Naèm treân caùi giöôøng cuûa Phöông trong caùi baùn maùi cuûa Phöông. Haén cöù coù caûm giaùc giôû mình hay quôø tay moât caùi laø chaïm vaøo Phöông. Phöông ñang naèm ngay beân caïnh. Taát caû ñeàu noùi veà Phöông. Phöông nhö chæ ñi ra phoá mua thuoác laù, saép trôû veà ngay baây giôø. Caên buoàng heïp. Töôøng loang loå. Neàn gaïch muïc vaø moøn. Xeáp saùch treân giaù. Taán hình Xamoâiloâva  treo treân töôøng. Vaãn y nhö tröôùc. Chæ thieáu Phöông. Caùi goái vaãn laø caùi goái cuûa Phöông. Chieác maøn naøy chaéc khoâng phaûi chieác maøn Phöông vaãn naèm. Caû chaên nöõa. Chieác maøn giöôûng Phöông, caùi chaên cuûa Phöông haún ñaõ theo Phöông vaøo tuø, hoïp thaønh noäi vuï cuûa Phöông. Giöôøng maøn chaên goái haén ñaõ naøn, hai ñöùa oâm quaëp laáy nhau khi trôøi reùt, quaït phì phaïch khi trôøi noùng. Bieát bao chuyeän trong nhöõng ñeâm nhö vaäy

 Haén ñaõ töï nhuû khoâng coù gì laøm haén baát ngôø ñöôïc nöõa. Theá roài vaãn baát ngôø. Caùi chuyeän Phöông bò baét laø moät ñieàu hoaøn toaøn khoâng ngôø tôùi. Choaùng vaø ñau ñôùn. Ñeán nhaø Phöông maø Phöông ñaõ bò baét gioáng nhö ñeán nhaø moät ngöôøi baïn thì ngöôøi aáy vöøa ñöôïc choân xong, chæ coøn laïi taám aûnh treân baøn thôø vôùi nhöõng caâu ñoái, hoa hueä vôùi khoùi höông nghi nguùt. Coøn hôn theá, vì chính haén töø coõi aáy trôû veà gaëp Phöông vôùi bao ñieàu muoán noùi vôùi Phöông, veà coõi aáy. Vaø ñaõ nghó raèng seõ ñöôïc noùi cuøng Phöông bieát bao nhieâu chuyeän.

 Phöông ôi. Nguû chöa? Ñang trong giai ñoaïn laáy cung phaûi khoâng? Ngöôøi ta hoûi cung coù nghóa laø ngöôøi ta chaêm chuù bôùi tìm cho ra toäi, chöù ñaâu coù phaûi laø tìm hieåu söï thöïc. 

 Ngöôøi hoûi cung Phöông laø ngöôøi theá naøo? Bao nhieâu tuoåi? Teân laø gì? Coù trình ñoä khoâng? Caàn nhaát laø coù trình ñoä coù vaên hoaù vaø bieát ñöôïc ñoâi chuùt veà vaên ngheä, veà lao ñoäng nhaø vaên. Vaø khaùch quan. Khoâng ñoäc aùc. Ngöôøi hoûi cung mình teân laø Lan. oâng Lan raát muø môø veà vaên ngheä, nhöng laïi cöù ñinh ninh raèng mình hieåu bieát toû töôøng bôûi vì "caùc anh vaãn noùi vieát laø laùch maø, ai coøn laï gì". Thaät sô ñaúng, nguy hieåm, tai haïi vaø khoù chòu.

 Loaïi tuø nhö Phöông bò hoûi cung laâu laém. Môùi hôn thaùng. Ñang trong giai ñoaïn caêng. Phöông phaûi gaén boù vôùi oâng chaáp phaùp cuûa Phöông bao laâu. Ngöôøi tuø naøo cuõng coù moät oâng chaáp phaùp cuûa mình, hoïp thaønh moät ñoâi, hoïp thaønh moät caëp. Ngöôøi noï -laø moät boä phaän cuûa ngöôøi kia, ngöôøi noï taïo thaønh ngöôøi kia. Gioáng nhö moät chieác giaøy cuûa moät ñoâi giaøy, thieáu ñi moät chieác seõ chaúng laø gì caû. OÂng Lan ñaõ noùi vôùi haén nhaèm laøm haén hieåu roõ con ngöôøi oâng:

 - Toâi ñaõ thuï lyù ba aùn töû hình, naêm aùn chung thaân vaø treân möôøi aùn hai möôi naêm.

 OÂng Lan (maø sau naøy haén bieát coøn ñöôïc goïi laø Lan maët ngöïa) roõ raøng laø quaù yeáu, neân môùi phaûi khoe khoang thaønh tích tuyeät vôøi aáy. Nhöng haén vaãn vöõng tin vaøo haén. Ba thaùng sau khi bò baét, haén ñaõ hoûi oâng: 

 - Thöa oâng. Xin oâng cho bieát nhaän xeùt cuûa oâng veà soá baûn thaûo cuûa toâi.

 OÂng Lan cöôøi xueà xoaø:

 - Chuùng toâi baän quaù, neân chöa coù thôøi gian ñoïc. 

 OÂng Lan cöôøi raát sôï. oâng cöôøi coøn ñaùng sôï hôn khi oâng laøm maët nghieâm. Noù giaû doái. Noù rôøn rôïn. OÂng Lan maët ngöïa coù ñoâi maét saéc laïnh. Khi cöôøi ñoâi maét oâng caøng laïnh leõo hôn. Moâi moûng mím laïi uy nghieâm laøm phaïm nhaân thaáy khoâng theå giaáu ñöôïc ñieàu gì. Hình nhö bieát caùi öu theá aáy cuûa mình, oâng caøng nghieâm nghò. Caëp maét laïnh nhö theùp nhìn chaêm chaêm vaøo haén. Haén coù thoùi quen nhìn thaúng vaøo maët ngöôøi ñoái thoaïi.

 Haén nhìn laïi oâng. Haén cuõng cöôøi. Cöôøi khaåy nöõa thì phaûi. Vì haén khoâng chòu ñöôïc söï doái traù traéng trôïn. Caøng khoâng chòu ñöôïc söï coá tình. 

 - Thöa oâng. Vôùi loøng tin töôûng ôû tinh thaàn traùch nhieäm cuûa ngaønh coâng an, toâi xin ñöôïc noùi vôùi oâng ñieàu toâi nghó: Caùc oâng ñaõ ñoïc, caùc oâng ñaõ chia nhau ñoïc (haén coøn muoán noùi caùc oâng ñaõ baéc kính luùp vaøo töøng chöõ cuûa toâi ñeå tìm ra nhöõng sô hôû, nhöõng sai soùt), caùc oâng ñaõ nhôø ngöôøi ñoïc vaø giaùm ñònh. Coù  ñuùng nhö theá khoâng aï?

 Mình noùi vaø nhìn thaúng vaøo maët oâng chaáp phaùp. OÂng chaáp phaùp cuûa mình raát laï. Khoâng laøm sao xaùc ñònh ñöôïc tuoåi cuûa oâng ta. Khi mình thaáy treû hôn mình. Khi giaø hôn mình. Khi traïc tuoåi mình. Nhö luùc aáy mình thaáy oâng aáy giaø hôn mình. OÂng chaáp phaùp cuûa phöông bao nhæeâu tuoåi. Haún oâng aáy cuõng nhìn Phöông nhö oâng chaáp phaùp cuûa mình nhìn mình. Caùc oâng aáy coù caùi nhìn gioáng nhau. Caêm phaãn, uy nghieâm, caùi nhìn cuûa coâng lyù, cuûa thieát dieän Bao Coâng. Caùi nhìn cuûa caùch maïng, cuûa ñaát nöôùc ñang ñoå maùu nhìn keû toäi phaïm. Laïi caû caùi nhìn ñau xoùt cuûa ñaáng cöùu roãi nöõa. 

 Haén nhìn laïi oâng, bình thaûn, töï tin, khoâng chuùt boái roái.  Con maét oâng Lan laïnh nhö theùp. Con maét haén kieân nhaãn khoâng luøi böôùc. Moät thôøi gian ñuû ñeå oâng Lan hieåu haén, haén nhìn cheách ra mang tai oâng vaø noùi tieáp:

 - OÂng khoâng traû lôøi, nghóa laø ñaõ ñoïc. Vaø ñaõ keát luaän. Nhöng caùc oâng khoâng cho toâi bieát. Vaäy thì vaán ñeà theo toâi nghó laø nhö theá naøy.

 Haén ngöøng laïi moät laùt:

 - Nhöõng keát luaän aáy coù lôïi cho toâi. Thöa oâng, coù ñuùng theá khoâng aï?

 Haén leã pheùp hoûi oâng. OÂng Lan cöôøi nhö moät caùch traû lôøi: "Anh toaøn noùi chuyeän taàm phaøo. Chaúng ñaâu vaøo ñaâu". Nuï cöôøi cuûa ngöôøi lôùn tröôùc nhuõng caâu hoûi ngaây thô cuûa treû con. Haén ngoài im treân gheá, moät caùi truï vuoâng xaây nhoâ töø neàn nhaø leân. Ñeán luùc ñoù haén môùi bieát coù nhöõng caùi gheá nhö vaäy. Loaïi gheá baát di baát dòch. Muøa ñoâng ngoài teâ buoát vaø muøa heø vaãn laïnh caû ñít. Daønh cho toäi phaïm.

 OÂng Lan ngoài sau chieác baøn goã thoâng thöôøng. OÂng ñang caàm buùt toâ laïi nhöõng doøng chöõ ngoaøi bìa xeáp hoà sô cuûa haén: Cung vaán Nguyeãn Vaên Tuaán. Töø caùi gheá xaây xi-maêng laïnh leõo haén nhìn roõ nhöõng haøng chöõ aáy oâng muoán cho haén bieát raèng oâng khoâng theøm nghe haén, nhöõng vaãn ñeå haén noùi. oâng laø ngöôøi bieát ñieàu.

 Haén bieát sau löng oâng laø Sôû Coâng an. Vôùi ban giaùm ñoác, vôùi caùc phoøng ban, vôùi caùc trinh saùt. Vôùi nhöõng cuoäc hoäi hoïp phaân tích baûn khai cung cuûa haén. Vôùi quyeát taâm tìm ra toäi cuûa haén. Bôûi vì qua caùch hoûi cung cuûa oâng Lan, haén bieát ngöôøi ta khoâng khaùch quan nöõa. Ngöôøi ta vaën veïo xuyeân taïc soi moùi.

 - Neáu caùc oâng khoâng ñöa ra nhöõng keát luaän cuûa caùc oâng toâi xin pheùp ñöôïc ñöa ra keát luaän cuûa toâi: Nhöõng baûn thaûo cuûa toâi laø toát. Toâi ca ngôïi Ñaûng, ca ngôïi nhaân daân, ca ngôïi laõnh tuï. Toâi ca ngôïi cuoäc soáng môùi. 

 OÂng Lan vaãn im laëng. Maét nhìn xuoáng. Veû töï kieàm cheá vaø chaùn ngaùn. Toaøn boä daùng ngöôøi oâng nhö muoán noùi: Noùi nöõa ñi, noùi cho thích ñi. Roài toâi seõ chæ cho anh bieát...

 Ñaáy hoï laø nhö theá ñaáy. Coøn mình thì cöû noùi toaïc vaán ñeà, chaúng uùp môû gì. Ñaõ xaùc ñònh phöông chaâm "meàm deûo veà thaùi ñoä, cöùng raén veà nguyeân taéc theá maø vaãn coù luùc mình to tieáng doàn oâng chaáp phaùp. Ñeán noãi oâng ta cöôøi nhaït:

 - Anh xöû söï hôi ngöôïc ñaáy. Leõ ra chuùng toâi phaûi coù thaùi ñoä nhö anh baây giôø. Nhöng anh thaáy ñaáy chuùng toâi vaãn bình tónh...  Mình noùi luoân:

 - Thöa oâng. Neáu oâng ôû vaøo hoaøn caûnh cuûa toâi, moät ngöôøi bò xuùc phaïm, bò laêng nhuïc, toâi tin oâng cuõng xöû söï nhö toâi.  OÂng ta laïi cöôøi, laïnh leõo vaø rôøn rôïn. Mình coøn nhôù ôû phoøng hoûi cung beân caïnh nhöõng hoâm tröôùc vaãn coøn vang leân tieáng quaùt thaùo, luùc ñoù coù tieáng reo: Toâi ñoïc laïi cho anh nghe nheù: "Toâi böôùc vaøo phoøng thaáy Lieân ñang ngoài ôû giöôøng. Toâi oâm laáy Lieân, ñeø Lieân xuoáng giöôøng. Lieân ñaåy tôùi ra. Toâi laâyù trong tuùi moät mieáng saét vuoâng moûng maø toâi ñaõ chuaån bò töø ôû nhaø, caét ñöùt daây ruùt quaàn Lieân. Toâi keùo quaàn Lieân xuoáng vaø laáy tay ñuùt döông vaät vaøo aâm hoä cuûa Lieân". Ñuùng khoâng naøo. Kyù vaøo! Gioïng ñoïc cuûa oâng chaáp phaùp beân ñoù lanh laûnh, reo vang, phaán khôûi, vöøa dieãn ñaït ñöôïc taâm traïng cuûa ngöôøi phaïm toäi hieáp daâm luùc y haønh ñoäng, vöøa phaûn aùnh nieàm vui cuûa oâng chaáp phaùp ñaõ ñaùnh guïc ñoái thuû. Ñeán noãi oâng Lan phaûi chaïy sang nhaéc:

 - Khe kheõ cho beân naøy laøm vieäc!

 Thaät chaúng ra laøm sao. Beân naøy ñang toaøn nhöõng vaán ñeà vaên chöông, tö töôûng, beân kia laïi cöù oang oang nhöõng aâm hoä vôùi döông vaät. Cho neân khi trôû veà ngoài tröôùc baøn, oâng chaáp phaùp cuûa mình caøng nghieâm nghò.

 Veät moâi moûng cuûa oâng caøng moûng. Nom oâng gaàn nhö cau coù. Haén thoâng caûm vôùi oâng. . oâng chaáp phaùp baïn oâng ñaõ chieán thaéng roài. Coøn oâng, oâng vaãn phaûi ñaùnh vaät vôùi haén. Vôùi phaàn töû ngoan coá nhö haén.

 OÂng Lan haát haøm hoûi haén: 

 - Anh noùi heát chöa? 

 - Baùo caùo oâng, heát.

  OÂng ra moät ñoøn quyeát ñònh:

 - Anh khoâng vieát nhö theá, ai ngöôøi ta in cho anh? Anh boâi ñen cheá ñoä ngöôøi ta goâ coå anh laïi.

 Haún oâng Lan khoâng chæ coù caùi saéc saûo cuûa rieâng oâng. OÂng coøn laø keát tinh trí tueä cuûa taäp theå. Moät taäp theå nhöõng ngöôøi coù trình ñoä, coù moïi phöông tieän trong tay. Coù nghieäp vuï. Coù quyeàn löïc vaø ñang söû duïng heát coâng suaát cuûa boä maùy quyeàn löïc aáy nhö nhaø tuø xaø lim, phaùt ñoäng beø baïn haén, thoâng tín vieân cuûa haén choáng laïi haén. Caû nhöõng ngöôøi cô hoäi, nhöõng ngöôøi caàu an, nhöõng ngöôøi trung thöïc. OÂng ñang coù moïi lôïi theá. Nhöng haén moät coù nieàm tin lì lôïm vaøo mình. Nieàm tin lì lôïm vaøo coâng lyù. Vaøo söï coâng baèng cuûa luaät phaùp xaõ hoäi chuû nghóa. Haén coi thöôøng moïi lôïi theá cuûa oâng. Haén ñaõ ñoïc ôû ñaâu ñoù lôøi noùi cuûa moät ngöôøi coäng saûn trong tuø: Chuùng ta ñuùng. Vì theá chuùng ta maïnh. Chuùng (boïn Phaùp) coù caû moät guoàng maùy khung boá, nhöng khoâng ñaøn aùp noåi vì chuùng khoâng ñaïi dieän cho chính nghóa. 

 Voán laø ngöôøi saùch vôû, haén nghó: Haén ñuùng, haén khoâng sôï. Haén thaáy ngoùn ñoøn cuûa oâng. Lan ngaây thô quaù. OÂng trôû thaønh theá yeáu (duø oâng ñang nhoát haén trong xaø lim, duø oâng thoâng minh, coù caû taäp theå hoã trôï). Vì oâng khoâng khaùch quan trung thöïc.  Haén khinh oâng, haén khinh taát caû nhöõng ngöôøi khoâng trung thöïc. Nhöõng keû gaép löûa boû tay ngöôøi.

 Mình khoâng ngôø oâng Lan laïi ñi noùi moät caâu ngôù ngaån ñeán theá. Mình söûng soát vaø nghieâm neùt maët vì nhöõng ñieàu sôø sôø tröôùc maét maø oâng Lan coá tình khoâng nhìn thaáy. Coá tình khoâng chòu hieåu. Thöa oâng. Coù ai baét toâi phaûi vieát nhöõng taùc phaåm cuûa toâi ñaâu. Chính oâng cuõng ñaõ noùi trong moät buoåi hoûi cung toâi: Vaên laø ngöôøi. Vaên cuûa toâi laø con ngöôøi cuûa toâi. Ñoù laø tình yeâu cuûa toâi, laø söï töï giaùc laøm vieäc cuûa toâi, suy nghó cuûa toâi. Laø maùu cuûa toâi. Laø traùi tim cuûa toâi. Thöa oâng, khoâng ai gí suùng vaøo toâi, baét toâi phaûi vieát nhöõng saùng taùc aáy. OÂng Tröôøng Chinh coù noùi: "Moïi saùng taùc ñeàu baét nguoàn töø trong tim". Neâuù nhöõng chaân lyù Phoá bieán aáy cuûa chuû nghóa Maùc-Leâ-nin coøn phaùt huy taùc duïng thì sao toâi laïi naèm ngoaøi quy luaät. 

 Haén hieåu raèng haén ñaõ bò ñaåy vaøo voøng ñaáu. Trong ñaáu tröôøng chæ coù moät mình haén. Vôï con, boá meï, anh em, baïn beø, khoâng ai beân caïnh. Moät mình haén ñaõ bò töôùc vuõ khí. Haén khoâng chæ ñaáu vôùi oâng Lan, oâng Quaûng, oâng Traàn. Haén coøn ñaáu vôùi caû nhöõng daõy xaø lim naëng neà hoang vaéng 76, moät mình haén ôû. Haén ñaáu vôùi söï coá tình beû queo luaät phaùp, beû queo söï thaät cuûa nhöõng ngöôøi ñaïo ñöùc chaúng hôn haén, yeâu nöôùc chaéc chaén khoâng hôn haén. 

 Phöông ôi. Traàn truïi, nhöng phaûi thaéng. Duø theá naøo chaêng nöõa. OÂng Lan ñaõ phaûi luøi moät böôùc tröôùc söï thaät mình neâu ra. 

- Anh ñöøng chuû quan vôùi nhöõng taùc phaåm cuûa anh. Chuùng toâi seõ noùi vôùi anh vaøo nhöõng thôøi ñieåm thích hôïp.

 OÂng Lan cuûa mình hay noùi hai tieáng "thôøi ñieåm " laém. Moät caâu nöõa oâng hay noùi laø:

 - Anh cöù veà nghó kyõ ñi, chuùng toâi coù ñuû kieân nhaãn.  Chao ôi! Ñöùc kieân nhaãn cuûa oâng Lan môùi ñaùng phuïc laøm sao! oâng coù dö thöøa kieân nhaãn. OÂng kieân nhaãn veà soáng vôùi cô quan oâng, baïn beø oâng, vôï con oâng. Coøn mình veà xaø lim. Mình cuõng phaûi hoïc oâng reøn luyeän söï kieân nhaãn soáng trong xaø lim. oâng ñaõ chöùng minh oâng coù ñuû kieân nhaãn chôø ñôïi mình hoái caûi, chôø ñôïi mình thaáy roõ loãi laàm cuûa mình. Ba thaùng sau, mình khoâng ñöôïc  hoûi cung. Chín möôi ngaøy ñeâm xaø lim, ngaøy naøo ñeâm naøo cuõng daøi nhö voâ taän. Mình ñoaùn, laïi moät ñôït tìm taøi lieäu môùi nöõa ñaây. Laïi nhöõng cuoäc hoïp phaân tích baøn caùch giaûi quyeát nöõa ñaây. Mình naèm. Moät mình. Mình nhaém maét, quay maët vaøo töôøng vaåy xi-maêng caùch aâm loån nhoån, nhoïn hoaét nhö oác nhoài. Mình haùt thaønh lôøi khe kheõ. Mình haùt thaàm trong oùc. Nhöõng baøi haùt in daáu trong ñôøi chuùng mình. Thôøi choáng Phaùp laø nhöõng baøi Soâng Loâ. Truøng truøng quaân ñi nhö soùng. Qua mieàn Taây Baéc, Hoàng Haø chôi vôi mang nöôùc treân nguoàn veà xuoâi. Mình laåm nhaåm nhö ôû ñaøi phaùt thanh: "Caùc baïn thính giaû thaân meán, trong chöông trình ca nhaïc kyû nieäm Caùch maïng thaùng Taùm vaø Quoác khaùnh muøng Hai thaùng Chín hoâm nay chuùng toâi xin giôùi thieäu "... , "vaø Dieät phaùt-xít, Bao chieán só anh huøng, Kìa xa xa nôi Coân Ñaûo ôù hôø". 

 Roài ngöôïc leân nöõa: Con thuyeàn khoâng beán, Thieân Thai, Treân soâng Baïch Ñaèng... Thöù nhaïc thôøi chuùng mình coøn beù tyù. Moät buoåi chieàu thöù baûy vaéng veû mình nghe thaáy töø xa voïng laïi moät gioïng huyùt saùo raát trong moät baøi haùt Phaùp: 

 Qu avez vous fait de mon amour 
 Qu avez vous fait de mon bonheur
 Mình ñoaùn ngöôøi naøy ít nhaát baèng tuoåi chuùng mình trôû leân vì baøi haùt aáy coù töø khi chuùng mình coøn nhoû. Mình haùt caâu tieáp theo ñeå thay cho moät lôøi chaøo:  eùtrange femme vaø hoûi to: 

 - Maâyù naêm roài 

 Tieáng traû lôøi vang voïng laïi xa xa: 

 - Saùu naêm roài.

 Saùu naêm xaø lim. Mình rôïn ngöôøi. Ngöôøi ta quaû coù loøng kieân nhaãn. Ngöôøi ta quaû coù loøng kieân nhaãn chôø mình laâu nhö theá". Chuùng toâi coù ñuû kieân nhaãn" dòch nghóa ra laø: "Anh khôùng nhaän thì anh cöù naèm maõi trong xaø lim". Phöông chaéc chaén cuõng phaûi hoïc baøi hoïc kieân nhaãn. Coù anh tuø chính trò naøo thoaùt ñöôïc baøi hoïc ñoù. Baøi hoïc kieân nhaãn mình coøn ñang hoïc dôû thì ñaõ chuyeån sang xaø lim 75 roài.

 Haén côûi truoàng naèm trong xaø lim, thieáp ñi vì noùng. Vaø choaøng tænh vì noùng. Ngöôøi haàm haäp. Moà hoâi toaùt ra. Haén nhoûm daäy nhìn veát moà hoâi in thaãm treân nhöõng taám vaùn lim thaønh hình moät boä xöông ngöôøi. Haén ngaém nhìn boä xöông cuûa haén vaø nghó ñeán 1uùc cheát. Haén laåm baåm moät mình.

 - Xöông mình to thaät. 

 Haún trôû daäy. Phaûi taém. Phaûi lau ñi caùi moà hoâi dính nham nhaùp khaéo ngöôøi. Phaûi laøm duïi mình moät chuùt. Khoâng chæ haàm haäp, ngoät ngaït xaø lim. Coøn chaùy trong ngöôøi. Coøn loø löûa trong oùc.  Mình nghó ñeán caùi beå nöôùc nhaø mình. Ñeán gaùo nöôùc ñaày trong vaét muùc leân gioäi töø vai hay ñænh ñaàu trôû xuoáng cho haï nhieät toaøn thaân. Thieân ñöôøng ñaáy. Vaø mình seû nuôûc uoáng trong boâ ra caùi ca nhoâm nöûa lít. Tieâu chuaån nöôùc taém cuûa mình: Nöûa lít bôùt ra töø khoaûn nöôùc uoáng. Nhuùng khaên maët vaøo ca. Lau. Lau töø maët xuoáng coå. Lau töø coå xuoáng ngöïc. Xuoáng buïng. Daáp nöôùc khaên maët, roài khoanh tay ñaäp, ñaäp vaõ vaøo löng. Roài lau xuoáng beïn, xuoáng chaân, cho ñeán khi caùi khaên maët noùng leân vì vaét nöôùc ñi. Vaét vaøo caùi naép boâ veä sinh ñeå ngöøa cho khoûi baén nöôùc baån vaøo boâ ra ngoaøi. Roài môùi nghieâng naép cho nöôùc chaûy vaøo boâ. Caùi thöù nöôùc vaét ra aáy naâu naâu ñen ñen ñaëc nhôn nhôùt. Boâ ñaày thì vaét nöôùc leân töôøng xaø lim cho nöôùc vaøo töôøng. Cuõng thaáy ngöôøi deã chòu. Coøn deã chòu vì luùc taém laø luùc khoâng ñeå yù tôùi thôøi-gian-xaø-lim. Noù qua ñi maø chaúng tra taán ñöôïc mình nhö moïi luùc. Nhöng khoâng bao giôø laâu ñaõ laïi haàm haäp. Khoâng theå taém nöõa. Coøn phaûi daønh nöôùc ñeá uoáng. Thì ngoài nhìn luõ kieán tha côm...

 Nhöõng con kieán boø ngoaèn ngoeøo vaøo toå. Nhöõng con ñi ra gaëp nhöõng con ñi veà ñeàu ñöùng laïi. Nhö thaêm. Laïi cuõng nhö kieåm tra. Haén coá tình thaû xuoáng moät hoøn côm to. Luõ kieán bu laïi. Ñoâng. Raát ñoâng. Khoâng troâng thaáy côm ñaâu. Nhö moät hoøn kieán ñoäng ñaäy. Caû nhöõng con kieán to. Thuôû nhoû haén vaø anh Vaên hay chôi kieán. Ñaët cho kieán caùc loaïi phaåm traät chöùc töôùc tuøy theo kieán to kieán nhoû khaùc nhau. Kieán vua. Kieán quan. Kieán cai. Kieán ñoäi. Kieán quaân. Haén vaø anh Vaên nghó ra moät troø: Baét chaâu chaáu, caøo caøo ñaõ beû caøng thaû cho kieán ñoát. Cuoäc chieán ñaáu thaät quyeát lieät Trong nhöõng cuoäc chieán nhö vaäy boïn kieán cai, kieán ñoäi ñöôïc anh em haén hoø coå vuõ nhieàu nhaát. 

 Trong quyeån Haûi Ñaêng, nhaø xuaát baûn ñaõ kyù hôïp ñoàng in, nhöng haén cöù naán naù söûa ñi suûa laïi, roài bò coâng an thu, coù taû ñaøn kieán. Ñoù laø kyû nieäm aáu thô cuûa haén. Choã ñoù ñöôïc nhaø xuaát baûn raát khen. Caû ñoaïn taû con chuoät nhaét nöõa. Con chuoät ôû vôùi ngöôøi gaùc ñeøn bieån. Böõa côm, con chuoät nhaét nhanh nheïn chaïy ra nhaët nhöõng hoät côm rôi vaø nhìn anh baèng ñoâi maét ñen laùy. Noù laø baïn vôùi anh, laø cö daân treân caùi nhaø ñeøn giöõa bieån. Noù laøm anh ñôõ coâ ñôn. Coù nhöõng luùc anh im laëng theo doõi caùi sinh vaät beù tí xíu aáy chaïy choã noï choã kia, nghe ngoùng, tha thaån. Noù cuõng coâ dôn nhö anh. Nhöng khoâng hieåu noù coù bieát noù coâ ñôn khoâng? Mong raèng noù khoâng bieát noù coâ ñôn, bôûi vì dieàu aáy laøm noù deã soáng hôn. 

 Theá roài moät hoâm anh ñuøa vôùi noù. Ñuøa hôi quaù. Anh dang tay giaäm chaân ñuoåi noù, keùo caû nhöõng thöù döôùi gaàm giöôøng, nôi noù vaãn aån naáp ñeå doïa noù. Cu caäu sôï, voït qua cöûa soå. Anh chaïy ra nhìn theo. ôû choã aáy soùng bieån soâi suïc. Anh cöù ñöùng lì nhìn bieån aøo aøo boït traéng. Tieác. Thöông. AÂn haän. Buoàn raàu. Töï traùch moùc mình. 

 Mình vieát nhöõng ñieàu noù cöù vaän vaøo mình. Tröôùc ñaây mình caûm phuïc söï chòu ñöïng coâ ñôn cuûa ngöôøi anh huøng gaùc ñeøn bieån. Nhöng anh ta coøn coù con chuoät. Coøn coù baàu trôøi, maët bieån vaø nhöõng con taøu. Chuùng mình ñaõ boû xa anh ta. Bôûi vì chuùng mình soáng trong xaø lim. Nhöõng tieáng xaø lim mình vaø Phöông ñaõ ñoïc trong nhöõng hoài kyù caùch maïng. Noù laáp laùnh aùnh haøo quang cao caû, anh huøng, laõng maïn. Chuùng mình cuõng soáng trong xaø lim, nhöng khoâng mang vaàng haøo quang aáy. Ngöôïc laïi ñoù laø söï haï nhuïc. Nhöng löông taâm chuùng ta trong saùng. Vaø chuùng ta bình ñaúng vôùi taát caû. Töø nay khoâng ai coù theå loøe chuùng ta veà chuyeän tuø ñaøy, khoâng ai coù theå laøm loùa maét chuùng ta veà baùu vaät aáy. Chæ coù ñieàu chuùng mình khoâng theå naøo hieåu noåi vì sao ñang laø ñoàng chí boãng döng laïi bieán ngay thaønh keû thuø nhö vaäy.

 Haén ngô ngaùc noùi vôùi oâng Lan:

 - Thöa oâng. Laøm sao toâi laïi choáng Ñaûng, choáng caùch maïng. Khoâng coù caùch maïng, toâi coù theå laøm gì? Moät anh lyù tröôûng. Chaùnh toång. Hoaëc höông sö. Ñaûng ñaõ trao cho toâi caây buùt ñeå toâi trôû thaønh nhaø van. Caùch maïng ñaõ taïo neân moät hieän thöïc phong phuù anh huøng, toát ñeïp nhö theá ñeå toâi theå hieän trong saùng taùc. Roõ raøng caùc oâng khoâng hieåu toâi. Laøm sao toâi laïi ñi choáng caùch maïng, choáng Ñaûng.

 OÂng Lan ñaõ taäp hôïp khaù ñaày ñuû nhöõng yeáu toá baát maõn cuûa haén: Khoâng ñöôïc ñeà baït, ngoaøi Ñaûng, keâu ca maäu dòch, keâu ca cuoäc soáng khoù khaên, tuyeân boá khoâng saùng taùc, chaùn caû vôï con.  Vaøo xaø lim ít ngaøy, nghe hoûi cung ít ngaøy, haén ñaõ quen. Haén khoâng thaáy uaát ngheïn nöõa. Haén ñaõ quen vôùi thoùi beû queo caùc hieän töôïng phuïc vuï vieäc haõm haïi haén. Nhö hoâm ñaàu tieân haén ñöôïc goïi. Nghóa laø ba hoâm sau khi haén bò baét.

 OÂng Lan chæ gheá cho haén ngoài:

 - Sao? Suy nghó nhieàu laém phaûi khoâng? 

Haén côûi môû chaân thaønh vôùi tinh thaàn cuûa ngöôøi ñoàng chí: 

 - Thöa anh. Toâi khoâng theå nghó ñöôïc raèng toâi laïi bò baét. 

 Chöa ñaùp laïi caâu noùi cuûa haén, oâng Lan giaûng giaûi veà noäi dung xöng hoâ caùi ñaõ:

 - Caùc anh baây giôø laø ñoái töôïng cuûa caùch maïng. Chuùng toâi laø oâng, laø baø. Ñaây laø noäi quy chung. Nhöng rieâng tröôøng hôïp anh coù theå goïi toâi laø anh eïuõng ñöôïc. 

 Trong "laàn thöù nhaát giao duyeân " aáy mình ñaõ ñöôïc oâng Lan ñaët ñuùng vò trí cuûa moät teân toäi phaïm choáng Ñaûng, choáng cheá ñoä. Vaø söï gia aân oâng Lan daønh cho mình môùi to lôùn laøm sao: Ñöôïc goïi caùn boä laø anh! Baét moät ngöôøi voâ toäi vaøo tuø, bieät giam xaø lim, roài cho ngöôøi aáy moät bieät ñaõi ñöôïc goïi caùn boä laø anh. Laøm sao mình coù theå hieåu ñöôïc hoï. Phöông coù ñöôïc öu tieân nhö mình khoâng. Vaø coù söû duïng ñaëc aân aáy khoâng.

 Sau ñoù oâng Lan môùi giaûng cho haén veà ñieàu chính yeáu moät caùch thaûn nhieân, gaàn nhö oân toàn: 

 - Taát nhieân. Khoâng moät keû phaïm toäi naøo laïi nghó raèng mình bò baét. Thaèng aên caép neáu noù nghó noù seõ bò baét, noù ñaõ chaúng ñi aên caép. Con ñieám cuõng vaäy. Neáu noù nghó noù seõ bò baét, noù ñaõ chaúng ñi laøm ñieám. Ñoù laø quy luaät. 

 Haén thaáy ngheïn ôû coå vì baûng xeáp loaïi cuûa oâng Lan vaø vieäc haén nghó haén khoâng theå bò baét laïi ñuùng quy luaät cuûa boïn toäi phaïm, chaúng coù gì laø laï.

 Naèm trong caên phoøng cuûa Phöông, trong boùng toái cuûa caùc cöûa ñoùng kín, haén trôû veà vôùi nhöõng ngaøy ñaàu tieân aáy. Haén ñöôïc daãn vaøo moät phoøng coù nhöõng hai caùi baøn. Moät daønh cho oâng Lan. Vaø caùi thöù hai chaát ñaày nhöõng baûn thaûo giaáy tôø cuûa haén. Haén ñöôïc pheùp giôû ñoáng tang vaät aáy. Xeáp loaïi. Cuøng vôùi oâng Lan xeáp loaïi. 

 - Haûi ñaêng - tieåu thuyeát
 - Hoa cau - truyeän daøi
 - Laøn soùng thöù nhaát - tieåu thuyeát
 - Nhöõng ngöôøi ñang soáng - kòch baûn phim
 - Nhöõng chuyeän treân moät vuøng cöûa bieån 
 - Taäp truyeän ngaén 
 - Ñaàu caàu - Tröôøng ca v. v. .