Buoåi toái.

Haén ôû nhaø haén buoåi toái

 Bao nhieâu ngöôøi tuø ñaõ mong öôùc ñöôïc ôû nhaø mình buoåi toái.  Haén töï loaïi haén ra ñeå töôûng töôïng ñöôïc moät buoåi toái bình thöôøng cuûa vôï con haén, khi haén coøn ôû Hintôn.

 Thaèng Hieäp, caùi Thöông hoïc baøi. Beù Döông baét meï keå chuyeän coå tích. Caên buoàng eâm aû. Ngoïn ñieän saùng. Böùc tranh Hemingway to treo treân töôøng cuûa hoïa só Theá Huøng veõ taëng khoûng coøn nöõa. Khoâng, khoâng theå naøo loaïi ñöôïc haén ra khoûi gia ñình haén. Bôûi vì haén ñaõ coù maët ôû nhaø. Duø haén khoâng noùi moät caâu. Duø haén naèm ôû phía ngoaøi chieác giöôøng ba xaø. Vôï haén naèm trong. Beù Döông naèm giöûa. Beù oâm laáy meï, nhöng thænh thoaûng laïi quay sang phía haén, sôø leân maït haén. Haén caàm baøn tay xinh xaén, beù boûng xoa xoa leân maët mình. Beù Döông cöôøi. Beù baûo meï:

 - Khoâng. öù. Con nghe chuyeän "Ba gioït maùu ñaøo" cô.

 Ngoïc nhoûm leân nhìn hai boá con. Naøng cöôøi:

 - Ngaøy xöa aáy maø. Coù hai meï con aáy maø.

 Ñoù laø caùch keå chuyeän cuûa naøng. Moãi caân laïi theâm hai tieáng "aâyù maø". Naøng ñaõ hoïc caùch keå chuyeän cuûa beù Döông khi beù keå laïi chuyeän cho meï, cho anh Hieäp. eøhò Thöông nghe.

 Haén nhìn hai ñöùa con lôùn. Chao! Chuùng lôùn quaù roài. Haén nhaåm tính: Thaèng Hieäp möôøi boán. Con Thöông möôøi hai. Toùc thaèng Hieäp daøy quaù. Caû toùc con Thöông nöõa. Gioáng heät toùc haén. Khi haén chöa ñi tuø toùc chuùng moûng vaø meàm nhö tô. Haén nhìn caùi löng thaèng Hieäp quay laïi phía haén. 

 Haén nhôù ñeán giaác mô cuûa haén khi coøn trong xaø lim, thaèng Hieäp bò haén ñaùnh tuùi buïi, gaøo khoùc treân ñaàm nöôùc. Noù khaùc haún vôùi nhöõng gì mình vaãn töôûng töôïng veà noù. Noù khaùc haún hoâm mình mô gaëp noù, ñaùnh noù. Vaø noù khoâng hay bieát tyù gì veà chuyeän mình ñaõ ñaùnh noù, mình ñaõ ñau khoå, ñaõ aân haän nhö theá naøo. Noù lôùn quaù roài. Noù ñang luùi huùi keû moät hình gì ñaáy. Noù hoïc raát taäp trung tö töôûng. Ngoïc baûo: Noù hoïc raát gioûi. Thi hoïc sinh gioûi thaønh phoá. Haén töï haøo veà ñieàu ñoù. Haén nghó: ít nhaát thaèng beù cuõng mang gien cuûa haén. Ngaøy tröôùc haén cuõng hoïc raát gioûi. Haén boãng nghó ñeán caùi Teát töï do cuoái cuøng caùch ñaây naêm naêm. Vôï choàng haén, luõ con anh Chaân thay nhau taùt caùi ao giöõa vöôøn. Ao nhoû, nhöng nhieàu caù. Toaøn caù thaû. Boá meï haén thaû ñuû loaïi: roâ phi, troâi, cheùp... 

 Khi ao caïn: maëc duø trôøi Teùt, haén vaãn cho thaèng Hieäp loäi buøn baét caù. Ngoïc caøn nhaèn:

 - Noù vieâm hoïng maát thoâi. Anh ñeán laø chieàu con. 

 Thaèng Hieäp maëc quaàn ñuøi (daïo aáy ñaõ bieát xaáu hoå) da hoàng leân vì reùt, böôùc xuoáng caàn röûa, roùn reùn loäi xuoáng buøn. Vaø noù chaïy. Noù chaïy ra choã con caù cheùp ñang phi trong moät laïch nöôùc nhoû chaïy doïc ao tôùi nong . Noù ngaõ soaøi treân buøn, nhöng khoâng voà ñöôïc con caù cheùp.

 Caû nhaø ñöùng treân bôø nhìn thaèng beù cöôøi aàm ó. 

 Ngoïc theùt:

 - Caån thaän khoâng caù noù ñaùnh vaøo tay ñaáy. 

 Noù ñaõ baét ñöôïc con caù ñaàu tieân: Moät con troâi non nöûa caân, naèm trô treân buøn. Con caù quaãy, buøn baén ñaày maët, cu caäu thích chí quaúng con caù vaøo giaønh vaø loäi ñi baét con khaùc.

 Chò Chaân ñang ôû döôùi loøng ao theùt leân:

 - Hieäp ôi! Loäi vöøa vöøa thoâi, ñeå baùc doàn teùp laïi ñaõ. Teùp laém laém.

 Hai tay chò gôït gôït buøn hoa, doàn veà phía laïch nöôùc nhoû giöõa ao ñeå teùp xuoâi veà nong, ôû ñoù chò ñaõ chaén moät caùi roå. ôû ñoù teùp nhaûy lao xao.

 Chôø thaèng Hieäp baét ñöôïc vaøi con caù, haén goïi con leân. Saün nöôùc noùng treân beáp loø, hai vôï choàng taém goäi cho thaèng beù. Chæ moät loaùng sau, cu caäu ñaõ ñöôïc maëc quaàn aùo aám vaø haén ñaõ baét gaëp maáy laàn cu caäu ngoài ôû giöõa, hai con em gaùi hai beân, haù hoác moàm nghe anh keå chuyeän con caù cheùp coá giaõy...

 Haén bieát haén ñaõ ñaït ñöôïc yù ñònh: Ngaøy hoâm nay seõ in ñaäm trong trí nhôù thaèng Hieäp. Kyû nieäm tuoåi thô cuûa noù seõ phong phuù hôn. Taâm hoàn noù seõ phong phuù hôn.

 Nhìn ñöùa con ñaõ thaønh moät thieáu nieân say söa hoïc, ñaàu toùc buø xuø cuùi xuoáng quyeån vôû, haén hieåu raèng con haén ñaõ thoaùt khoûi taàm tay cuûa haén roài. Suoát thôøi gian noù lôùn leân aáy, haén khoâng coù ôû beân. Haén coøn ñang ôû theá giôùi beân kia. Thì con haén cöù lôùn leân duø khoâng coù haén ôû beân... 

 Haén thôû daøi, nhìn sang caùi Thöông. Haén muoán ñöôïc beá boång con beù leân, ñaët noù naèm saáp treân ngöïc. Nghe tieáng con beù thoû theû næ non: 

 - Con vôùi boá laø ñoâi baïn tí teo. Nhæ! Boá nhæ!

 Hay:

 - Con vôùi boá keå chuyeän ñi. Keå chuyeän chung nhau cô.

 - Vaâng! Cuõng ñöôïc! 

 Theá laø: Haén: Ngaøy xöa

 Con Thöông: Coù hai baø chaùu.

 Haén: ôû treân nuùi.

 Con Thöông: Moät hoâm baø oám.

 Haén: Em beù quaøng khaên ñoû.

 Con Thöông: Ñi mua cho baø chieâc baùnh a-toâ.

 Ñoù laø truyeän coå Grim, nhöng haén bòa theâm. Coù caùi chi tieát baùnh ga-toâ chæ vì con beù goïi baùnh ga-toâ laø baùnh a-toâ. Haén cuõng noùi baùnh a-toâ nhö con gaùi.

 Daïo chieán tranh baén phaù, thænh thoaûng haén laïi ñoùn con Thöông ra ôû vôùi haén. Ñoù laø nhöõng khoaûng thôøi gian ngöøng baén ngaén nguûi, hoaëc laø khi Myõ tuyeân boá xuoáng thang, chæ haïn cheá khu vöïc baén phaù ôû khu 4. Hai boá con ñi ñaâu cuõng coù nhau. Baùo moät suaát côm taäp theå, aên chung, luoäc myø hoøa nöôùc maém. Ñi uoáng caø-pheâ ñaù. Con Thöông uoáng loaõng thoâi. Vaø ngoït. Xin theâm thìa ñöôøng nheù. Vaâng. Coù ñaây. Theâm thìa ñöôøng cho con gaùi. Baø chuû quaùn caø-pheâ quen coøn noùi theâm: "Maét hai boá con oâng gioáng nhau quaù. Coù ñuoâi nhö ñuoâi löôn aáy".

 Con Thöông gioáng haén. Gioáng nhöõng neùt ñeïp cuûa haén. Nhaát laø caëp maét. Nhöõng neùt xaáu, thoâ cuûa haén khoâng coù treân neùt maët con Thöông. Thaønh ra con beù nom coù chieàu saâu, sau naøy lôùn leân caùc coâ cöù khen laø coù neùt. Nhöõng toái buoàn, haén naèm xuoáng cho con Thöông taåm quaát. Con beù ngoài treân löng boá, ñaám, baùm, coø moå, kieán boø. Haén coù maùu buoàn. Haén cöôøi rinh rích. Con Thöông thích chí caøng kieán boø theâm. Vaø noù nhoå löng. Haén bí maät beû ñoái ngoùn tay keâu ñaùnh "coáp" ñuùmg luùc con beù keùo löng haén.  Ñöùa con gaùi thích thuù reo leân:

 - Keâu nhæ! Boá nhæ!

 Haén thôû daøi ñau ñôùn. Nhöõng naêm thaùng töôi ñeïp nhaát cuûa haén khoâng coøn nöõa, ñaõ bò gieát cheát roài. Haén muoán ñaùnh ñoåi taát caû ñeå laïi coù con Thöông beù boûng naèm saáp treân ngöôøi haén, oâm laáy haén, keå chuyeän chieác baùnh a-toâ.

 Haén muoán laïi ñöôïc giaët quaàn aùo cho noù, moùc töø caùi tuùi aùo hoa beù tí xíu cuûa noù, laáy ra nhöõng sôïi len vuïn nhieàu maøu, nhöõng maûnh giaáy gaáp vuoâng vaùn, nhöõng maåu laù khoâ, nhöõng maûnh vaûi coûn con. Haén ñaët nhöõng thöù öôùt ñaãm nöôùc aáy leân maët beå, nhìn ngaém, cöôøi moät mình. oâi Con toâi. Nhöõng thieân thaàn. Theá giôùi cuûa con kyø dieäu bieát bao, thaàn tieân bieát bao. Khoâng moät ngöôøi lôùn naøo coù theå xaâm phaïm tôùi. 

 Nhöõng maûnh vuïn cuûa laù, cuûa giaáy, cuûa vaûi khoâng hoàn tröôùc maët haén seõ coù cuoäc ñôøi, coù troø chuyeän, coù yeâu gheùt, giaän hôøn khi baøn tay xinh xinh cuûa con haén chaïm tôùi. Haén nhìn nghieâng con gaùi. Noù ngoài ôû ñaàu baøn, nhöôøng phaàn giöõa baøn cho anh. Ngoïc baûo haén: Con Thöông raát ngoan. Troâng em, ñi chôï, röûa baùt, xeáp haøng maäu dòch mua thöïc phaåm... 

 Con Thöông chòu thöông chòu khoù, nhöôøng nhòn, quaùn xuyeán moïi vieäc, giuùp ñôõ meï khi haén vaéng nhaø. Haén muoán goïi con Thöông ra giöôøng, caàm tay noù, vuoát ñoâi vai non nôùt cuûa noù ñaõ sôùm phaûi gaùnh chòu.

 Vaø haén hieåu raèng khoâng theå naøo coù ñöôïc quaõng ñôøi tröôùc nöõa roài. 

 Haén khaúng ñònh ñöôïc baèng thöïc teá maát maøt maø haén nghó ñeán trong tuø. Nhöõng maát maùt ñoái vôùi ngöôøi ngoaøi laø khoâng ñaùng keå, thaäm chí khoù hieåu hoaëc raát bình thöôøng, nhöng vôùi haén laø noãi ñau khoâng theå naøo haøn gaén ñöôïc. Ñoù laø ñieàu haén ñaõ noùi ôû nhaø boá meï Phöông: Kinh nhaát laø caùc con mình cöù lôùn leân, cöù khaùc ñi trong khi mình khoâng ôû beân caïnh chuùng. Coù tieáng "tuùt! , "tuùt" töø chieác loa coâng coäng ngoaøi Ngaõ Baûy voïng vaøo caét ngang doøng suy nghó cuûa haén, keùo haén tôùi moät theá giôùi khaùc. Ñaõ chín giôø. Haén nghó tôùi trong aáy. Trong aáy baây giôø laø giôø maéc maøn ñi nguû. Haén trôû veà trong aáy. Haén trôû veà nhöõng loøng chaûo giöõa röøng xa xoâi, toái taêm, heo huùt. Boán toái tröôùc haén coøn ôû ñaáy. Beân caïnh laø giaø Ñoâ. Giaø Ñoâ naèm, coøm coõi. choøm raâu baïc chóa leân ñình maøn. Ai naèm vaøo choã haén caïnh giaø. Haún giaø ñang nghó ñeán haén ñaõ ñöôïc töï do, ñaõ veà vôùi gia ñình. Löôïng, Caân, Vooøng Kyû Mình vaø caùc anh em trong toaùn haún cuõng ñang nghó veà haén. Hoï nghó veà haén laø hoï nghó veà hoï, veà soá phaän cuûa hoï. Hoï mong ñôïi coù moät ngaøy nhö haén.

 Giang thì chöa bieát haén ñöôïc tha. Luùc naøy Giang coù theå khoâng nghó veà haén. Vì Giang coøn ôû laïi traïi Q.N. Haén xa Giang ñeán nay ñaõ gaàn moät naêm. töø hoâm tuø soá leû chuyeån ñi.

 Hoâm aáy traïi nhö moät ñaøn ong vôõ toå. Vôõ toå nhöng hoaøn toaøn im laëng. Im laëng hôn baát kyø moät saùng naøo khaùc. Caùc buoàng giam caùnh taäp trung hình söï, caùnh tuø aùn cöûa ñoùng im æm. Chæ coù nhöõng buoàng giam anh em taäp trung chính trò ñöôïc môû. Moïi ngöôøi xeáp haøng ñoâi ñònh böôùc ra, nhöng oâng quaûn giaùo ñöùng chaén ôû phía ngoaøi ra hieäu ñöng laïi. Koâng chæ moät oâng Quaân, maø nhöõng ba oâng quaûn giaùo. Caû oâng Laâm, chaùnh giaùm thò. Caùc oâng quaûn giaùo tra danh saùch, goïi teân töøng ngöôøi. Mang heát noäi vuï ra. Ngô ngaùc. Khoâng phaûi tha roài. Tha sao laïi ñoâng theá naøy? Ñi! Ñi ñaâu? Vì sao phaûi ñi? Vì sao laïi doàn ñi ñoâng theá Vaø vì sao vaãn coøn moät soá khaù ñoâng soá leû ôû laïi? Cöûa laïi ñoùng. Laïi khoùa. Laïi nhoát. Ngöôøi ôû ngoaøi, ngöôøi beân trong nhìn nhau qua song cöûa. Vaø vaãn im laëng. Im laëng ñaùnh raêng, röûaâ maët. Im laëng ñaët baùt xuoáng ñaát chia myø beân ñoáng noäi vuï ngoån ngang. Im laëng aên muoâi myø muoái.

 aên xong, röûa baùt xong maø caùc cöûa buoàng vaãn ñoùng im æm. Anh em ôû laïi bu vaøo caùc cöûa soå saøn treân, saøn döôùi nhìn ra nhö nhöõng ñaùm ong bu vaøo loã hoång. Haén nhìn sang buoàng giam toaùn moäc tìm Giang. Kia roài Giang Caëp maét saéc vaø ñoâi moâi moûng cuûa Giang nhìn haén. Khi haén oâm hoøm, khoaùc chaên, xaùch tuùi (giaø Ñoâ ñaõ mang cho haén raát nhieàu thöù roài ñaáy) xeáp haøng ra coång, nghe nhö coù tieáng Giang goïi haén. Haén gaät ñaàu chaøo Giang. Nhöõng caëp maét goïi nhau trong im laëng. Ngöôøi ñi cuõng nhö ngöôøi ôû laïi, lo laéng, boàn choàn, heùo naãu. 

 Haén böôùc xuoáng baäc caáp, qua coång. Haén ñi haøng ñoâi beân caïnh giaø Ñoâ. Tröôùc maët haén laø moät ñoâi khaùc: Leâ Baù Di vaø Döï, hai oâ soá tuø ñoû in treân hai löng aùo guø guø baïc traéng. Ñi ñaâu? Tuø bao nhieâu naêm roài vaãn coøn phaûi ñi. Vaäy ñeán bao giôø môùi ñöôïc veà? Maùy bay Myõ coøn baén phaù. Tình hình xaõ hoäi bieát bao giôø oån ñònh. Haún coøn raát gay go. Tuyeät voïng. Im laëng. Cam chòu ñeán lì lôïm. Khoâng caû moät tieáng thôû daøi. Ñi vì khoâng theå ñöùng laïi. Ñi  vì haøng traêm ngöôøi trong ñoaøn cuøng ñi. Ñi nhö ñònh meänh. Ñi nhö soá phaän. Nhö cuoäc ñôøi mình laø vaäy. Caùi buùt cuûa oâng Quaân döù döù. Ñaàu cuùi, khoâng nhìn thaáy, maø chu caûm thaáy theá. Tôùi choã ngoeïo suoùi. Tôùi saân cô quan thì döøng. Nhöõng chieác oâ-toâ taûi bòt  kín ñaõ chôø saün. Vaát noäi vuï vaø nhaûy leân xe. Khoùa tay laùch caùch. Caùc oâng coâng an thao taùc raát goïn. Hai tuø moät khoùa. Haén tay phaûi. Giaø Ñoâ tay traùi. Chaát theùp laïnh oâm laáy coå tay haén tôûm lôïm. Haén thaáy giaø Ñoâ nhaên maët nhö ngöôøi buoàn noân.

 Theá laø xa Giang töø ñaáy, nhöng vaãn töï an uûi: Coøn coù giaø Ñoâ. May sao leân V.Q haén vôùi giaø Ñoâ cuøng veà moät toaùn.

 Haén veà. Giaø Ñoâ suy nghó nhieàu. Giaø aên vôùi ai? Giaø tuø bao laâu nöõa. Baø Jeannette chaéc laáy choàng laâu roài. Giaø cuõng nghó vaäy. Giaø töï traùch mình ñaõ coù loãi vôùi baø, vôùi coâ con gaùi. Chuùc giaø luoân naøm mô thaáy Marseille, thaáy vôï, thaáy con.

 "Ñaây laø buoåi phaùt thanh Quaân ñoäi nhaân daân".

 Gioïng ngöôøi phaùt thanh vieân ñanh theùp haøo huøng. Ñaõ chín giôø. Nhanh quaù. Laàn ñaàu tieân sau nhieàu naêm haén thaáy thôøi gian ñi nhanh. Chín giôø. Ñoù laø giôø sôï haõi nhaát cuûa moät ngaøy. Moãi ngöôøi ñeàu im laëng ñôn ñoäc chieán ñaáu vôùi ñeâm daøi. Nhö con ngöôøi ta ai cuõng phaûi im laëng, ñôn ñoäc chieán ñaáu vôùi caùi cheát. Laïi moät ñeâm tôùi. Moät ñeâm trong ngaøn vaïn ñeâm. Bieát bao giôø chaám heát. Chín giôø. Ai veà choã ngöôøi aáy. Caùc nhoùm soät seät keát thuùc. Caân ñaõ caàu kinh xong, quay ra (taát nhieân Caân ñoïc kinh thaàm trong oùc. Cuõng nhö Caân laàn traøng haït baèng caùch xoay, baám töøng ñoát chieác nhaãn doùng truùc baèng baïc ôû ngoùn tay).  Ngoïn ñieän toái ñi roài laïi saùng. Hai laàn nhö vaäy ñeå baùo hieäu. Ngöôøi ra vaøo nhaø meùt taáp naäp. Tieáng phaûn keânh bò giaãm leân. Ngöôøi ñu leân taàng treân. Ngöôøi chui xuoáng taàng döôùi.

 Maøn maéc. Phía trong buoäc vaøo caùi giaù ñeå noäi vuï. Phía ngoaøi buoäc vaøo caùi saøo nöùa duøng ñeå vaét khaên maët.

 Ngoïn ñieän loùe leân moät laàn cuoùi cuøng, roài taét haún. Chæ coøn ngoïn ñeøn daàu khoâng boùng ñaët treân moät caùi giaù goã phía treân cöûa nhaø meùt. Khoùi toûa aùm leân töôøng, beân döôùi nhoû, phía treân xoøe ra thaønh hình moät boù hoa. Moät boù hoa maøu ñen treân töôøng ngoaøi nhaø meùt. Taát caû ñaõ vaøo maøn. Naèm. Khoâng nguû. Im laëng. Maëc nieäm tôùi gia ñình. Nhöõng caùi maøn soùng nhau. Trong moãi maøn laø moät ngöôøi naèm duoãi daøi nhaém maét nhö trong moät chieác quan taøi.

 Taát caû naèm, tröø Sôn.

 Sôn ñöùng ôû cöûa nhaø meùt, hai tay khoanh tröôùc ngöïc, maøt ngöôùc leân nhìn ngoïn ñeøn daàu, nhìn boù hoa maøu ñen. Sôn cöù döùng nhö vaäy. Raát laâu. Mieâng laåm nhaåm khoâng thaønh lôøi, khoâng thaønh tieáng. Daïo môùi vaøo tuø, Sôn beùo khoûe. Ñöôïc ít laâu Sôn soïm ñi. Sôn laø kyõ sö ôû caûng. Sôn dính vaøo vuï ñaùnh quaû beùc voøi phun, anh-gieách-tô gì ñaáy. Sôn bò ba naêm. Sôn khoâng chòu ñöôïc nhöõng lôøi "chích " cuûa caùnh taäp trung hình söï, ñi ñeán choaûng nhau. Sôn thaân coâ theá coâ. Ngaøy naøo cuõng bò ñoøn. Theá laø Sôn phaûi chuyeån toaùn. Töø toaùn moäc, Sôn sang toaùn haén. Toaùn haén nhieàu ngöôøi giaø khoâng hay gaây goå. Sôn ñöùng laøm gì maø maét cöø ñaêm ñaêm, thaønh kính ngöôùc leân boù hoa ñen aáy. Coù laàn haén baûo Sôn khi haén töø nhaø meùt ñi ra: 

 - Thoâi, ñi nguû ñi. Muoãi noù kheânh ñaáy.

 Sôn nhìn haén nhö nhìn moät ngöôøi laï laãm khoâng quen bieát. Roài laïi ngöôùc nhìn ñaêm ñaêm leân boù hoa ñen.

 Maõi veà sau haén môùi bieát Sôn laø chaùu moät ngöôøi haén quen. Quen vaø coù nhöõng kyû nieäm. Moät phuï nöõ raát yeâu haén. Thaûo naøo haén thaáy nhö ñaõ gaëp Sôn ôû ñaâu roài.

 Coù hoâm Sôn ñöùng nhö vaäy töø sôùm. Nhöõng ngöôøi luïc tuïc trôû daäy ñi vaøo nhaø meùt ñaõ thaáy Sôn ñöùng ñoù. Hoï traùnh ñeå khoûi chaïm vaøo Sôn, ñeå Sôn khoûi ñöùt doøng suy nghó. Hoï traùnh Sôn nhö traùnh moät caây coät môùi troàng giöõa loái ñi.

 Sôn noùi gì? Nghó gì? Thaàn kinh? Taäp luyeän? Naøo ai bieát. Nhöng taát caû ñeàu cho raèng Sôn hoûng maát roài. Haén khoâng nguû ñöôïc. Haén coøn thöùc nghe tieáng thôû caên buoàng cuûa haén. Haén nhìn leân töôøng nhaø. Boùng caây xoan töø nhaø beân caïnh khoâng coøn nöõa. Noù khoâng coøn khi haén chöa bò ñi tuø cô. Phaûi roài. Haén ñaõ nhôù ra. Haén ñaõ vieát veà caây xoan aáy trong moät ñoaïn kyù:

 Caønh xoan vaãn hieän ra, in boùng lao xao treân böùc töôøng moãi khi hai vôï choàng treû taét ñieän ñi nguû. Moät ngoïn ñeøn ñöôøng haét boùng xoan beân nhaø haøng xoùm qua cöûa soå môû aøo buoàng hoï. Hoï naèm beân nhau, troø chuyeän, than thôø, baøn tính cuoäc soáng vaø yeâu nhau beân boùng xoan luoân lay ñoäng treân töôøng. Theá roài moät hoâm taét ñeøn ñi nguû, ngöôøi vôï naèm xuoáng beân choàng, boãng thaáy nhaø mình sao khaùc laï, nhö khoâng phaûi nhaø mình nöõa. Naøng thaáy thieáu vaéng moät caùi gì thaân thuoäc. Vaø naøng ñaõ hieåu. Hoâm nay khoâng coøn boùng xoan trong nhaø naøy nöõa. Naøng nhìn quanh vaãn khoâng thaáy boùng xoan ñaâu. Boùng xoan thaân thieát, ngöôøi baïn naøng ñaët heát nieàm tin caäy, ñaõ nghe moïi chuyeän rieâng tö, bí maät cuûa vôï choàng naøng, ñaõ nhìn naøng naèm caïnh choàng naøng. Ngöôøi baïn tin caäy maø naøng ñaõ cho nhìn ngaém thoûa thích thaân hình naøng. Coù luùc naøng coøn ñöùng leân, nhìn boùng mình roõ nhö caét giöõa ñaùm laù xoan quaán quít xung quanh, in caû treân ngöôøi naøng, treân thòt da naøng, lao xao vì gioù thoåi. Naøng nhö nghe thaáy caû tieáng rì raøo, maëc duø vaãn hoaøn toaøn im laëng, chæ coù ñoâi maét cuûa choàng naøng say ñaém chieâm ngöôõng naøng. Naøng ñaõ xoay ngöôøi ñeå in boùng nhieàu goùc ñoä leân boùng xoan, vì choàng naøng thích theá. Boùng xoan ñaõ chöùng kieán naøng aân aùi cuøng choàng, ñam meâ vaø haïnh phuùc. 

 Phaûi roài, hoâm nay thieáu maát boùng xoan, thieáu ngöôøi thöù ba trong caên buoàng cuûa vôï choàng naøng, ngöôøi thöù ba chæ khi taét ñeøn ñi nguû môùi tôùi, xoân xao tröôùc haïnh phuùc cuûa naøng, ngöôøi baïn thuûy chung, ñem vaøo theo trôøi ñaát ñeâm khuya, khieán naøng coù caûm giaùc thoaùt khoûi thaønh phoá chaät choäi, thoaùt khoûi nhöõng lo toan haøng ngaøy, ñang cuøng choàng naèm giöõa thieân nhieân, coù sao trôøi caây coû, coù gioù luøa giöõa khoaûng khoâng. Hoâm nay chæ moät oâ vuoâng cuûa aùnh ñeøn ñöôøng. Naøng ngô ngaùc hoûi choàng: "Caây xoan ñaâu roài anh. " Choàng naøng oâm laâyù naøng an uûi: "Ngöi ta ñaõ ñaün xoan ñeá laùt moät caùi haàm truù aån", Naøng buoàn raàu thaáy nhö chính moät phaàn naøng ñaõ maát ñi.

 Bình raát thích ñoaïn kyù aáy. Anh "khueách tröông" theâm:

 - Vieát veà chieán tranh phaûi nhö vaäy. Chieán tranh ñi vaøo töøng ngoùc ngaùch cuoäc soáng con ngöôøi. Caû trong luùc nguû. Noå suùng chæ laø ñoäng taùc cuoái cuøng.

 Khoâng coøn boùng xoan nöõa. Caùi oâ saùng hình chöõ nhaät cheát cöùng treân töôøng, khoâng hoàn, nhöng vaãn coù taùc duïng taïo ra moät thöù phaûn quang dìu dòu, giuùp haén nhìn roõ maøn cuûa vôï con haén.  Ngoïc, con Thöông, beù Döông naèm nguû treân chieác giöôøng ba xaø. Thaèng Hieäp moät mình moät maøn ôû gaàn cöûa, ngay döôùi saøn. (Haén nghó: Chaéc laø moïi ngaøy maáy meï con vaãn naèm nhö vaäy).

 Haén naèm ôû goùc trong cuøng.

 Haén naèm vaø nghó ngôïi.

 Haén nghó tôùi hôn moät ngaøn ñeâm trong tuø haén ñaõ traûi. Nhöõng ñeâm xaø lim 76, cuoäc ñôøi bò cheùm ngang, veát cheùm töôi maùu, maùu chaûy nhö khoâng bao giôø caïn töø traùi tim haén, traùi tim naøng, traùi tim boá meï giaø töôûng ñaõ caïn maùu laâu roài. Maùu chaûy töø ñoâi maét caùc con thô. Maùu chaûy töø nhöõng trang giaáy haén vieát naùm trong keùt saét an ninh. Nhöõng ñeâm xaø lim 75 kín mít trong moät hoäp beâ-toâng. Veà muøa laïnh, laïnh buoát ruoät. Veà muøa noùng laïi caøng khuûng khieáp. Haén traàn truoàng goái ñaàu leân cuøm saét. Ñeå ñôõ ñau ñaàu, haén traûí leân ñoù moät caùi quaàn ñuøi. Khoâng theå naèm xuoâi. haén ñaønh naèm ngöôïc nhö vaäy. Phaûn goã xaø lim vöøa heïp vöøa ngaén, laïi coù caùi cuøm saét coäm leân ôû moät ñaàu. Naèm xuoâi phaûi gheách chaân leân cuøm. Chaân moûi vaø raát ñau, naèm laâu khoâng chòu noåi. Thay vì cho chaân vaøo cuøm, haén goái ñaàu leân cuøm. Ñoù laø tö theá coù theå chaáp nhaän ñöôïc.

 Nhöng duø ôû tö theá naøoï cuõng phaûi ñeå yù khi giôû mình. Phaûn naèm quaù heïp, giôû mình ra phía ngoaøi laø rôi xuoáng ñaát. Giôû mình vaøo phía trong, maët, ñaàu goái ñaäp ngay vaøo töôøng vaåy caùch aâm, loån nhoån nhöõng con oác xi-maêng nhoïn hoaét, ñieáng ngöôøi. Muoán giôû mình an toaøn, phaûi nhaác ngöôøi leân moät chuùt, nhích chuyeån ngöôøi moät chuùt, roài môùi laät nghieâng ñi. Laâu daàn thaønh phaûn xaï, haén laøm ñöôïc nhö vaäy caû trong luùc nguû. Haén naèm, goái ñaàu leân cuøm vaø nghó tôùi ngöôøi töû tuø naèm ôû xaø lim cheânh cheách phía beân kia phaûi cho chaân vaøo cuøm. Thænh thoaûng haén laïi heùt to, hoûi Ñoã, ngöôøi töû tuø beân aáy: 

 - Nguû chöa? 

 - Chöa.

 Tieáng Ñoã ñaùp xa xaêm. Vì Ñoã naèm quay ñaàu veà phía töôøng xa, chaân Ñoã trong cuøm ôû phía cöûa, phía haønh lang. Chaân Ñoã quay veà phía haén. Sau nöûa naêm xaø lim 76, hoaøn toaøn im laïng, sang xaø lim 75 ñöôïc ñoái thoaïi. Tænh ngöôøi. Duø laø beân naøy noùi voïng sang beân aáy. 

- Haùt leân ñi.

 - Cöûa nhaø baùn heát i i... a cho chaân vaøo a a a. Cuøm! 

 Tieáng Ñoã eâ a voïng sang vaãn xa xaêm nhö vaäy. Caû tieáng cöôøi sau ñoù cuõng xa xaêm nhö vaäy. Haén bieát Ñoã vaãn naèm maø haùt, maø cöôøi. Neáu Ñoã ngoài, tieáng Ñoã nghe gaàn hôn moät tyù. Ñöôïc noùi vôùi ñoàng loaïi, ñöôïc nghe tieáng ñoàng loaïi, duø ñoàng loaïi aáy ñaõ mang caùi cheát trong mình, ñang ñôïi giôø phuùt nhaän nhöõng vieân ñaïn vaøo ngöïc ñeå veà vôùi ñaát, vaãn hôn laø noùi vôùi boùng ñeâm, nghe tieáng cuûa boùng ñeâm.

 Khi môùi chuyeån sang xaø lim 75, laàn ñaàu tieân troâng thaáy Ñoã, haén ngô ngaùc. OÂng quaûn giaùo môû cöûa xaø lim cuûa haén, haén caàm boâ, caàm khaên maët böôùc ra haønh lang nhaäp boïn vôùi maáy ngöôøi ñang ñöùng chôø oâng quaûn giaùo ñi vaøo môû xaø lim phía trong cuøng. Moät ngöôøi maëc quaàn aùo soïc - boä quaàn aùo tuø coå ñieån, ñuùng quy taéc - böôùc ra. Ngöôøi aáy cuùi ñaët boâ xuoáng ñaát vaø nhanh nheïn caàm caùi xieàng (luùc aáy haén môùi ñeå yù ñeán ñoáng xieàng xích ñeå ngay cöûa xaø lim) thaønh thaïo, thuaàn thuïc, baám vaøo chaân mình ñaùnh "taùch" roàæ caàm tieáp caùi khoùa voøng ôû ñaàu xích beân kia baám vaøo coå chaân coøn laïi: "taùch". Chöa heát. Ñoã, ngöôøi aáy laø Ñoã, caàm sôïi xích saét giöõa hai coå chaân keùo leân, buoäc vaøo daûi ruùt quaàn. Ñoã ñi ñeán ñaâu loaûng xoaûng ñeán ñoù, nhö Jean Valjean trong nhaø tuø kín, ñeo nhaïc treân ngöôøi.

 Ñaáy laø laàn ñaàu tieân haén nhìn thaáy caùi xieàng. Vaø cuõng laàn ñaàu tieân haén thaáy moät ngöôøi töï xieàng mình goïn gaøng, thuaàn thuïc nhö vaäy.

 Ñoã raâu ria nhö haén raâu ria, pi-gia-ma soïc, caàm boâ ngang ngöôøi, khoùa hai chaân, xích saét va ñaäp loaûng xoaûng cuøng haén ñi ñoå boâ. Töø nay haén ñaõ coù baïn: Baïn ñi, baïn veà. Töø nay haén khoâng coâ ñoäc nöõa. Ñoã bao giôø cuõng laøm veä sinh laâu hôn haén. Vì Ñoã coøn phaûi laøm theâm moät vieäc: Giaët caùi gieû chuøi ñít.

 Mieáng gieû naâu baêng bao thuoác laù. Ñoã voø, vaét khoâ, ñeå treân naép boâ laät ngöôïc cho khoûi rôi. Hoâm naøo taém, Ñoã ñöôïc môû xieàng ôû beå. Ñoáng xích vaø khoùa naèm goïn ngoaøi saân. Taém xong, Ñoã laïi cuùi xuoáng "taùch ", taùch". Roài laïi buoäc daây xieàng leân daûi ruùt ñeå noù khoûi keùo leâ treân ñaát. Ñoã cuøm veà ñeâm. Ngaøy xieàng. Coå chaân Ñoã rôøi xieàng laø cho vaøo cuøm, neân ñen boùng nhö söøng, nhö vai traâu.

 Haén ôû vôùi Ñoã laâu nhaát. Phaûi ñeán nöûa naêm. Ñoã maéc toäi gieát vôï. Khi coøn laøm baùo haén ñaõ nghe chuyeän. Vaäy laø Ñoã ñaõ tuø ñeán ba naêm. Haén cöù töôûng Ñoã bò baén cheát laâu roài. Hoùa ra Ñoã vaãn naèm chôø ñöôïc tha toäi cheát.

 Ñoã laø döôïc só cao caáp ñaõ coù vôï, boán con. Laïi coù ngöôøi yeâu laø döôïc taù. Vôï Ñoã bò cheát. Phaùp y moå, thaáy trong töû thi coù xianuya thuûy ngaân. Ñoã bò baét. Ñoã nhaän ñaõ laáy ñoäc döôïc baûng A naøy trong kho cho vôï uoáng.

 Ñoã bò töû hình. Xöû aùn xong, töôûng Doã bò baén ngay, coâ döôïc taù veà buoàng giam, xeù maøn ñeå tang Ñoã. (Coâ bò keát aùn hai naêm tuø). Baø quaûn giaùo giaûi thích theá naøo coâ cuõng khoâng tin.

 Chæ ñeán khi traïi boá trí daân Doã ñi ñoå boâ quaønh qua beâ nöõ ñeå coâ  troâng thaáy, coâ môùi caát boû khaên traéng. Nhöng Ñoã baûo vôùi haén: Thaät söï kho döôïc cuûa Ñoã chæ coù oâxy xianuya thuûy ngaân, chöù khoâng phaûi xianuya thuûy ngaân. Ñoù laø hai chaát hoaøn toaøn khaùc nhau. Chaát ñoäc trong ngöôøi vôï Ñoã laø ôû maáy væ thuoác cuûa vieät kieàu Taân Ñaûo. Ñoã cuøng phaùi ñoaøn y teá ñi thu theo chuû tröông cuûa Bo
ä
 - Mình thaáy caùi preùsentation  hay, ôû daïng væ (daïo aáy thuoác daïng væ coøn hieám) neân ñem veà nhaø.

 Ñeán ñoaïn naøy haén queân. Ñaïi yù Ñoã noùi chöõ ñoùng treân væ vieát taét, Ñoã hieåu laø thuoác ñau buïng. Ñoã cho vôï uoáng.

 Muoán gì thì cuõng do mình neân vôï cheát. Ñoã cam chòu moïi hình phaït. Ñoã ñaõ vieát ñôn xin tha toäi cheát leân Chuû tòch nöôùc. Ñoã hy voïng seõ ñöôïc tha toäi cheát. Ban ngaøy xieàng, Ñoã ñöôïc ñi laïi trong xaø lim, Ñoã thoø khuoân maët raâu ria ra caùi oâ nhoû coù chaán song nhö moät ghi-seâ ôû cöûa xaø lim, noùi chuyeän vôùi haén. Hai ngöôøi ñöùng raát gioûi. Phaûi cuùi khom khom vì oâ ghi-seâ thaáp, maø ñöùng ñöôïc töø saùng tôùi luùc quaûn giaùo môû khoùa cho nhaän côm saùng.

 Ñöôïc ñoái thoaïi, ñöôïc nghe, ñöôïc noùi, ñöôïc trao ñoåi, ñöôïc than thôû, ñöôïc truùt noãi nieàm, ñöôïc nhaän moät lôøi ñoång caûm, duø laø vaãn ôû caùch xa nhau, moãi ngöôøi moät xaø lim rieâng bieät, sao maø haïnh  phuùc. Nghó laïi nöûa naêm nhaø moà 76 haén rôïn ngöôøi.

 Troø gieát thôøi gian ñöôïc nhieàu nhaát laø ñaùnh côø vôùi Ñoã Ñoâi beân keâu to nhö kieåu ñaùnh toå toâm ñieám. Xa baùt bình nguõ. Maõ luïc thoaùi töù. Toát tam tieán nhaát. ôû 76 haén daùnh côø moät mình. Caáu nhöõng maûnh voû cam thaønh nhöõng chöõ M (maõ) T (toát)... uùp maët voû cam ñoû leân laøm quaân ñoû, laät maët cuøi traéng leân laøm quaân traéng. Haén ñaùnh caû hai beân. Cuõng phaùo ñaàu maõ ñoäi, tieán coâng. Cuõng leân töôïng theá thuû. Cuõng phaùo tuaàn haø rình baét xe. Cuõng xuoáng xe caûn töôïng, noå chieáu bí. Nhöõng nöôùc côø thuoäc loøng. Ñi nhanh nhö maùy. Keát cuïc caùc vaùn côø ñeàu hoøa. Haén chaúng laøm sao löøa noåi haén. Khoâng bieát coù ai töï löøa doái ñöôïc mình khoâng, chöù haén thì haén chòu.

 Sang xaø lim 75, haén coù ngöôøi ñeå ñaáu trí. Haén coù ngöôøi ñeå löøa, ñeå bò löøa, ñeå nghó, ñeå thoaùt khoûi theá bí, ñeå phaûn coâng. Beân xaø lim haén, beân xaø lim Ñoã ñeàu coù quaân, xöôùng quaân naøo ñi quaân aáy. Nhöng Ñoã ñaùnh thaáp, haén cöù thaéng luoân. Cuõng maát ñi moät phaàn thuù vò. 

 Chieàu ñeán, khi oâng quaûn giaùo vaøo môû khoùa laàn cuoái cuøng trong ngaøy laø haén buoàn. Haén ñöa baùt ñuõa ra ngoaøi vaø nghe töø beân xaø lim Ñoã hai tieáng "taùch" môû khoùa xieàng, tieáng saäp cuøm, tieáng khoùa cuøm, roài tieáng vöùt xieàng ra ngoaøi haønh lang, tieáng khoùa xaø lim

 Ñoã tieáng gioùng saét xoang xoaûng ngay ñaàu haønh lang, loái ñi chung vaøo daõy xaø lim cuûa boïn haén, tieáng xoang xoaûng cuûa gioùng saét cöûa, phía ngoaøi saân xeâ-rom... thì haén buoàn. Haén khoâng ñöôïc nhìn thaáy maët Ñoã thoø ra cöûa ghi-seâ nöõa. Ñoã bò cuøm roài. Tieáng Ñoã boãng trôû neân xa xaêm: 

 Cöûa nhaø baùn heát i i a... cho chaân vaøo a a a, cuøm.

 Quanh ñi quaån laïi Ñoã chæ haùt coù moãi caâu aáy.

 Moät mình haén ñoái dieän vôùi ñeâm daøi. Haén noùi voïng sang vôùi Ñoã.

 - Nguû chöa?

 Khuya roài haén cuõng goïi sang.

 - Chöa.

 Tieáng Ñoã voïng laïi. Haén goïi to:

 - Nghe mình haùt nhe
ù
 Haén haùt. Nhöõng baøi haùt thôøi Thieáu nhi Cöùu quoác Hoäi. Nhöõng baøi haùt thôøi khaùng chieán. Nhöõng baøi haùt thôøi hoøa bình. Nhöng duø coù coá theá naøo cuõng chaúng sao troán ñöôïc ñeâm daøi xaø lim ñang chôø ñôïi haén. Haén maéc maøn. Caùi maøn to roäng, maøn cöôùi cuûa vôï choàng haén, duøng ñaõ möôøi naêm roài, haén tuùm tuïm laïi cho vöøa saøn xaø lim.

 Ñaàu goái leân cuøm saét gæ han
 Maøn cöôùi raùch xaø lim troø chuyeän
 Maøn cöôùi cuõ taøn daàn kyû nieäm

 Thô cuûa haén ñaáy. Ñeán kyû nieäm cuõng taøn. Thaät laø buoàn naûn. Haén naèm, ñaàu goái leân cuøm, sau khi ñaõ ñeå saün maûnh saét taây - moät nöûa voøng troøn oáng bô söõa boø ôû vò trí thuaän tay. Naèm chôø trong boùng toái. Boùng toái xaø lim thì gheâ gôùm laém. Hình hoäp. Coù theå xaét ñöôïc töøng laùt nhö thaïch. Haén naèm trong boùng toái xaø lim chôø reäp ñoát.