû ngöôøi. Saân ñoäi saûn xuaát ôû saùt ngay luõy tre nhaø boá meï haén, beân kia con ñöôøng ñaát nhoû hoaém ñaày nhöõng loát chaân traâu. Suoát buoåi ngoài noùi chuyeän ôû hieân, haén nhìn thaáy aùnh ñeøn laäp loøe sau luõy tre thöa, tieáng ngöôøi cöôøi noùi, goïi nhau chaøo hoûi, baøn caõi, gaét goûng.

 - Moät traêm möôøi baûy suaát. Boán möôi cuoän taát caû. Hai nhaêm cuoän ñen, möôøi laêm cuoän traéng. 

 - Theá thì cöù boán ngöôøi moät cuoän. Boán boán möôøi saùu. Ñöôïc moät traêm möôøi saùu suaát. Thieán moät suaát.

 - Tính sau. 

 - Ai chòu caùi suaát thòeáu aáy. OÂng nheù!

 - Laïi coøn chæ ñen, chæ traéng. Ai laáy chæ traéng cho.

 - Moãi cuoän naøy bao nhieâu meùt nhæ?

 - Cöù ñoùng hai caùi coïc caùch nhau muôøi meùt. Moãi ñöôøng chæ laø möôøi meùt.

 - ôû döôùi Si thaät tieän. Nhaø naøo cuõng coù cau. Cöù maéc vaøo goác cau. Khoûi phaûi ñoùng coïc.

 - Chia chæ ñen tröôùc. Chia chæ traéng sau.

 - Giaù hai möôi cuoän chæ ñen, hai möôi cuoän chæ traéng thì coøn deã. Ñaèng naøy hai nhaêm cuoän chæ ñen, möôøi laêm cuoän chæ traéng.

 Anh Chaân chaâm moät ñieáu thuoác, baûo haén:

 - Chuù tuø sao khoå baèng toâi. Cho chaân vaøo cuøm. Loaïi cuøm goã lim to. Naèm leân baûy caây roùc. 

 Anh giaûi thích theâm:

 - Töùc laø giaùt giöôøng naèm. Ñaët ngay xuoáng ñaát. Chæ coù baûy caây roùc thoâi. Moãi thaèng moät leàu. Naèm beân naøy thaáy beân kia ñoài, oâng Söông keâu roáng nhö boø, goùc döôùi röøng, cuï Baûo bò ñaùnh keâu oai oaùi. Ñang hoïp chi boä, cöù thaáy hoï môøi töøng ngöôøi moät ra. Roài khoâng thaáy quay laïi nöõa. Chæ coøn ba ngöôøi thì hoï vaøo baûo: Ñoàng chí Nguyeãn Ngoïc Chaân. Ra gaëp caáp treân. Hoï daãn mình vaøo moät caùi hang. Vöøa böôùc vaøo ñaõ thaáy hai muõi suùng gí vaøo ngöïc: "Giô tay leân". Luùc baáy giôø toâi coøn nghó: Ñeå quay phim ñaây. Thì "boáp, boáp". Maáy quaû ñaám noå ñom ñoám maét. Hoäc maùu muõi ra. Troùi nghieán laïi ngay. Mình vaãn khoâng hieåu ra sao caû. Cöù theá laø ñi. Roài cuøm. Hoâm sau, oâng laõnh ñaïo ñeán gaëp: "Caùc anh phaûi khai heát. Ñaây laø thaønh khaån vôùi Ñaûng". Bieát caùi gì maø khai. Khoâng khai thì ñaùnh. Ñaùnh döõ. Ñaám. Ñaù. Cuøi tay ñaùnh vaøo ngöïc. Ñaù vaøo maïng môõ. Keâu vaùng caû röøng. Thaèng noï nghe tieáng thaúng kia keâu maø laïnh caû ngöôøi. Nghó saép ñeán löôït mình.

 Ngöøng moät laùt, anh tieáp:

 - Caùi luùc chuyeån tuø môùi sôï chöù. Moãi thaèng moät xieàng. Ñi ñeâm. Xieàng keâu loaûng xoaûng vang caû röøng. Nhö caû moät ñoaøn ngöïa ñang haønh quaân thôøi Traàn Quoác Toaûn. Möôøi taùm thaùng sau, Trung öông veà baûo: "Sai heát roài, caùc ñoàng chí ôi!". Taát caû chaïy ra vaën caây chuoái röøng non aên ñaõ. Chæ thöông oâng An töï töû. Cuï Baûo bò thuû tieâu. Cheát maát.

 Chò Chaân hoûi:

 - Nhöng sau naøy oâng coù gaëp laïi nhöõng thaèng noù ñaùnh oâng khoâng? 

 - Coù chöù. Noù baûo: "Anh thoâng caûm" - "Thoâng caûm caùi gì maø ñaùnh tao thöøa soáng thieáu cheát? " - "Em khoâng ñaùnh caùc anh, maø ñaùnh boïn giaùn ñieäp phaù hoaïi caùch maïng. Em khoâng ñaùnh vì tö thuø. Em ñaùnh vì caùch maïng. Ñaët ñòa vò anh, anh coù laøm theá khoâng? "

 Anh cöôøi: 

 - Noù noùi ñuùng. Noù laøm hoaøn toaøn vì ñoäng cô trong saùng. Vì caùch maïng caû thoâi. Anh Chaân bò möôøi taùm thaùng. Haén naêm möôi nhaêm thaùng. Boá thì chæ bò maáy thaùng trong caûi caùch ruoäng ñaát. Laâu roài, boá noùi: Noù troùi giaät caùnh khuyûu. Luùc baáy giôø laïi nghó: Mình vaãn noùi troùi giaät caùnh khuyûu. Thì ra troùi giaät caùnh khuyûu laø theá naøy ñaây. 

 Chín naùm taûn cö ôû Thaùi Nguyeân vöøa veà ñeán laøng laøm moät tuùp leàu treân neàn nhaø bò Taây ñoát töø naêm 1947, gaëp ngay caûi caùch ruoäng ñaát ñôït 5. OÂng Chaân bò baét. Baø Chaân lang thang, nguû ôû leàu chaên vòt giöõa ñoàng, bôùi troäm khoai lang aên. Anh Chaân ñaäp ñaù ôû coâng tröôøng ñöôøng saét. Anh Thaân khoâng daùm veà nhaø. Anh Vaên ñang hoïc ôû nöôùc ngoaøi. Coøn haén ôû baùo T veà Keû Saët vieát baøi ca ngôïi caûi caùch ruoäng ñaát ñôït 5, ñôït Ñieän Bieân Phuû choáng phong kieán. Khi coøn ôû Thaùi Nguyeân, oâng Chaân ñaõ bieát caûi caùch ruoäng ñaát. oâng khoâng bao giôø nghó raèng oâng laø ñòa chuû. Hôn nöõa nhaø oâng tham gia caùch maïng töø tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm. Suoát thôøi gian khaùng chieán, oâng ôû Thaùi Ngöyeân. Caùc con oâng tham gia khaùng chieán. Ta xem ra thôøi naøo cuõng vaäy thoâi, caùc anh aï. Quan beânh quan. Laø ngöôøi daân thôøi naøo cung khoå.  Chò Chaân cheùp mieäng:

 - Caùch maïng gì maø theá.

 Anh Chaân noåi caùu: 

 - Khoâng theå noùi theá ñöôïc. Caùch maïng khoâng chuû tröông nhö vaäy. Ñaáy laø sai laàm cuûa nhöõng caù nhaân. Sai laàm trong quaù trình thöïc hieän.

 - Sao khoâng kyû luaät. boû tuø nhöõng caù nhaân laøm sai aáy ñi?

 - Coù kyû luaät. Kieåm ñieåm ruùt kinh nghieäm chöû. Baø khoâng bieát thì thoâi. Kyû luaät roài laïi ñeà baït. Toâi coøn laï gì.

 - Vaán ñeà cô baûn laø xeùt caùi ñoäng cô cuûa ngöôøi ta. Ngöôøi ta phaïm sai laàm cuõng chæ vì muoán caùch maïng thaéng lôïi. Phaïm sai laàm vì caùch maïng laø chuyeän ñaùng ñöôïc tha thöù. Toâi ñaõ tha thöù cho boïn haønh haï toâi.

 Caâu chuyeän giöõa anh chò Chaân thöôøng laø nhö theá. Hai anh chò raát thöông quyù nhau. Anh bò Phaùp baét khi ñang laø huyeän uûy vieân, tröôûng ban quaân söï huyeän. Coù tin ñoàn anh ñaõ bò chuùng baén, cho vaøo bao neùm xuoáng soâng Caàu. Chò Chaân gieát gaø ñem xuoáng ñình Ñoång Lyù cuùng, roài ñi xem chaân gioø. Ngöôøi xem baûo: "Chaân gioø toát laém. Nguôøi naøy khoâng theå cheát ñöôïc". Chuùng giam anh ôû caêng Maùy Chai. Anh theo ñôøng coáng nhaø xí chui ra, bôi qua soâng Ñaèng. Luùc aáy nöôùc ñang leân to. Anh bôi ñeán kieät söùc maø vaãn thaáy nöôùc meânh moâng. Anh goïi toå tieân vaø buoâng ngöôøi ñeå cheát thì chaân chaïm baõi sa boài. Veà ñöôïc ít laâu, anh bò ta baét cuøng vôùi gaàn traêm ngöôøi nöõa. Chò Chaân laïi lo tieáp teá cho choàng. Laàn naøy khuûng khieáp hôn.

 Laø moät ngöôøi saùt vôùi thöïc teá, chò luoân ñöa ra nhöõng daãn chöùng vaø nhaän xeùt khaùc suy nghó cuûa anh. Nhö vaán ñeà vaøo hôïp taùc xaõ, chò khoâng vaøo. Anh quaùt: Khoâng vaøo ñeå ngöôøi ta boâi gio traùt traáu vaøo maët toâi aø? Khoâng vaøo thì ly dò! 

- Khoâng vaøo, laøm sao tieán leân chuû nghóa xaõ hoäi. Cöù ñònh con traâu ñi tröôùc caùi caøy ñi sau ñeán bao giôø? 

 Chò vaøo hôïp taùc xaõ. Chò ñi nhaän thoùc chia cuûa ñoäi. Hoï ñöôïc nhaän tröôùc. Chò vaø moät soá ít ngöôøi nöõa cöù chôø. Ñeán möôøi moät giôø ñeâm. Heát thoùc. Chò quaåy quanh gaùnh khoâng veà nhaø. Ba laàn lieàn nhö vaäy. Chuû nhaät anh ôû nôi coâng taùc veà. Chò keå laïi chuyeän aáy vaø caèn nhaèn vôùi anh. Theá laø anh laïi gaét um leân: "Hôïp taùc xaõ laø con ñöôøng taát yeáu"... 

 Haén bieát cuoäc tranh caõi toái nay giöõa hai anh chò laø vì haén. Haén thaáy anh coù lyù. Chò cuõng coù lyù. Haõy ñöùng veà phía nhöõng ngöôøi  gaây ra sai laàm maø xem xeùt. Vaán ñeà seõ ñöôïc saùng toû. Tröø moät soá nhöõng tröôøng hôïp loàng caù nhaân vaøo ñoù, ngöôøi maéc sai laàm phaàn lôùn ñeàu coù ñoäng cô trong saùmg. Vì caùch maïng hoï laøm. Duø coù theâ thaûm: Cheát ngöôøi, oan khuaát... Caùch maïng laø thieâng lieâng, laø keát quaû xöông maùu cuûa bao theá heä. Khoâng theå buoâng lôi caûnh giaùc. Neáu coù hôi quaù ñi moät tyù vôùi nhaân daân cuõng laø vì quyeàn lôïi, vì haïnh phuùc cuûa nhaân daân.

 Nhöng chò cuõng coù lyù. Cöù nhìn vaøo thöïc teá nhö chò nhìn, nhöõng caùi ñoù gaây ra bao toån thaát cho caùch maïng, cho nhaân daân. Hôïp taùc xaõ laøm sao vöõng maïnh ñöôïc khi caû moät saân thoùc moà hoâi nöôùc maét aáy laïi trao cho ba ngöôøi: ñoäi tröôûng, ñoäi phoù, thö kyù ñoäi quaûn lyù. Bieát bao nhieâu gaùnh thoùc chaïy ngoan ngoeøo, laét leùo veà nhaø hoï. Bieát bao nhieâu xaõ vieân phaûi ngoài chôø phaùt chaån ñeán gaàn nöûa ñeâm ñeå nhaän ñöôïc moät caân traû lôøi: "Heát thoùc" vaø quaåy quanh gaùnh veà khoâng? Coøn nhö caùi vuï nhìn caùc ñoàng chí thaønh giaùn ñieäp maø anh Chaân bò baét ñaáy, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò cheát nhö oâng An, cuï Baûo thì noùi laøm sao? 

 Chò Chaân laïi thôû daøi:

 - Nhaø mình ñi theo caùch maïng töø thôøi boùng toái. OÂng ñi ñeä töù chieán khu Ñoâng Trieàu. Nhaø coù hai cuï, boán oâng con giai ñeàu ñi theo caùch maïng. Ba ngöôøi bò caùch maïng baét.

 Anh Chaân cöôøi voâ tö nhaát ñôøi: 

 - öø nhæ? Khoâng tính caùc baø con daâu thì tyû leä bò baét nhaø naøy laø naêm möôi phaàn traêm cô ñaáy. Nhöng ñaõ baûo ñaáy laø sai laàm. Coù laøm coù sai. Sai thì söûa. Cuï khoâng ñöôïc söûa sai aø? Toâi khoâng ñöôïc söûa sai aø? 

 - Coøn chuù Tuaán?

 - Chuù Tuaán roài cuõng ñöôïc söûa.

 Haén cuõng tin nhö anh Chaân. Haén nghó: Khaùch quan maø noùi, oâng Traàn baét haén coù theå laø ñeå laäp thaønh tích, höôûng öùng phong traøo. Nhöng cuõng coù theå do oâng Traàn nhìn haén qua laêng kính trung gian. Neáu vaäy phaûi laøm cho oâng Traàn hieåu. Gaëp ñöôïc oâng Traàn laø vieäc khoù. Nhöng phaûi gaëp baèng ñöôïc. Kyø naøy ra phaûi laøm ñôn göûi töøng vò laõnh ñaïo thaønh phoá. Taát nhieân laø coù chuû tòch, bí thö thaønh uûy. Moät caù nhaân coù theå coù nhöõng ñieàu naøy noï vôùi mình. Nhöng moät taäp theå thì khoâng. Nhaát laø moät taäp theå thöôøng vuï Thaønh uûy, Moät taäp theå nhöõng ngöôøi coù thaønh tích, coù quaù trình coáng hieán, ñaïo ñöùc caùch maïng, luoân taäp hôïp moïi ngöôøi baøng taùc phong neâu göông. Cheá ñoä ta laø cheá ñoä coâng baèng. Chaân lyù seõ ñöôïc saùng toû. OÂng Chaân baûo: 

 - Nhöõng chuyeän caùc anh chò noùi chæ noùi trong nhaø thoâi. Noùi ra ngoaøi khoâng coù lôïi, nhaát laø nhaø mình baây giôø. Boá Tuaán laïi caøng phaûi giöõ gìn moàm mieäng. Caàn noùi, noùi coù nôi coù choán. Bao giôø cuõng theá. Beänh töø moàm vaøo. Hoïa töø mieäng ra. Thôøi naøo thì thôøi, ngu si höôûng thaùi bình, caùc anh chò aï

 Roài oâng tieáp:

 - Baây giôø boá Tuaán veà laø möøng roài. Lo quaù. Chæ sôï boá con, meï con khoâng ñöôïc gaëp nhau nöõa. Boá meï giaø nhö ngoïn ñeøn tröôùc gioù, nhö quaû chín treân caønh. Cuõng may giôøi coøn ñeå cho maïnh khoûe. Coøn ngöôøi, theá laø toát roài. Ngöôøi ta ñi chieán ñaáu naêm baûy naêm, khoâng tin töùc gì thì sao

 Chò Chaân hoûi:

 - Theá sao chuù laïi khoâng coù teân trong danh saùch ôû 75?

 Haén ngôù ra: 

 - Sao cô haû chò?

 - Chuù bò baét ñöôïc ít laâu. chuù Thaân xin Sôû Coâng an giaáy giôùi thieäu ñeán 75 ñeå thaêm vaø tieáp teá cho chuù. Hoï cho giaáy. Toâi vôùi con Thöông sang phoá, tìm ñeùn traïi giam vaøo gaëp tay coâng an aáy, noù cuõng toát laém. Noù keùo gheá môùi ngoåi caån thaän. Noù tra soå. Khoâng coù teân chuù. Tra ñi tra laïi. Khoâng coù Nguyeãn Vaên Tuaán nhaø baùo naøo giam ôû ñaáy.

 - Coù leõ em ôû beân 76.

 - 76 thì cuõng coù teân chöù. Ñaèng naøy noù tra heát taäp naøy ñeán taäp khaùc ñeàu khoâng coù. Toâi baûo con Thöông: "Baùc chaùu mình veà thoâi, con aï".

 Anh Chaân caû quyeát:

 - Chuû tröông noù khoâng cho gaëp thì noù laøm ra nhö theá. Noù caáp giaáy, nhöng noù laïi goïi ñieän xuoáng traïi giam noùi: Chuùng toâi caáp giaáy, nhöng anh khoâng ñöôïc cho gaëp. Noù ñang muoán ñeø beïp tö töôûng mình maø laïi. Tuø chính trò, töôûng chôi aø!

 Phaûi roài. Coù leõ laø nhö vaäy. Sau ñoù chính oâng Lan baûo haén: Con anh ra thaêm anh, hình nhö laø con beù thöù hai. Nhöng chuùng toâi baûo chaùu haõy veà, laàn sau ñeán gaëp boá. OÂng Lan ñaõ ñaït muïc ñích khi thoâng baùo cho haén tin aáy: Laøm haén ñau ñôùn. Haén ñaõ ghi vaøo moät trang trong taäp Anna: "Bieát con Thöông ra tìm boá, nhöng khoâng gaëp. Con".

 Haén nghó ñeán con Thöông naêm ñoù leân taùm tuoåi, ngoài nem neùp beân caïnh baùc trong traïi giam tìm boá, roài luûi thuûi ra veà, khoâng ñöôïc gaëp! aán töôïng aáy seõ toàn taïi suoát ñôøi noù nhö thaèng Hieäp seõ toàn taïi suoát ñôøi aán töôïng ñöôïc xuoáng ao baét caù ngaøy Teát naêm naøo. 

 Baø Chaân cuõng nhôù ñeán hoài con mình môùi bò baét:

 - Ñang haùi laù cheø thì coù tieáng xe oâ-toâ. Maáy ñöùa nhaø naøy keâu leân: "Boá, Boá veà". Thaèng Hieäp, con Thöông, con Nguyeät ra coång ñoùn môùi khoå chöù. Roài hoûi: "Boá chaùu veà khoâng, chuù?"

 OÂng Chaân noùi tieáp: 

 - Ñeán toâi cuõng coøn töôûng laø baïn cuûa boá Tuaán. Hai ngöôøi vaøo. Toâi baûo: Em noù coù veà khoâng anh. Maõi sau môùi bieát hoï ñaõ baét con mình. Hoï veà khaùm nhaø.

 - Coù phaûi moät ngöôøi maët daøi daøi?

 - Ñuùng, ta coøn nhôù moâi moûng dính. "Lan maët ngöïa". 

- Haén nghó. - Hoï noùi: "Thöa cuï, anh Tuaán coù nhieàu bieåu hieän choáng ñoái caùch maïng. Chuùng toâi ñaõ baét giöõ". Nghe ruïng rôøi caû chaân tay. Khoâng coøn hieåu ra sao nöõa. Sôï quaù. Hoài caûi caùch cuõng khoâng sôï baèng. Noù laïi baûo: "Gia ñình ta laø gia ñình caùch maïng. Ñeå xaûy ra vieäc naøy thaät ñaùng tieác. Nhöng caùch maïng khoâng theå nöông nheï vôùi nhöõng phaàn töû choáng ñoái. Anh Tuaán khai coù ñeå moät soá baûn thaûo, taøi lieäu ôû nhaø. Chuùng toâi yeâu caàu cuï trao cho cô quan an ninh". 

  - Hoâm aáy laø thöù maáy, hôû thaày?

 - Buoåi chieàu hoâm anh bò baét.

- Thöø saùu.

 - Ñuùng. Nghe tieáng oâ-toâ, ta cöù nghó: Sao boá Tuaán veà sôùm theá.

 Coøn hai hoâm nöõa môùi chuû nhaät cô maø. Hoï coøn baûo: "Cuï cöù yeân taâm. Chuùng toâi baét anh Tuaán khoâng ngoaøi muïc ñích giuùp ñôõ anh Tuaán tieán boä". Thoâi, baây giôø söï vieäc ñaõ xaûy ra. Boá Tuaán ñaõ veà. Laïi tính keá laøm aên. Töông lai coøn daøi. Ta nghó khoå nhaát laø meï Ngoïc. 

 - Khoå!

 Anh Chaân cheùp mieäng xaùc nhaän:

 - Khoå nhaát thím aáy ñaáy.

 - Boá meï thaáy con caùi theá maø khoâng laøm sao ñöôïc. Chæ bieát caàu mong toå tieân phuø hoä cho tai qua naïn khoûi, gia ñình ñoaøn tuï, theá thoâi.

 Haén im laëng. Vôï haén khoå. Haén bieát. Vaø haén bieát sau vôï haén laø boá meï. Lo laøng cho haén. Thöông haén.

 Xoùt xa cho haén, cho vôï con haén.

 Boán ñöùa con haén coù ñöùa naøo khoâng qua tay oâng baø nuoâi, ñöôïc oâng baø chaêm baüm, yeâu chieàu, naâng niu. Ñöùa thì cai söõa göûi veà oâng baø. Ñöùa sô taùn choáng Myõ thôøi Jhonson. Ñöa thôøi Nixon. Coù luùc caû ba ñöùa vaø roài caû boán ñöùa. Coù ñöùa naøo khoâng ñöôïc oâng daïy nhöõng chöõ caùi ñaàu tieân, daïy heát vôõ loøng.

 Coâng ôn cha meï nhö nuùi Thaùi Sôn, haén laáy gì ñeàn ñaùp ñöôïc. Bình thöôøng ñaõ khoù roài. Giôø ñaây laïi tuït xuoáng ñaùy nhö haén.  Haén muoán noùi moät caâu gì vôùi boá meï, nhöng löôõi cöù cöùng laïi.  Ñaùm chia chæ ngoaøi saân ñoäi ñaõ van vaõn. Nhöõng ñoám löûa laäp loeø taûn vaøo caùc ngoõ. Coù tieáng goïi:

 - Môï Coån ôi!

 Chò Chaân ra môû coång. Moät phuï nöõ ngoaøi naêm möôi gaày saét laïi ñi vaøo:

 - OÂng! Baø Caäu Coån! Ai theá naøy nhæ? Caäu Vaên ñaáy aø.

 - Khoâng phaûi. Tuaán ñaáy

 - Caäu Tuaán ñaáy hôû? Veà bao giôø ñaáy?

 Haén chaøo ngöôøi ñaøn baø, nghó: Khoâng bieát coâ Xoan noùi "veà"! laø yù nghóa gì? Veà queâ bao giôø ñaáy, hay ra tuø bao giôø ñaáy?  Coâ Xoan chìa ra gaàn chuïc cuoän chl, vöøa ñen vöøa traéng:

 - Chia xong, thieáu maáy ñöôøng. Laïi ñoùng coïc laïi. Chia laàn thöù hai, thöøa ra ba cuoän. Laïi phaûi chia theâm. Ñeán khoå. Coù tyù chæ maø heát ñeâm. Môï Coån cho toâi ñoåi cuoän chæ traéng laáy suaát chæ ñen nheù. Nhaø môï, caùc caäu aáy vôùi caùc chaùu vaän quaàn aùo traéng. Nhaø toâi toaøn quaàn aùo naâu, quaàn aùo ñen thoâi. Moãi cuoän möôøi moät meùt ñaây. aø, maø ñen möôøi moät meùt. Coøn traéng gaàn baûy meùt.

 Anh Chaân gaït ñi:

 Thoâi, bieáu coâ caû. Thaät ñaáy. Toâi ñi cöûa haøng naøo maø khoâng mua ñöôïc moät hai cuoän.

 Coâ Xoan bò baát ngôø tröôùc moùn quaø taëng giaù trò aáy:

 - Ai laïi theá. Ai coù tieâu chuaån cuûa ngöôøi aáy chöù. Ñoäi laïi tröø coâng ñieåm cuûa môï roài.

 Anh Chaân phaûi noùi maõi, coâ Xoan môùi tin raøng coâ laø chuû maáy cuoän chæ aáy maø khoâng phaûi boû ra coâng ñieårn. Coâ cöù ngôù ngöôøi: 

- Theá caäu môï laáy gì maø khaâu? Nhaø toâi ñöôïc theá naøy thì soäp quaù. Khaâu ñöôïc ñeán cuoái naêm. Chuùng noù maëc quaàn aùo haïi laém. Hoâm nay vaù mai ñaõ raùch roài. Mí baûo cöù chaïy chæ vaù quaàn aùo cho chuùng maøy cuõng cheát maát thoâi. aø maø noùi khaâu môùi nhôù ra. Ba ngöôøi hai caùi kim. Nhaø cuï hai ngöôøi, hôn moät caùi. Nhaø môï boán ngöôøi hôn hai caùi. Hai nhaø laø boán caùi ñaáy.

 Chò Chaân nhaän boán caùi kim cho hai nhaø cuøng caùi bìa theo doõi (caùi bìa theo doõi laøm haén heát hoàn). Chò maùch coâ Xoan caùch nhnoäm chæ traéng: Vuoát vaøo laù giaàu khoâng. Roài ñem nhaán buøn. Ñen laém.